راپۆرت
راپۆرتێكی ئەوروپی زانیاری ورد لەسەر دۆخی دارایی و مرۆیی و ئەمنیی عیراق و هەرێم دەخاتەڕوو
مەودا میدیا - سلێمانی |
مەودا میدیا- سەركۆ جەمال
ئۆفیسی هاوكاریی پەنابەریی ئەوروپی EASO راپۆرتی تایبەت بە زانیاری لەسەر دۆخی عیراق و هەرێمی كوردستان بڵاوكردەوە، كە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ پەنابەرە عیراقییەكاندا پشتی پێدەبەستێت.
راپۆرتەكە لە 79 لاپەڕەدا بە وردی دۆخی عیراق و هەرێمی كوردستانی خستووەتەڕوو
راپۆرتەكە لە 79 لاپەڕەدا بە وردی دۆخی عیراق و هەرێمی كوردستانی لەرووی مرۆیی، ژمارەی ئاوارە و پەنابەر، دۆخی دارایی، ئەمنیی، دیمۆگرافیا، بێكاری، هەژاری، ئاسایشی خۆراك، ئازادی، ئازادیی هاتوچۆ و چەندین پرسی پەیوەندیدار بە خەڵكی عیراق و هەرێمی كوردستانی خستووەتەڕوو.
راپۆرتەكە دوو بەشە، بەشی یەكەم بریتییە لە سەرنجی گشتی، كە تێیدا بە جیا باس لە هەشت پرسی جیاواز دەكات لە سێ ناوچەی عیراق، ئەوانیش هەرێمی كوردستان، ناوەڕاستی عیراق و باشووری عیراقن، بۆ زانینی دۆخی ئەو سێ ناوچەیەش، سێ شاری كردووە بە پێوەر شارەكانیش، هەولێر لە هەرێمی كوردستان، بەغدا لە ناوەڕاست و لە باشووریش بەسرە، كراون بە پێوەر.
راپۆرتەكە بە گشتی پشتی بە داتاكانی نەتەوە یەكگرتووەكان، یونسێف، رێكخراوی كۆچی جیهانی، بانكی جیهانی، ئۆكسفام، پرۆگرامی جیهانیی خۆراك، راپرسی و داتای رێكخراوە نیودەوڵەتییەكانی ناو هەولێر و ئاماری وەزارەتەكانی عیراق و چەندین لایەنی دیكە بەستووە.
لە بەشی یەكەمی راپۆرتەكەی EASO پشتی بە دوایین سەرژمێری سەرتاسەریی عیراق بەستووە كە لە ساڵی 1987 لەلایەن وەزارەتی كاروباری دەرەوە و بازرگانی حكومەتی ئوسترالیاوە ئەنجام دراوە، تیایدا دەڵێت "ئێستا ژمارەی دانیشتووانی هەموو عیراق بە 40 ملیۆن 150 هەزار كەس دەخەمڵێندرێت، هەروەها عیراق رێژەیەكی زۆری گەنجی هەیە كە 37%یان تەمەنیان لەنێوان 0 بۆ 14 ساڵاندایە".
70%ی دانیشتووانی عیراق لە شارەكاندا دەژین
راپۆرتەكە ئاماژەی بەوەشكردووە " 70%ی دانیشتووانی عیراق لە شارەكاندا دەژین و رێژەی كورد لە عیراق لە 15% بۆ 20% دەبێت ئایینی سەرەكی وڵات ئیسلامە كە 95 بۆ 98%ـی خەڵكەكەی پەیڕەوكاری ئایینەكەن".
لەبارەی دۆخی مرۆیی عیراقەوە راپۆرتەكە دەڵێت " بەگوێرەی ئەنجوومەنی مافی مرۆڤی نەتەوە یەكگرتووەكان، ملیۆنێك و 381 هەزار ئاوارەی ناوخۆیی لە عیراق هەن و لە 67 كامپی جیاوازدا دەژین، ناوچەكانی دەوروبەری هەولێر زۆرترین ئاوارەیان تێدایە كە دەگاتە 236 هەزار و 469 كەس، هەروەها بەپێی داتای نەتەوە یەكگرتووەكان، چوار ملیۆن و 100 هەزار كەس لە عیراق پێویستیان بە هاوكاریی مرۆییە، هاوكات ملیۆنێك و 800 هەزار منداڵیش پێویستییان بە هاوكارییە".
بەشداری ژن لە ئابووری و بازرگانیدا
راپۆرتەكە ئاماری بەشداریی ژنی لە ئابووری و بازرگانییدا خستووەتەڕوو و دەڵێت " بەشداریی ژن 14.5%ە، رێژەی كارمەندانی ژنیش لە كەرتی گشتیی عیراقدا بە گشتی دەگاتە 19%".
هەلی كار لە عیراق
لە راپۆرتەكەدا هاتووە " لە عیراق 60%ی هەموو هەلی كارەكان سەر بە كەرتی گشتیین و زۆربەی كارمەندەكانیش لە وەزارەتەكانی پەروەردە، بەرگری و ناوخۆدان و 40%ی داهاتی عیراق بۆ مووچەی فەرمانبەرەكانی دەچێت، لە كەرتی تایبەتیشدا لە عیراق، چالاكترین سێكتەر خانووبەرەیە و لە ساڵی 2017 تاوەكو 2020 لەناو سێكتەرە جیاوازەكانی كەرتی تایبەتدا 15%ی ئەوانەی لە كەرتی تایبەت كاریان كردووە، لە سێكتەری خانووبەرە كاریان دەستكەوتووە، هەر بەپێی راپۆرتەكە ژمارەی بێكاران لە عیراق لە ساڵی 2020 گەیشتووەتە دوو ملیۆن و 500 هەزار بێكار، بەوەش رێژەی بێكاری لە وڵاتەكە گەیشتووەتە 15%".
بەغدا كەمترین رێژەی بێكاری تێدایە
لە كۆتایی راپۆرتەكەدا هاتووە "بەپێی داتاكانی پرۆگرامی جیهانیی خۆراك، بەغدا كەمترین رێژەی بێكاری تێدایە و لەنێوان 6 - 10% دەبێت، لە بەسرە رێژەی بێكاری 15%يە و زۆربنەی بێكارەكانیش گەنجن، ئەوانەی تەمەنیان لەنێوان 15 بۆ 24 ساڵ دەبێت و رێژەیان 25.5%ی بێكارانی ئەو پارێزگایە دەبێت، لە هەولێر بەپێی داتای پرۆگرامی جیهانیی خۆراك، رێژەی بێكاری لە هەولێر لە ساڵی 2016 دا لەنێوان 11 بۆ 15% بووە، بەڵام لە 2017 دابەزیوە بۆ 8 بۆ 10%. لەنێوان گەنجانی تەمەنی 15 بۆ 24 ساڵیش، رێژەی بێكاری دەگاتە 13%".
ئۆفیسی هاوكاریی پەنابەریی ئەوروپی EASO راپۆرتی تایبەت بە زانیاری لەسەر دۆخی عیراق و هەرێمی كوردستان بڵاوكردەوە، كە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ پەنابەرە عیراقییەكاندا پشتی پێدەبەستێت.
راپۆرتەكە لە 79 لاپەڕەدا بە وردی دۆخی عیراق و هەرێمی كوردستانی خستووەتەڕوو
راپۆرتەكە لە 79 لاپەڕەدا بە وردی دۆخی عیراق و هەرێمی كوردستانی لەرووی مرۆیی، ژمارەی ئاوارە و پەنابەر، دۆخی دارایی، ئەمنیی، دیمۆگرافیا، بێكاری، هەژاری، ئاسایشی خۆراك، ئازادی، ئازادیی هاتوچۆ و چەندین پرسی پەیوەندیدار بە خەڵكی عیراق و هەرێمی كوردستانی خستووەتەڕوو.
راپۆرتەكە دوو بەشە، بەشی یەكەم بریتییە لە سەرنجی گشتی، كە تێیدا بە جیا باس لە هەشت پرسی جیاواز دەكات لە سێ ناوچەی عیراق، ئەوانیش هەرێمی كوردستان، ناوەڕاستی عیراق و باشووری عیراقن، بۆ زانینی دۆخی ئەو سێ ناوچەیەش، سێ شاری كردووە بە پێوەر شارەكانیش، هەولێر لە هەرێمی كوردستان، بەغدا لە ناوەڕاست و لە باشووریش بەسرە، كراون بە پێوەر.
راپۆرتەكە بە گشتی پشتی بە داتاكانی نەتەوە یەكگرتووەكان، یونسێف، رێكخراوی كۆچی جیهانی، بانكی جیهانی، ئۆكسفام، پرۆگرامی جیهانیی خۆراك، راپرسی و داتای رێكخراوە نیودەوڵەتییەكانی ناو هەولێر و ئاماری وەزارەتەكانی عیراق و چەندین لایەنی دیكە بەستووە.
لە بەشی یەكەمی راپۆرتەكەی EASO پشتی بە دوایین سەرژمێری سەرتاسەریی عیراق بەستووە كە لە ساڵی 1987 لەلایەن وەزارەتی كاروباری دەرەوە و بازرگانی حكومەتی ئوسترالیاوە ئەنجام دراوە، تیایدا دەڵێت "ئێستا ژمارەی دانیشتووانی هەموو عیراق بە 40 ملیۆن 150 هەزار كەس دەخەمڵێندرێت، هەروەها عیراق رێژەیەكی زۆری گەنجی هەیە كە 37%یان تەمەنیان لەنێوان 0 بۆ 14 ساڵاندایە".
70%ی دانیشتووانی عیراق لە شارەكاندا دەژین
راپۆرتەكە ئاماژەی بەوەشكردووە " 70%ی دانیشتووانی عیراق لە شارەكاندا دەژین و رێژەی كورد لە عیراق لە 15% بۆ 20% دەبێت ئایینی سەرەكی وڵات ئیسلامە كە 95 بۆ 98%ـی خەڵكەكەی پەیڕەوكاری ئایینەكەن".
لەبارەی دۆخی مرۆیی عیراقەوە راپۆرتەكە دەڵێت " بەگوێرەی ئەنجوومەنی مافی مرۆڤی نەتەوە یەكگرتووەكان، ملیۆنێك و 381 هەزار ئاوارەی ناوخۆیی لە عیراق هەن و لە 67 كامپی جیاوازدا دەژین، ناوچەكانی دەوروبەری هەولێر زۆرترین ئاوارەیان تێدایە كە دەگاتە 236 هەزار و 469 كەس، هەروەها بەپێی داتای نەتەوە یەكگرتووەكان، چوار ملیۆن و 100 هەزار كەس لە عیراق پێویستیان بە هاوكاریی مرۆییە، هاوكات ملیۆنێك و 800 هەزار منداڵیش پێویستییان بە هاوكارییە".
بەشداری ژن لە ئابووری و بازرگانیدا
راپۆرتەكە ئاماری بەشداریی ژنی لە ئابووری و بازرگانییدا خستووەتەڕوو و دەڵێت " بەشداریی ژن 14.5%ە، رێژەی كارمەندانی ژنیش لە كەرتی گشتیی عیراقدا بە گشتی دەگاتە 19%".
هەلی كار لە عیراق
لە راپۆرتەكەدا هاتووە " لە عیراق 60%ی هەموو هەلی كارەكان سەر بە كەرتی گشتیین و زۆربەی كارمەندەكانیش لە وەزارەتەكانی پەروەردە، بەرگری و ناوخۆدان و 40%ی داهاتی عیراق بۆ مووچەی فەرمانبەرەكانی دەچێت، لە كەرتی تایبەتیشدا لە عیراق، چالاكترین سێكتەر خانووبەرەیە و لە ساڵی 2017 تاوەكو 2020 لەناو سێكتەرە جیاوازەكانی كەرتی تایبەتدا 15%ی ئەوانەی لە كەرتی تایبەت كاریان كردووە، لە سێكتەری خانووبەرە كاریان دەستكەوتووە، هەر بەپێی راپۆرتەكە ژمارەی بێكاران لە عیراق لە ساڵی 2020 گەیشتووەتە دوو ملیۆن و 500 هەزار بێكار، بەوەش رێژەی بێكاری لە وڵاتەكە گەیشتووەتە 15%".
بەغدا كەمترین رێژەی بێكاری تێدایە
لە كۆتایی راپۆرتەكەدا هاتووە "بەپێی داتاكانی پرۆگرامی جیهانیی خۆراك، بەغدا كەمترین رێژەی بێكاری تێدایە و لەنێوان 6 - 10% دەبێت، لە بەسرە رێژەی بێكاری 15%يە و زۆربنەی بێكارەكانیش گەنجن، ئەوانەی تەمەنیان لەنێوان 15 بۆ 24 ساڵ دەبێت و رێژەیان 25.5%ی بێكارانی ئەو پارێزگایە دەبێت، لە هەولێر بەپێی داتای پرۆگرامی جیهانیی خۆراك، رێژەی بێكاری لە هەولێر لە ساڵی 2016 دا لەنێوان 11 بۆ 15% بووە، بەڵام لە 2017 دابەزیوە بۆ 8 بۆ 10%. لەنێوان گەنجانی تەمەنی 15 بۆ 24 ساڵیش، رێژەی بێكاری دەگاتە 13%".
بیروڕا
