ئایریس ماریۆن یۆنگ (Iris Marion Young)، فەیلەسوفی مێگەرا و تیۆریستی سیاسیی ئەمەریکی، پێی وایە ئەم رەوتە (ژن وەک چەقی مێگەرایی) تیۆرییەکە وای دەبینێت کە چەوساندنەوەی ژنان و دوورخستنەوەیان لە بەشداریی سیاسی، بەهۆی ئەوەوە نییە کە مرۆڤی کامڵ نین، یاخود شوناسی مرۆڤایەتییان تەواو نییە، بەڵکوو بەهۆی نکۆڵیکردنە لە بەها و چالاکییەکانی ژنان، هەروەها سەپاندنی کولتووری پیاوسالارى و بیانووهێنانەوەیە بۆ دەسەڵاتەکانیان، ئەمە جگە لەوەی پشتبەست بە نەریت و باوە دواکەوتووەکان؛ بازنەی سنووردانان بۆ ژن فراوان دەکەن. لە بەرانبەریشدا مێگەرا مرۆڤدۆستەکان بەلایانەوە گرنگە ژنان بەشداریی کایەی سیاسی و کۆمەڵایەتی بکەن.

ئایریس ماریۆن، کە بە بیرمەندێکی ئەم تیۆرە ناسراوە، پێی وایە دەبێت ناسنامەی مێگەرایی بەشێوەیەکی گشتی بەشێک بێت لە سیاسەتی دەوڵەت. لە لایەکی ترەوە، فەیلەسوفی ئەمەریکی، جین بێتیک ئیلشتاین (Jean Bethke Elshtain)، دەڵێت: وەک پایەیەکی سەرەکی بۆ بەرژەوەندیی هاووڵاتیان، بەتایبەتیش بۆ ژنان، دەبێت ژنان لە سیاسەتی گشتیی وڵاتدا بەشدارییان پێ بکرێت.

ئەم تیۆرییە، تەنیا باس لە نایەکسانیی کۆمەڵایەتی و سیاسی ناکات، بەڵکوو باس لە بنەمای ئەو ئایدۆلۆژیایانە دەکات کە بە چاوی کەمتر لە پیاوان سەیری ژنان دەکەن، ئەو بنەمایەش سیستمی پاتریاکییە. لایەنگرانی ئەو تیۆرییە، پشتیوانی لە تیۆری جێندەری لە بوارەکانی: زمان، یاسا و تیۆرییە سیاسییەکان دەکەن و ئامانجیان تەنیا ئەوە نییە ژن وەک پیاو بێت و بەهەمان شێوە یەکسان بن، بەڵکوو یەکسانیی کۆمەڵایەتییان بەلاوە گرنگە و دەبێت ژنان هەوڵ بدەن و پێشبکەون، بەشێوەیەک پێناسەی زمان، یاسا و تیۆرییە سیاسییەکان دابڕێژنەوە بەجۆرێک کە شوناسی (مێگەرایی/ مێیەتی) لەخۆ بگرن. هەروەها پێیان وایە چەوساندنەوەی ژنان لە سێ بواری گرنگدایە، کە ئەوانیش: زمان، رەگەز و سیاسەتە. لەو روانگەیەوە دەڵێن: ناسنامەی مێگەرایی، بە کار و هەوڵە و  دەبێت ژنان بەگشتی هەوڵ بدەن ئەو سێ تەوەرە لە رەگەوە هەڵبکێشن کە هەریەکەیان بەم شێوەیەی خوارەوە دەبێت:

لوسی ئێریگاری (Luce Irigaray)، زمانزان و دەروونناس، پێی وایە دەبێت تیۆری مێگەرایی لە نێوان سێ رەهەند جیا بکرێتەوە، ئەوانیش: (راستەقینە، سیمبول، خەیاڵ)ن بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە ئەو سیانە تێکهەڵکێشییەکی زۆر لە نێوانیاندا هەیە: راستەقینە، بەواتای "دایک، مردن". سیمبول، گۆڕەپانی یاساییە کە بەناوی باوکەوە نووسراوە، بەڵام خەیاڵ، بەواتای "کاریگەری رەهەندی سیمبولییە" لە هۆش و خەیاڵدا. بەم پێیە، سیستمی "سیمبول"، واتە "زمان" لە بنەڕەتدا سیستمێکی نێرینەی باوکسالارانەیە، کە تێیدا گفتوگۆ بەپێی خەون و خەیاڵی پیاوانەیە، هەر یاسایەک دابڕێژرێت مانای ئەوەیە ئەو زمانە پیاوانە بەکار دەهێنرێت و دەبێتە مەرج و رێنمایی و یاسای نێرینەییەکان.

دووەم: لایەنی سێکسی:
ئێریگاری، باس لە بۆچوونی جیاوازی رەگەزی دەکات و دەڵێت: بەپێی ئەو نەریتە دواکەوتووە پیاوسالارانەیە، نێر نموونەی "کەماڵن"، چونکە کۆئەندامی نێرینەیان هەیە، مێیینەش بەهۆی ئەوەی کۆئەندامی نێرینەیان نییە، نموونەی "نوقسان"، یان "پلە دوو"ن. ئەم تێڕوانینە، تەنیا لە دیدێکی نێرینەوەیە، چونکە سیفەتی رەگەزی مێیینە بەپێی پێوەری نێرینە بیری لێ کراوەتەوە و وێنا کراوە. بەدبەدختیی ژن کە بە پلە دوو ئەژمار دەکرێت، لە نەبوونی کۆئەندامی نێرینەدایە، ئەمەش وای کردووە لای مێیینە حاڵەتی "ئیرەیی کۆئەندامی نێرینە" دروست ببێت، چونکە وایان لە کۆمەڵگە گەیاندووە و ئەم بۆچوونە رەگی داکوتاوە، کە تەنیا کۆئەندامی نێرینە بەهادارە. ئەمەش هەندێک جار وای لە مێیینە کردووە بۆ ئەوەی بتوانێت بەردەوامیی کۆمەڵایەتی و زمانەوانیی هەبێت، دەبێت بتوانێت دەسەڵات بەسەر خاوەن کۆئەندامێکی نێرینەدا بگرێت، بۆ ئەوەی نوقسانییەکەی پڕ بکاتەوە و تواناکانیشی بەرز بکاتەوە. هەروەها بۆ ئەوەی پەیوەندیی کۆمەڵایەتیی بەردەوام بێت، دەبێت وەک پیاو قسە بکات، دەنا پشتگوێ دەخرێت و پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکانی لەناودەچێت. 

ئەم روانگەیە، هەمان شێوەی پرۆلیتاریایە لە لای کارڵ مارکس، چینی کرێکار بەشێکن لە کۆمەڵگە، بەڵام لە هەمان کاتیشدا بەشێک نین، چونکە جیاوازیی چینایەتییان هەیە، بۆیە بەهەمان شێوە ژن خاوەن ناسنامەی خۆیان نین و ناسنامەکانیان بە پیاوەوە بەستراوەتەوە، بۆیە دوور دەخرێنەوە و پشتگوێ دەخرێن.

ئەو ژنانەی وەک رەوتی مێگەرایی "ژن چەقی پرسەکانن" بیر دەکەنەوە، هەوڵ دەدەن تیۆری پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان دابڕێژنەوە بۆ ئەوەی لەگەڵ پێداویستی و داواکارییەکانیان بگونجێت، واتە لەگەڵ ناسنامەی مێگەرایی بگونجێت. 

کارۆڵ پاتمان (Carole Pateman)، تیۆریستی مێگەرا و رەخنەگری لیبراڵی دیموکراسی، کە بیرمەندێکی دیاری ئەو بوارەیە، پێی وایە تیۆری سیاسیی لیبراڵی، باس لە مافە سیاسییەکانی ژنان ناکات و تەنیا ماف و ئازادیی پیاوانیان بەلاوە مەبەستە.

 هەروەها تیۆریستە کلاسیکییەکان و سەردەمییەکانی تیۆری پەیوەندیی کۆمەڵایەتی، جگە لە تۆماس هۆبز، پێیان وایە یەکسانیی سروشتی و ئازادییەکان تەنیا بۆ یەک لایەنە، ئەویش "پیاوانن"، هەر ئەوان بەیەکسانی و ئازادی لەدایک دەبن نەک ژنان، واتا؛ بیرمەندەکانی جێندەریی بەگشتی، بەو شێوەیە بیر دەکەنەوە کە ئازادیی بۆ پیاوانە، ژنان دەبێت ملکەچ و گوێڕایەڵ بن. 

پاتمان، هەندێک پرسیاری جەوهەری دەکات و لە هەمووشیان گرنگتر: "ئەگەر هەموو پیاوان بەئازادی لەدایک دەبن، ئەی بۆ و چۆن ژنان بە کۆیلەیەتی لەدایک دەبن؟" "ئەگەر خودا مرۆڤایەتی دروست کردووە، توانای بیرکردنەوە و هەموو توانایەکی تری بەبێ جیاوازی پێ بەخشیوە، ئەی بۆ لە ئازادیدا یەکسان نین و بەو شێوەیە دابەشی کردوون؟".

پاتمان، بەشێوەیەکی گشتی، سەرچاوەی کێشەکە لە دابەشکردنی کاری ناوماڵ، بەرپرسیاریەتی و بەڕێوەبردنی بەشێوەیەکی نایەکسانانە دەبینێتەوە.

لایەنگرانی ئەو تیۆرییە دەڵێن: دەبێت نە ژن و نە پیاو پەراوێز نەخرێن و هەموویان لە بازنەی هاووڵاتیبوونێکی کامڵەوە سەیر بکرێن؛ جیاوازیی رەگەزیی پێوەر نەبێت بۆ ئەوەی: کێ ئازادە و کێ کۆیلەیە، دەبێت هەموو مافێکیان لە روانگەی هاووڵاتیبوونەوە بەدەست بهێنن. 

هەروەها دەڵێن: "لێبگەڕێن تێکەڵ بین و بگونجێین بەهۆی ئەوەی ئێمە هاووڵاتین، لێبگەڕێن با چەمکی هاووڵاتیبوون بگۆڕین..." 

  

*ئەم وتارە، یەکێکە لە زنجیرەیەک وتار کە نووسەر لەبارەی (مێگەرایی)یەوە دەینووسێت.