راپۆرت
نەوت؛ كورد و ئەمەریكا كۆدەكاتەوە و توركیا و سوریا و ئێرانیش دژیان یەكهەڵوێستن
مەودا میدیا - سلێمانی |
مەودا میدیا- هێمن سەعید
رۆژی 7ی تشرینی یەكەمی 2019، بە بڕیارێكی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا، هێزەكانی سوپای ئەو وڵاتە دەستیانكرد بە كشانەوە لە سوریا، ئەو دەمە وا وێناكرا خۆری كوردانی سوریا بەرەو ئاوابوون دەڕوات، بەڵام بە هەوڵ و فشاری ناوخۆیی و دەرەكی ئەمەریكا بەشێك لە هێزەكانی بەناوی پاراستنی بیرە نەوتییەكان لەو ناوچە كوردیانەی كە هێزەكانی هەسەدە تیایدا باڵادەستن هێشتەوە، ئەوەش گەرەنتی پاراستنی كوردەكانی لە بەرانبەر توركیا و سوریا مسۆگەر كرد.
نەوت.. كورد و ئەمەریكا كۆدەكاتەوە
دوای كەمتر لە ساڵێك و نزیك لەو بەروارە، بەڵام ئەمجارەیان بە پێچەوانەوە كوردانی رۆژئاوا گوێبیستی هەواڵێكی خۆش دەبن، ئەویش ئەنجامدانی گرێبەستی نەوتیە لەنێوان هێزەكانی سوریای دیموكرات "هەسەدە" و كۆمپانیایەكی ئەمەریكی كە لایەنە شاراوەكانی گەرەنتی دانپێدانان بە قەوارەی كوردی لە سوریا دەكات، بۆیە دوژمنانی كورد خێرا هاتنە سەرخەت بۆ رێگریكردن لە ئەنجامدانی ئەو گرێبەستە و بەتوندی بە روویدا وەستاونەتەوە.
سوریا بە نایاسایی و هەڵوەشاوە ناوی دەبات
وەزارەتی دەرەوەی سوریا رایگەیاند "ئەو رێككەوتنە لەلایەن دوو دزەوە كراوە"، یەكێكیان دزی فرۆشیارە و ئەوی دیكەشیان دزی كڕیارە كە مەبەست لێشی دزینی مادەی خامی سوریایە. لە بەیاننامەكەی وەزارەتی دەرەوەی سوریادا هاتووە سوریا بەتوندی سەركۆنەی ئەو گرێبەستە دەكات و بە دزینی نەوتی سوریا لەژێر چاودێری و پاڵپشتی ئەمەریكا ناوی بردووە و دەڵێت "ئەو رێككەوتنە هەڵوەشاوەیە و هیچ بنەمایەكی یاسایی نییە".
توركیا ئیدانەی رێككەوتنەكە دەكات و بەپاڵپشتی تیرۆر ناوی دەبات
رۆژی دووشەممە، توركیا لەڕێگەی بەیاننامەیەكی وەزارەتی دەرەوە رەخنەی توندی لە رێككەوتنە گرت و وتی قابیلی قبوڵكردن نییە و دەبێتە هۆی پێشێلكردنی سەروەری یەكگرتووی خاكی سوریا. لە بەیاننامەكەی وەزارەتی دەرەوەدا ئەوەش هاتووە "توركیا دڵگرانە لە پشتیوانی ئەمەریكا بۆ ئەو رێككەوتنە و بە پێشێلی یاسای نێودەوڵەتی ناوی دەبات بۆ سەر یەكێتی خاكی سوریا و سەروەرییەكەی".
هەروەها ئاماژەی بەوەشكردووە كە "ئەو رێككەوتنە دەبێتە هۆی پاڵپشتی لە تیرۆر، چونكە ئەو هێزە كوردییانە دەیانەوێت لەڕێگەی بەكارهێنانی سەرچاوە سروشتییەكانی گەلی سوریاوە یاخی بن لە سوریا" و دەشڵێت "ئەوە جێگەی قبوڵكردن نییە".
ئێران گرێبەستەكە بە تاڵانكردنی سەرچاوە سروشتییەكانی سوریا ناو دەبات
رۆژی سێشەممە، وەزارەتی دەرەوەی کۆماری ئیسلامیی ئێران گرێبەستە نەوتییەکەی نێوان هێزەکانی سوریای دیموکرات و كۆمپانیا ئەمەریكییەكە بە هەنگاوێکی نایاسایی و بە پێچەوانەی یاسا نێودەوڵەتییەکان ناوبرد و وتی "ئەو گرێبەستە بۆ تاڵانکردنی نەوت و سەرچاوە سرووشتییەکانی سوریایە". سەید عەباس موسەوی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی کۆماری ئیسلامیی ئێران رایگەیاند "واژۆکردنی ئەو گرێبەستە لەلایەن ئەمەریکاوە وەک هێزێکی داگیرکار لە خاکی سوریا هیچ پاساوێکی یاسایی نییە و هەنگاوێکی دیکەی ئەو وڵاتەیە بۆ تاڵانکردنی سەرچاوە سرووشتییەکانی سوریا".
ئەمەریكا سورە لەسەر گرێبەستەكە
مایک پۆمپیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا لە وتەیەکدا لەبەردەم کۆنگرێسی وڵاتەکەی رایگەیاند کۆمپانیایەکی نەوتیی وڵاتەکەی، رێککەوتنێکی لەگەڵ هێزەکانی سوریای دیموکرات واژۆ کردووە. وتیشی "واژۆکردنی رێککەوتنەکە ماوەیەکی درێژی خایاندووە و ئێستا لە کاتی جێبەجێکردنی رێککەوتنەکەدان".
لیندسی گراهام سیناتۆری كۆمارییەكان، كە بە كەسی نزیكی دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمەریكا دادەنرێت رایگەیاندووە، لەگەڵ مەزڵوم کۆبانی، فەرماندەی گشتیی هەسەدە قسەی کردووە و باسی رێککەوتنەکەی کردووە. بەقسەی لیندسی گراهام هەر لەو پەیوەندییەدا، مەزڵوم کۆبانی داوای لە گراهام کردووە ناوەڕۆکی رێککەوتنەکە بە دۆناڵد ترەمپ بگەیەنێت.
رێککەوتنەکە بۆ دەرهێنانی نەوت و پەرەپێدن بە کێڵگە نەوتییەکانی ژێر دەسەڵاتی هەسەدەیە لەلایەن کۆمپانیا ئەمریکییەکە، بەڵام ناوی کۆمپانیاکە ئاشکرا نەکراوە. کۆمپانیای دێلتا کریسانت ئینێرژی لە ویلایەتی دیلاوەری ئەمەریکایە و بەگوێرەی یاسا بازرگانییەکانی ئەو ویلایەتە، گرێبەستی پەرەپێدان بە کێڵگە نەوتییەکانی رۆژئاوا دەدات؛ ئاماژەی بەوە کردووە کە ماوەیەکی زۆرە گفتوگۆکانی تایبەت بە واژۆکردنی گرێبەستەکە کراون، تاوەکو دواجار کۆمپانیاکە مۆڵەتی ناسراو بە ئۆفاک لە ویلایەتەکەی وەرگرتووە بۆ ئەوەی لە سووریا کار بکات.
هەسەدە بە یاسایی و ئاسایی دەزانێت
هەرچی سەرچاوەكانی نزیك لە مەزڵوم كۆبانی و پارتی یەكێتیی دیموكراتیك "پەیەدە" و بەڕێوەبەرێتی خۆسەرە لە رۆژئاوای كوردستان وا1ۆكردنی ئەو گرێبەستە نەوتییە بە "كارێكی یاسایی و ئاسایی" دەزانن و پێییان وایە رۆڵی دەبێت لە بەرەوپێشبردنی دۆخی ئابووری رۆژئاوای كوردستان و باشتركردنی پەیوەندییە سیاسییەكانی ئەمەریكا و بەڕێوەبەرێتی خۆسەر لە باكووری رۆژهەڵاتی سوریا.
رێككەوتنێكی گرنگە بۆ كورد
د.فایەق گوڵپی، سیاسەتڤانی دیاری كورد لە باشووری كوردستان و شارەزا لە كاروباری سیاسیی توركیا بە مەودا میدیای وت "رێككەوتنی نێوان ئەمەریكا و بەڕێوەبەرێتی خۆسەر لە رۆژئاوای كوردستان بە گرنگ دەزانم و هەنگاوێكی باشە لە بەرەوپێشچوونی پەیوەندییەكانی نێوان هەردوولایان". سەبارەت بە گرنگی ئەو رێككەوتنە گوڵپی وتی "ئەوەی ئێستا لەنێوان ئەمەریكا و رۆژئاوای كوردستان هەیە پەیوەندیی ئەمنی و سەربازییە، بەڵام دروستبوونی پەیوەندیی ئابووریی دەبێتە هۆكاری دروستبوونی پەیوەندییەكی سیاسی و گرنگی زۆری هەیە".
خ.غ
رۆژی 7ی تشرینی یەكەمی 2019، بە بڕیارێكی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا، هێزەكانی سوپای ئەو وڵاتە دەستیانكرد بە كشانەوە لە سوریا، ئەو دەمە وا وێناكرا خۆری كوردانی سوریا بەرەو ئاوابوون دەڕوات، بەڵام بە هەوڵ و فشاری ناوخۆیی و دەرەكی ئەمەریكا بەشێك لە هێزەكانی بەناوی پاراستنی بیرە نەوتییەكان لەو ناوچە كوردیانەی كە هێزەكانی هەسەدە تیایدا باڵادەستن هێشتەوە، ئەوەش گەرەنتی پاراستنی كوردەكانی لە بەرانبەر توركیا و سوریا مسۆگەر كرد.
نەوت.. كورد و ئەمەریكا كۆدەكاتەوە
دوای كەمتر لە ساڵێك و نزیك لەو بەروارە، بەڵام ئەمجارەیان بە پێچەوانەوە كوردانی رۆژئاوا گوێبیستی هەواڵێكی خۆش دەبن، ئەویش ئەنجامدانی گرێبەستی نەوتیە لەنێوان هێزەكانی سوریای دیموكرات "هەسەدە" و كۆمپانیایەكی ئەمەریكی كە لایەنە شاراوەكانی گەرەنتی دانپێدانان بە قەوارەی كوردی لە سوریا دەكات، بۆیە دوژمنانی كورد خێرا هاتنە سەرخەت بۆ رێگریكردن لە ئەنجامدانی ئەو گرێبەستە و بەتوندی بە روویدا وەستاونەتەوە.
سوریا بە نایاسایی و هەڵوەشاوە ناوی دەبات
وەزارەتی دەرەوەی سوریا رایگەیاند "ئەو رێككەوتنە لەلایەن دوو دزەوە كراوە"، یەكێكیان دزی فرۆشیارە و ئەوی دیكەشیان دزی كڕیارە كە مەبەست لێشی دزینی مادەی خامی سوریایە. لە بەیاننامەكەی وەزارەتی دەرەوەی سوریادا هاتووە سوریا بەتوندی سەركۆنەی ئەو گرێبەستە دەكات و بە دزینی نەوتی سوریا لەژێر چاودێری و پاڵپشتی ئەمەریكا ناوی بردووە و دەڵێت "ئەو رێككەوتنە هەڵوەشاوەیە و هیچ بنەمایەكی یاسایی نییە".
توركیا ئیدانەی رێككەوتنەكە دەكات و بەپاڵپشتی تیرۆر ناوی دەبات
رۆژی دووشەممە، توركیا لەڕێگەی بەیاننامەیەكی وەزارەتی دەرەوە رەخنەی توندی لە رێككەوتنە گرت و وتی قابیلی قبوڵكردن نییە و دەبێتە هۆی پێشێلكردنی سەروەری یەكگرتووی خاكی سوریا. لە بەیاننامەكەی وەزارەتی دەرەوەدا ئەوەش هاتووە "توركیا دڵگرانە لە پشتیوانی ئەمەریكا بۆ ئەو رێككەوتنە و بە پێشێلی یاسای نێودەوڵەتی ناوی دەبات بۆ سەر یەكێتی خاكی سوریا و سەروەرییەكەی".
هەروەها ئاماژەی بەوەشكردووە كە "ئەو رێككەوتنە دەبێتە هۆی پاڵپشتی لە تیرۆر، چونكە ئەو هێزە كوردییانە دەیانەوێت لەڕێگەی بەكارهێنانی سەرچاوە سروشتییەكانی گەلی سوریاوە یاخی بن لە سوریا" و دەشڵێت "ئەوە جێگەی قبوڵكردن نییە".
ئێران گرێبەستەكە بە تاڵانكردنی سەرچاوە سروشتییەكانی سوریا ناو دەبات
رۆژی سێشەممە، وەزارەتی دەرەوەی کۆماری ئیسلامیی ئێران گرێبەستە نەوتییەکەی نێوان هێزەکانی سوریای دیموکرات و كۆمپانیا ئەمەریكییەكە بە هەنگاوێکی نایاسایی و بە پێچەوانەی یاسا نێودەوڵەتییەکان ناوبرد و وتی "ئەو گرێبەستە بۆ تاڵانکردنی نەوت و سەرچاوە سرووشتییەکانی سوریایە". سەید عەباس موسەوی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی کۆماری ئیسلامیی ئێران رایگەیاند "واژۆکردنی ئەو گرێبەستە لەلایەن ئەمەریکاوە وەک هێزێکی داگیرکار لە خاکی سوریا هیچ پاساوێکی یاسایی نییە و هەنگاوێکی دیکەی ئەو وڵاتەیە بۆ تاڵانکردنی سەرچاوە سرووشتییەکانی سوریا".
ئەمەریكا سورە لەسەر گرێبەستەكە
مایک پۆمپیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا لە وتەیەکدا لەبەردەم کۆنگرێسی وڵاتەکەی رایگەیاند کۆمپانیایەکی نەوتیی وڵاتەکەی، رێککەوتنێکی لەگەڵ هێزەکانی سوریای دیموکرات واژۆ کردووە. وتیشی "واژۆکردنی رێککەوتنەکە ماوەیەکی درێژی خایاندووە و ئێستا لە کاتی جێبەجێکردنی رێککەوتنەکەدان".
لیندسی گراهام سیناتۆری كۆمارییەكان، كە بە كەسی نزیكی دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمەریكا دادەنرێت رایگەیاندووە، لەگەڵ مەزڵوم کۆبانی، فەرماندەی گشتیی هەسەدە قسەی کردووە و باسی رێککەوتنەکەی کردووە. بەقسەی لیندسی گراهام هەر لەو پەیوەندییەدا، مەزڵوم کۆبانی داوای لە گراهام کردووە ناوەڕۆکی رێککەوتنەکە بە دۆناڵد ترەمپ بگەیەنێت.
رێککەوتنەکە بۆ دەرهێنانی نەوت و پەرەپێدن بە کێڵگە نەوتییەکانی ژێر دەسەڵاتی هەسەدەیە لەلایەن کۆمپانیا ئەمریکییەکە، بەڵام ناوی کۆمپانیاکە ئاشکرا نەکراوە. کۆمپانیای دێلتا کریسانت ئینێرژی لە ویلایەتی دیلاوەری ئەمەریکایە و بەگوێرەی یاسا بازرگانییەکانی ئەو ویلایەتە، گرێبەستی پەرەپێدان بە کێڵگە نەوتییەکانی رۆژئاوا دەدات؛ ئاماژەی بەوە کردووە کە ماوەیەکی زۆرە گفتوگۆکانی تایبەت بە واژۆکردنی گرێبەستەکە کراون، تاوەکو دواجار کۆمپانیاکە مۆڵەتی ناسراو بە ئۆفاک لە ویلایەتەکەی وەرگرتووە بۆ ئەوەی لە سووریا کار بکات.
هەسەدە بە یاسایی و ئاسایی دەزانێت
هەرچی سەرچاوەكانی نزیك لە مەزڵوم كۆبانی و پارتی یەكێتیی دیموكراتیك "پەیەدە" و بەڕێوەبەرێتی خۆسەرە لە رۆژئاوای كوردستان وا1ۆكردنی ئەو گرێبەستە نەوتییە بە "كارێكی یاسایی و ئاسایی" دەزانن و پێییان وایە رۆڵی دەبێت لە بەرەوپێشبردنی دۆخی ئابووری رۆژئاوای كوردستان و باشتركردنی پەیوەندییە سیاسییەكانی ئەمەریكا و بەڕێوەبەرێتی خۆسەر لە باكووری رۆژهەڵاتی سوریا.
رێككەوتنێكی گرنگە بۆ كورد
د.فایەق گوڵپی، سیاسەتڤانی دیاری كورد لە باشووری كوردستان و شارەزا لە كاروباری سیاسیی توركیا بە مەودا میدیای وت "رێككەوتنی نێوان ئەمەریكا و بەڕێوەبەرێتی خۆسەر لە رۆژئاوای كوردستان بە گرنگ دەزانم و هەنگاوێكی باشە لە بەرەوپێشچوونی پەیوەندییەكانی نێوان هەردوولایان". سەبارەت بە گرنگی ئەو رێككەوتنە گوڵپی وتی "ئەوەی ئێستا لەنێوان ئەمەریكا و رۆژئاوای كوردستان هەیە پەیوەندیی ئەمنی و سەربازییە، بەڵام دروستبوونی پەیوەندیی ئابووریی دەبێتە هۆكاری دروستبوونی پەیوەندییەكی سیاسی و گرنگی زۆری هەیە".
خ.غ
بیروڕا
