مەودا میدیا-

د. کاروان عەلی، نووسەر و مامۆستای زانکۆ لە چاوپێکەوتنێکی تایبەتی لەگەڵ ماڵپەڕی مەودا میدیا باس دۆخی میدیا دەکات لە کوردستان و رایدەگەیەنێت راگەیاندن لە هەرێمی كوردستان شێواوە، رۆڵ و كاریگەریی جارانی نەماوە، ئاماژە بەوەشدەکات هێنانەوەی راگەیاندن بۆ سەر راستەڕێی خۆی بۆ كۆمەڵگەیەكی تازە دەركەوتووی وەك كورد، كارێكی قورسە.

 

د. کاروان عەلی: راگەیاندن لە هەرێمی كوردستان شێواوە، رۆڵ و كاریگەریی جارانی نەماوە، چونكە متمانەی لای خەڵك لاوازتر بووە، ئێستا هاوڵاتیی بەرلەوەی پەیامی میدیایی لە كەناڵەكان وەرگرێت سەیری لۆگۆكەی دەكات تا بزانێت سەر بە چ حزب، باڵ یان كەسێكی دەسترۆیشتوو یان بلۆكێكی ئابوورییە، ئینجا بەگوێرەی مەزاجی خۆی لەسەر خاوەنی كەناڵەكە، ئەو بڕە زانیارییە وەردەگرێت كە لەگەڵ ویست و تێڕوانینیدا دەگونجێت یان مەبەستیەتی. 

لە باسی سەرلێشێواویی راگەیاندن لە هەرێم، كۆمەڵێك بابەت دێنە پێشەوە كە هۆكاری ئەو بارودۆخەن، یەكێكیان بابەتی بەرژەوەندیی تایبەتە لای بەشێكی میدیاكاری نێو حزب و سەر بە كەسە دەستڕۆیشتووەكان كە ئێستا ئەم بەرژەوەندییە جێگەی ئایدیۆلۆجیا و بیروباوەڕی گرتووەتەوە، كاتێك كەسێك كار بۆ لایەنێك یان كەسێكی دیاریكراو دەكات، ئەوا هەندێكیان رەنگە كوێرانە بەدوای بكەون، لەو سۆنگەیەشەوە شەڕیشی بۆ دەكەن و دەبنە دەمڕاستیشی بۆ سەلماندنی وەلائی خۆی، ئەمە بەردەوامیی دەدات بەو شەڕ و دەنگەدەنگە میدیاییەی رۆژانە دەیبینین و دەیبیستین كە دواجار دەبێتە تێكدانی موودو زەوقی گشتیی خەڵك. 

بابەتێكی دیکە بریتیە لەنەبوونی هوشیاریی بەرپرسیارێتی لای بەشێكی زۆری میدیاكارەكان، ئەوان بێئەوەی خودفلتەریان هەبێت ئەوەی دێتە بەردەستیان بڵاویدەكەنەوە، بەشێكی ئەو پەیامە میدیاییانەیان دەبنە هۆی دروستكردنی ناسەقامگیریی سیاسی، هەندێكیان جیاوازییەكانی نێوان توێژ و چینەكانی ناو كۆمەڵ قوڵتر دەكەن و كێشەی كۆمەڵایەتی و پەروەردەیی دروستدەكەن، ئیتر لە چەندین ئاست و بەچەندین ئاڕاستە بنەماكانی كۆمەڵگە هەڵدەتەكێنن و لەیەكترازان دروست دەكەن. 

هۆكاری دیکەش هەن وەك نەبوونی سەروەریی یاساو داواكاریی گشتیی بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ كەموكوڕییەكانی میدیا، هەروەها خۆ بەپێشەنگزانینی هەندێك لەمیدیاكار و كەناڵەكانیان لەڕووی زمانی راگەیاندن و شێوازی كاری میدیاییان كە وا دەكات گوێ لە كەس نەگرن و كەس بەڕكابەری خۆیان نەزانن. جگەلەوانە، دروستبوونی چینایەتی لەناو دامەرزراوە میدیاییەكاندا یەكێكی دیکەیە لەو هۆكارانەی دۆخی میدیای شێواندووە، وەك چۆن میدیای دەوڵەمەند و میدیای هەژار هەبووە و هەیە، ئێستا میدیاكاری دەوڵەمەند و میدیاكاری هەژاریش پەیدا بووە، هەردوولایان هەمان كارو پیشەیان هەیە، بەڵام هەندێكیان دەوڵەمەند بوون و هەندێكیشیان داهاتێكی سنووردارییان هەیە لەكارەكەیاندا، كێشەكە ئەوەشە دەوڵەمەندبوونی بەشێكیان بەهۆی توانا و شارەزاییان نییە، بەڵكو هۆكاری لاوەكی هەن و بەزۆرییش لەسەر حسابی سامانی گشتیی دەوڵەمەند دەكرێن.

 لەپاڵ هەموو ئەوانەی باسیش كران، سۆشیال میدیا هەیە، كە هەرچەند لەهەندێ رووەوە خزمەتی راگەیاندن و تاكی كوردیی كردووە، بەڵام لەچەند سەرێكیشەوە گورزی گەورەشی لە كەناڵەكانی میدیای جەماوەریی وەشاندووە، بۆ نموونە ئەوە پلاتفۆرمەكانی سۆشیال میدیایە وەرگرێكی زۆری نێو كۆمەڵگەی لەو كەناڵانە داتەكاندووەو بۆ خۆی بردوون و لەو میدیا نوێیەدا بوون بە بەكارهێنەر، واتە بەدەرلەوەی وەرگرن، دەتوانن بەرهەمێنەری دەقی میدیایی بن و خاوەن بڕیاری بڵاوكردنەوەشن و راستەوخۆ فیدباكیش دەدەن لەسەر هەموو بابەتێك بیانەوێت، گورزێكی تر سۆشیال میدیا لاوازكردنی متمانەیە لەنێوان خاوەن ئەو زانیاری و بابەتانەی بڵاودەكرێنەوە، لەكاتێكدا هەمووان دەتوانن رۆڵی بڵاوكەرەوە ببینن لە سۆشیال میدیادا، ئیتر رێژەیەكی زۆر زانیاریی ناڕاست و نەشیاوو بێكەڵك بڵاودەكرێنەوە، ئەمەش متمانەی میدیایی لاوازكردووە. 

 

 

د. کاروان عەلی: نەك هەر هێڵە نیشتمانییەكان میدیا لە هەرێمی كوردستاندا رۆڵێكی ئەوتۆشی نەبووە لە دروستكردن یاخود بنیاتنانەوەی نەتەوەدا، لەكاتێكدا ئەركی میدیایە لەنێو كۆمەڵگەی تازە دەركەوتووی وەك كورد رۆڵی نەتەوەیی و نیشتمانیی هەبێت، كەچی لە نەزانی بێت یان بەبەرنامە، بەشێك لەو میدیاییە كە وەرگرێكی زۆریشیان هەیە، لەڕێگەی ئەو پەیام و بڕگانەی بڵاویان دەكاتەوە، كاری لەسەر نەهێشتنی ئیرادەی نەتەوەیی، تێكشكاندنی بەهاو نەریتە جوانەكانی كۆمەڵگەو پەروەردەو زۆرجاریش مەترسیی دروستكردن لەسەر ئاسایشی نیشتمانی و ئابووریی و كۆمەڵایەتی، كردووە، لەپاڵ نادادپەروەری و گەندەڵیی و هەژاری و بەرتەسكبوونەوەی هەندێ لەئازادییەكان، دەرئەنجامەكانی رۆڵی خراپی میدیای كوردی خێراتر لەناو كۆمەڵگەدا سەریانهەڵداوە، ئێستا كۆمەڵگە بەرەو ماتریالیستیی هەنگاو دەنێت و متمانە لەنێوان خەڵك و خێزانەكان لاوازبووەو رۆحی یاخیبوون لەبری پابەندبوون بە یاسا و بەهاو دابونەریت زاڵبووە، فێل و ناڕاستیی زۆربووەو پەروەردەو فێركردنیش وێران بووە، ئەمانە هەموو زیانی گەورە بەهێڵە گشتییە نیشتمانی و نەتەوەییەكان دەگەیەنێت، چونكە كە بناغەی كۆمەڵ فشۆڵ بێت، تۆ هەرچییەك بنیات بنێیت لەسەرەوە، وەك بڵقی ئاو ناسكە و بەرگەی شنە بایەكیش ناگرێت و تێكدەچێت.

 

د. کاروان عەلی: جاران و ئێستا، حزبەكانی كوردستان، بەرپرسیاری یەكەمن لەهەر بارودۆخێكی ناو كوردستان، چ لەڕووی سیاسەت، ئابووری، پەروەردە و فێركردن و تەنانەت دابونەریتیش، بۆیە بەڵێ بەڕادەیەكی زۆر، هۆكاری شێواندنی بارودۆخی راگەیاندنیشن، چونكە زۆربەی كەناڵەكانی راگەیاندن لەلایەن حزبەكان بەشێوەیەكی ئاشكراو رەسمی، یان لەلایەن كەسانی دەستڕۆیشتووی ناو حزبەكان، بەسێبەرو بەشێوەیەكی ناڕەسمیی، بەڕێوەدەبرێن و پاڵپشتیی دارایی دەكرێن، ئەوان لەكاتێكدا خۆیان لە ململانێی سیاسی و ئابووریدان، كەناڵەكانیشیان كەوتوونەتە ململانێی یەكترو هەر كاتێك پێویست بكات زۆرجار لەپاڵ بڵاوكردنەوەی بابەت و پەیامی میدیایی نەشیاوو بێ میسداقیەت، یەكتریش دەشكێنن و ریكلامیش بۆ خۆیان دەكەن و سنوری بیركردنەوەو روئیاو دنیا بینیی وەرگرانیشیان تەسككردووە، بێگومان ئەمەش لەكەناڵێكەوە بۆ یەكێكی تر رێژەكەی جیاوازەو دەگۆڕێت. راگەیاندن، سوپایەكە بەدەست حزبەكان و كەسە دەستڕۆیشتووەكانی ناو حزبەكان، زۆرجار بێ بیركردنەوەی نیشتمانیانە، بەشێوەیەكی خراپ بەكاردەهێنرێن و دەبنە هۆی تێكدانی ئارامیی كۆمەڵایەتی.

 

د. عەلی کاروان: هێنانەوەی راگەیاندن بۆ سەر راستەڕێی خۆی بۆ كۆمەڵگەیەكی تازە دەركەوتووی وەك كورد، كارێكی قورسە، چونكە زۆر شپرزەو بێسەروبەرە، بەڵام ئەستەمیش نییە ئەگەر ویست و ئیرادە هەبێت، بە بۆچوونی ئێمە بەرلەهەموو شتێك دەبێ یاسا و رێسای دیارییكراو هەبێت بۆ كەناڵەكانی میدیا تا پابەندبن پێوەی و لەسەری بڕۆن، بێئەوەی ببێتە بەرتەسككردنەوەی ئازادییەكان و دروستكردنی گوشاری دارایی لەسەریان، ئینجا دەستەیەكی میدیایی هەبێت كە كەسانی خاوەن ئەزموونی میدیایی و ئەكادیمیی تایبەتمەند لەخۆبگرێت، بۆ رێكخستنی میدیایی و فلتەركردنی دەقەكان و چاودێرییكردنی كەناڵەكان. لەپاڵ ئەوەشدا، ئەنجومەنێكی میدیایی لەهەرێم دابنرێت كە بەرپرسانی یەكەمی هەموو كەناڵەكانی راگەیاندن لەخۆبگرێت بۆ دروستكردنی هەماهەنگی و لەیەكترتێگەیشتن و زیاتر نزیككردنەوەی سیاسەتە میدیاییەكانی ئەو كەناڵانە، جگە لەوانەش گرنگە خولی فێركردن و راهێنانی بەردەوام هەبێت لەناو دامەزراوە ئەكادیمیەكان بۆ رۆژنامەنووسان و میدیاكارانی سەرجەم كەناڵەكان بۆ زیاتر ئاشناكردنیان بە بەرپرسیارێتی و ئیتیك و ئەركە میدیایی و نیشتمانییەكان. 

 

س،ر