نامەوێت لێرەدا پێشەكی بۆ ئەم باسە بنووسم لە بەر گەرمی و خێرایی رووداوەكان، هەرچەندە مێژووی شەڕەكانی پێشتری  نێوان ئیسرائیل و عەرەب زۆری نەدەخایاند، ئەمجارەش شەڕی عەرەب نییە، شەڕی ئێرانی شیعە و ئیسرائیلە، بۆ نموونە شەڕی حوزەیرانی 1967 ناسراوە بە شەڕی شەش رۆژە لە 5 تا 10ی حوزەیرانی خایاند، شەڕی تشرین نۆزدە رۆژی خایاند لە 6 تا 25ی تشرینی 1973، بەڵام ئێستا دۆخی شەڕەكان گۆڕاوە، ئەوە شەڕی غەززە لە 7ی ئۆكتۆبەری 2023 بەردەوامە تائێستا، نازانرێت جەنگی ئیسرائیل و ئێران تاكەی بەردەوام دەبێت لەكاتێكد لەسەر خاك دراوسێی یەكدی نین و تەنها بە درۆن و رۆكێت و فڕۆكە پەلاماری یەكدی دەدەن .

دەخوازم لێكەوتە و سیناریۆكانی ئەم جەنگە لە چەند خاڵێكدا كورت بكەمەوە:
1. ئێرانییەكان رایانگەیاندووە ئەگەر ئەمەریكا بەشداری بكات، ئەوا پەلاماری هەموو بنكە و پێگە و باڵیۆزخانە و كونسڵگەرییەكانی ئەمەریكا دەدەن لە ناوچەكە، لە عیراق و وڵاتانی كەنداو، هەربۆیە ئەمەریكییە پێش هێرشەكە بەشی زۆری دیپلۆمات و كارمەندانەكانیان لە ناوچەكە كشانەوە، هۆشداریی تووندیان دایە ئێران لەهەر پەلامارێك بۆ سەر پێگەكانیان، بەڵام پێناچێت ئیسرائیل بەتەنیا بتوانێت ئامانجەكان بپێكێت بێ‌ پشتیوانیی ئەمەریكا، چونكە هەر ئەمەریكا فڕۆكە و رۆكێتی وای هەیە بتوانێت هەموو ئەو بەربەستە قووڵ و شاراوانە ببڕێت كە لە ژێر زەویدان بەتایبەتی وێستگەی ئەتۆمی فوردۆ، مەترسییە گەورەكە لێرەوە دەستپێ‌دەكات ئەگەر ئەمەریكا بێتە ناو شەڕەكەوە كە جەنگەكە فراوانتر و وێرانكەرتر دەبێت .

2. تێوەگلانی وڵاتانی كەنداوی عەرەبی، ئەمەش لێكەوتەیەكی تری جەنگە كە دەبێت، ئەگەر ئێران شكست بهێنێت لە زیانگەیاندن بە ئامانجە سەربازییەكانی لە  ئیسرائیل، ئەوا  لوولەی چەك و رۆكێت و درۆن و فڕۆكەكانی دەكاتە وڵاتانی كەنداو كە لاوازترن، بەبیانووی كارئاسانی و هاریكاریی ئیسرائیل .

3. سەرهەڵدانی قەیرانێكی ئابووریی جیهانی پڕوكێنەر، هەر لە بەرزبوونەوەی نرخی نەوت، بەتایبەتی ئێرانییەكان هەڕەشەی داخستنی تەنگەی هورمز دەكەن كە 20% وزەی جیهان لەوێوە تێپەڕ دەبێت، لەلایەكی ترەوە ئەگەر حوسییەكانی یەمەن كە هاوپەیمانی ئێرانن هێرشەكانیان چڕتر بكەنەوە بۆ سەر هاتوچۆی دەریایی و كەشتیەوانی وەكو پێشتریش كردوویانە، ئەوا قوڕەكە خەستر دەبێتەوە، لەكاتێكدا زۆربەی وڵاتانی جیهان دەناڵێنن بەدەست خراپی دۆخی ئابووری، بەرزبوونەوەی نرخی نەوت دەبێتە هۆكاری هەڵاوسانی زیاتر بۆ وڵاتانی جیهان و بەتایبەتی دوای بەرزكردنەوەی باج و رسومات لەلایەن ترەمپەوە، سوودمەندی یەكەم  لەم قەیرانە رووسیایە ئەگەر نرخی نەوت زیاتر بەرزبێتەوە، ملیارەها دۆلار دەچێتە خەزێنەی مۆسكۆەوە بۆ درێژەدان بە ماشێنی جەنگی لە ئۆكرانیا.

خ.غ