چاوپێكەوتن
سەردار عەزیز: لە پەیمانی سیڤەرەوە كورد شەڕی زیادە دەكات
مەودا میدیا - سلێمانی |
ئینستتیوتی نارین، مەودا میدیا- هێمن سەعید
بەشی دووەم و كۆتایی
لە بەشی دووەمی و كۆتایی چاوپێكەوتنەكەی مەودا میدیا لەگەڵ د.سەردار عەزیز، نووسەر و شارەزای كاروباری سیاسی ئەمەریكا باس لە كاریگەریی لوبی لەسەر هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمەریكا، گۆڕانكاری لە سیاسەتی دەرەوەی ئەو وڵاتە و داهاتووی كورد دەكەین.
كاریگەریی وڵاتان لەڕێگەی گرووپەكانی فشارەوە، بەتایبەت گروپی فشاری ئیسرائیلی و عەرەبی و توركی، لەگەڵ دەستوەردانی وڵاتانی وەك؛ روسیا و چین هیچ كاریگەرییەكی لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردنە سەرۆكایەتییەكەی ئەمەریكا دەبێت ؟
سەردار عەزیز: لە راستیدا لۆبی كاریگەری زۆری نییە لەسەر هەڵبژاردنەكە، تەنیا مەگەر لۆبی جولەكە (ئایپاك)، چونکە توانای میدیایی و مادیی زۆریان هەیە، رەنگە ئەمان كاریگەربن، ئەویش لەڕێگەی راكێشانی سۆزی پاڵێوراوەكان لەكاتی ئەنجامدانی كەمپەینەكان.
سەبارەت بە دەستوەردانەكانیش، دەستوەردانی راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ هەیە، دەستوەردانی راستەوخۆ ئەوەیە؛ لەڕێگەی تەكنەلۆژیاوە دەستوەردان لە بەرژوەندیی لایەنێك دەكرێت، وەك ئەوەی لەسەر روسەكان وترا، گوایە لە بەرژەوەندیی ترەمپ دەستوەردانی ئەلیكترۆنییان كردووە، هەرچەندە بەدواداچوونی زۆری بۆ كرا، بەڵام هیچ بەڵگە و ئەنجامێكی ئەوتۆی نەبوو. دەستوەردانی ناڕاستەوخۆش ئەوەیە؛ كە ترەمپ داوای كردووە لە (شی جین پینگ) سەرۆكی چین، بەرهەمی كشتوكاڵی ئەمەریكا بكڕێت بۆ ئەوەی جوتیاری ئەمەریكی دەنگی پێبدەن كە ئەوەش دەستوەردانێكی ناڕاستەوخۆیە. وەك دەبینین لەم ماوەیەدا چین بەرهەمی جوتیاری ئەمەریكی دەكڕێت و جوتیاری ئەمەریكیش وای دەبینێت بەهۆی سیاسەتی ترەمپەوەیە بۆیە بەرهەمەكەی دەفرۆشرێت و ئەوانیش دەنگ بە ترەمپ دەدەن. هەر لەبەر ئەم جۆرە هۆكارانەشە خەڵكانی دەرەوەی شار و شارە بچوكەكان دەنگدەری كۆمارییەكانن، بەڵام بەگشتی چینییەكان خۆشحاڵ نین بە هاتنەوەی ترەمپ، چونكە وای دەبینن كە ترەمپ دیدێكی سەربازیانەی هەیە و بەنەیاری خۆیانی دەزانن، هەرچەندە هەڵكشانی چین پەیوەندی بە حزبی كۆماری یان دیموكراتییەوە نییە، واتە ململانێی چین و ئەمەریكا پەیوەندی بە ئیدارەیەك و حزبێكەوە نییە، بەڵكو ململانێی ئەم سەردەمە دەبێت لەگەڵ ئەمەریكا.
ئایا مانەوەی ترەمپ یاخود هاتنەسەركاری جۆ بایدن دەبێتە هۆی گۆڕانی سیاسەتی دەرەوەی ئەمەریكا بەرانبەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاست؟ چی بەسەر دۆزی كوردەكان دێت؟
سەردار عەزیز: گۆڕانی ترەمپ بۆ بایدن، رەنگە گۆڕانكاری دروست بكات، هەرچەندە ئەمەریكا دەوڵەتێكی دامەزراوەییە، بەڵام كەسەكان رۆڵی گەورەیان هەیە، دواجار ئەوە كەسەكانن دامەزراوەكان هەڵدەسوڕێنن، هەرچەندە بیرۆكرات رۆڵی گەروەی هەیە، بەڵام دیدی سیاسی كەسەكە خۆشی كاریگەری زۆری لەسەر هەڵسوڕانی دەزگاكە هەیە، بەڵام ئەوەی كە روونە جارێكی تر ئەمەریكا شەڕ ناكات، ئەوەش دیدی كۆماری و دیموكراتەكانیشە، وەك بینیمان ئۆباما سوورتر بوو لەسەر كشانەوە لە عیراقدا. هەروەها لە ئێستادا رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەو بایەخەی جارانی نەماوە بۆ ئەمەریكا، ئەوەش پەیوەستە بە نەوت و جۆری بەرهەمهێنانی نەوتەوە. ئەمەریكا لەنێوان ئەوەی دەكشێتەوە یاخود خۆی رێكدەخاتەوە یەكێكیان هەڵدەبژێرێت، یاخود خۆی رێكدەخاتەوە و بەشێوەیەكی تر سەربازەكانی لە مەترسی و كوشتن دەپارێزێت و تەنیا لەو شوێنانە هەبوونی دەبێت كە پێویستە و نزیك بێت ئەگەر پێویست بەهێرشی سەربازی بكات، لەهەموو دۆخێكدا ئەمەریكا ئەو رۆڵەی جارانی نابێت، چونكە ناوچەكە بێ بایەخ بووە و هێزی دیكە لە ناوچەكە هەن، ئەمەریكا نایەوێت پارەی خۆی خەرج بكات و شەڕ بۆ لایەنێكی دیكە بكات كە سوودی نەبێت.
سەبارەت بە كوردەكانیش؛ كێشەكە ئەوەیە كۆمەڵگای نێودەوڵەتی خێرا دەگۆڕدرێت، رەنگە پەیوەندی ئەمەریكا و توركیا گۆڕانكاری بەسەردابێت بە گۆڕانكاری لە سیاسەتی ئەمەریكا، كورد لە سیڤەرەوە تائێستا شەڕی بێ سوود دەكات، هەندێكجار رەنگە دۆخەكە لە بەرژەوەندیی كورد بووبێت نەك لەبەر كورد بوو بێت، بەڵام كورد نەیتوانیووە سوودی لێوەربگرێت و ببێتە هاوبەش، ئەو هەڵەیەش تائێستا بەردەوامیی هەیە لەكاتێكدا هەڵوێستی زلهێزێك لە بەرژەوەندیی كورد بووە، بەڵام كورد نەیتوانیوە مامەڵەی درووستی لەگەڵدا بكات.
لەئێستادا توركەكان هەوڵ دەدەن خۆیان لە ئەمەریكا نزیك بكەنەوە و لەو بارەیەشەوە هەنگاویان ناوە، ئەگەر پەیوەندیی كورد لەگەڵ ئەمەریكا باش بێت كاریگەریی دەبێت لەسەر دژایەتی تورك بۆ كورد، ئەگەر كورد و تورك هەردووكیان هاوپەیمانی ئەمەریكا بن رۆڵی دەبێت لە نزیكبوونەوەی هەردوولا، چونكە هەردوولا دۆستی ئەمەریكان، ئێستا پەیوەندیی توركیا و ئەمەریكا باش نییە، ئەوەش بە زیانی كورد شكاوەتەوە بە تایبەتی لە رۆژئاوا. كەوایە ئەگەر پەیوەندیی كورد لەگەڵ ئەمەریكا باش بوو و وەك هاوبەش مامەڵەی كرد، ئەوا دوو رێگە هەیە؛ یان كورد و تورك پێكەوە لەیەك نزیك دەبنەوە، یان ئەمەریكا رێگە دەدات بە تورك لە زیانی كورد، وەك چۆن ترەمپ كردی بەرانبەر ئەردۆغان لە رۆژئاوا، هەروەها پەیوەندی بە هێزەكانی دیكەشەوە هەیە لە ناوچەكە بەتایبەت رۆڵی روسیا و كەیسی ئێران لە ناوچەكە و دوور و نزیكی توركیا لە ئەمەریكا، لەئێستادا توركیا لۆبی دەكات لە ئەمەریكا بۆ لەیەك نزیكبوونەوەی توركیا و ئەمەریكا، توركیا دەیەوێت ببێت بە جێگرەوەی چین بۆ ئەمەریكا لە پڕكردنەوەی پێداویستی ئەو كاڵا هەرزانانەی ئەمەریكا لە چینی وەردەگرێت. هەمیشە لۆبی توركی لە هەوڵدا بووە بۆ باشكردنی پەیوەندییەكانی توركیا و ئەمەریكا، بۆیە دەبێت كورد شەڕی زیادە نەكات بۆ ئەوەی ببێت بە هاوپەیمانی هێزێكی نێودەوڵەتی، بەڵكو دەبێت خۆی رێكبخاتەوە و ببێت بە هێزێكی یەكگرتووی رێكخراو، كورد لە باشوور نەیتوانیووە ئەوە بكات، بۆ نموونە؛ كورد لە باشوور نەیانتوانیووە پێشمەرگە رێكبخەن و بیكەن بەهێزێكی رێكخراوی سەردەمیانە و سەربەخۆ كە پلەبەندیی سەربازیی هەبێت و هاوپەیمانان و ئەمەریكا كاری لەگەڵ بكەن. پارتی و یەكێتی ئەوەیان نەكرد، بەڵام رەنگە لە رۆژئاوا ئەوە رووبدات، ئەگەر كورد ببێتە جێگەی متمانەی ئەمەریكا و وەك هاوبەش مامەڵەی لەگەڵدا بكات، رەنگە ئەوان بیانەوێت كاریان لەگەڵدا بكەن و كورد لە تورك بپارێزن، یاخود پێكەوە بە ئاشتی مامەڵە بكەن، یاخود ئەگەر تورك هێرشی كردە سەر كورد ئەوا بەرگرییان لێبكەن. ئەگەر ئەوەش نەبوو رەنگە كورد تووشی مەترسی هێرشی تورك ببێتەوە.
بەشی دووەم و كۆتایی
لە بەشی دووەمی و كۆتایی چاوپێكەوتنەكەی مەودا میدیا لەگەڵ د.سەردار عەزیز، نووسەر و شارەزای كاروباری سیاسی ئەمەریكا باس لە كاریگەریی لوبی لەسەر هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمەریكا، گۆڕانكاری لە سیاسەتی دەرەوەی ئەو وڵاتە و داهاتووی كورد دەكەین.
كاریگەریی وڵاتان لەڕێگەی گرووپەكانی فشارەوە، بەتایبەت گروپی فشاری ئیسرائیلی و عەرەبی و توركی، لەگەڵ دەستوەردانی وڵاتانی وەك؛ روسیا و چین هیچ كاریگەرییەكی لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردنە سەرۆكایەتییەكەی ئەمەریكا دەبێت ؟
سەردار عەزیز: لە راستیدا لۆبی كاریگەری زۆری نییە لەسەر هەڵبژاردنەكە، تەنیا مەگەر لۆبی جولەكە (ئایپاك)، چونکە توانای میدیایی و مادیی زۆریان هەیە، رەنگە ئەمان كاریگەربن، ئەویش لەڕێگەی راكێشانی سۆزی پاڵێوراوەكان لەكاتی ئەنجامدانی كەمپەینەكان.
سەبارەت بە دەستوەردانەكانیش، دەستوەردانی راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ هەیە، دەستوەردانی راستەوخۆ ئەوەیە؛ لەڕێگەی تەكنەلۆژیاوە دەستوەردان لە بەرژوەندیی لایەنێك دەكرێت، وەك ئەوەی لەسەر روسەكان وترا، گوایە لە بەرژەوەندیی ترەمپ دەستوەردانی ئەلیكترۆنییان كردووە، هەرچەندە بەدواداچوونی زۆری بۆ كرا، بەڵام هیچ بەڵگە و ئەنجامێكی ئەوتۆی نەبوو. دەستوەردانی ناڕاستەوخۆش ئەوەیە؛ كە ترەمپ داوای كردووە لە (شی جین پینگ) سەرۆكی چین، بەرهەمی كشتوكاڵی ئەمەریكا بكڕێت بۆ ئەوەی جوتیاری ئەمەریكی دەنگی پێبدەن كە ئەوەش دەستوەردانێكی ناڕاستەوخۆیە. وەك دەبینین لەم ماوەیەدا چین بەرهەمی جوتیاری ئەمەریكی دەكڕێت و جوتیاری ئەمەریكیش وای دەبینێت بەهۆی سیاسەتی ترەمپەوەیە بۆیە بەرهەمەكەی دەفرۆشرێت و ئەوانیش دەنگ بە ترەمپ دەدەن. هەر لەبەر ئەم جۆرە هۆكارانەشە خەڵكانی دەرەوەی شار و شارە بچوكەكان دەنگدەری كۆمارییەكانن، بەڵام بەگشتی چینییەكان خۆشحاڵ نین بە هاتنەوەی ترەمپ، چونكە وای دەبینن كە ترەمپ دیدێكی سەربازیانەی هەیە و بەنەیاری خۆیانی دەزانن، هەرچەندە هەڵكشانی چین پەیوەندی بە حزبی كۆماری یان دیموكراتییەوە نییە، واتە ململانێی چین و ئەمەریكا پەیوەندی بە ئیدارەیەك و حزبێكەوە نییە، بەڵكو ململانێی ئەم سەردەمە دەبێت لەگەڵ ئەمەریكا.
ئایا مانەوەی ترەمپ یاخود هاتنەسەركاری جۆ بایدن دەبێتە هۆی گۆڕانی سیاسەتی دەرەوەی ئەمەریكا بەرانبەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاست؟ چی بەسەر دۆزی كوردەكان دێت؟
سەردار عەزیز: گۆڕانی ترەمپ بۆ بایدن، رەنگە گۆڕانكاری دروست بكات، هەرچەندە ئەمەریكا دەوڵەتێكی دامەزراوەییە، بەڵام كەسەكان رۆڵی گەورەیان هەیە، دواجار ئەوە كەسەكانن دامەزراوەكان هەڵدەسوڕێنن، هەرچەندە بیرۆكرات رۆڵی گەروەی هەیە، بەڵام دیدی سیاسی كەسەكە خۆشی كاریگەری زۆری لەسەر هەڵسوڕانی دەزگاكە هەیە، بەڵام ئەوەی كە روونە جارێكی تر ئەمەریكا شەڕ ناكات، ئەوەش دیدی كۆماری و دیموكراتەكانیشە، وەك بینیمان ئۆباما سوورتر بوو لەسەر كشانەوە لە عیراقدا. هەروەها لە ئێستادا رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەو بایەخەی جارانی نەماوە بۆ ئەمەریكا، ئەوەش پەیوەستە بە نەوت و جۆری بەرهەمهێنانی نەوتەوە. ئەمەریكا لەنێوان ئەوەی دەكشێتەوە یاخود خۆی رێكدەخاتەوە یەكێكیان هەڵدەبژێرێت، یاخود خۆی رێكدەخاتەوە و بەشێوەیەكی تر سەربازەكانی لە مەترسی و كوشتن دەپارێزێت و تەنیا لەو شوێنانە هەبوونی دەبێت كە پێویستە و نزیك بێت ئەگەر پێویست بەهێرشی سەربازی بكات، لەهەموو دۆخێكدا ئەمەریكا ئەو رۆڵەی جارانی نابێت، چونكە ناوچەكە بێ بایەخ بووە و هێزی دیكە لە ناوچەكە هەن، ئەمەریكا نایەوێت پارەی خۆی خەرج بكات و شەڕ بۆ لایەنێكی دیكە بكات كە سوودی نەبێت.
سەبارەت بە كوردەكانیش؛ كێشەكە ئەوەیە كۆمەڵگای نێودەوڵەتی خێرا دەگۆڕدرێت، رەنگە پەیوەندی ئەمەریكا و توركیا گۆڕانكاری بەسەردابێت بە گۆڕانكاری لە سیاسەتی ئەمەریكا، كورد لە سیڤەرەوە تائێستا شەڕی بێ سوود دەكات، هەندێكجار رەنگە دۆخەكە لە بەرژەوەندیی كورد بووبێت نەك لەبەر كورد بوو بێت، بەڵام كورد نەیتوانیووە سوودی لێوەربگرێت و ببێتە هاوبەش، ئەو هەڵەیەش تائێستا بەردەوامیی هەیە لەكاتێكدا هەڵوێستی زلهێزێك لە بەرژەوەندیی كورد بووە، بەڵام كورد نەیتوانیوە مامەڵەی درووستی لەگەڵدا بكات.
لەئێستادا توركەكان هەوڵ دەدەن خۆیان لە ئەمەریكا نزیك بكەنەوە و لەو بارەیەشەوە هەنگاویان ناوە، ئەگەر پەیوەندیی كورد لەگەڵ ئەمەریكا باش بێت كاریگەریی دەبێت لەسەر دژایەتی تورك بۆ كورد، ئەگەر كورد و تورك هەردووكیان هاوپەیمانی ئەمەریكا بن رۆڵی دەبێت لە نزیكبوونەوەی هەردوولا، چونكە هەردوولا دۆستی ئەمەریكان، ئێستا پەیوەندیی توركیا و ئەمەریكا باش نییە، ئەوەش بە زیانی كورد شكاوەتەوە بە تایبەتی لە رۆژئاوا. كەوایە ئەگەر پەیوەندیی كورد لەگەڵ ئەمەریكا باش بوو و وەك هاوبەش مامەڵەی كرد، ئەوا دوو رێگە هەیە؛ یان كورد و تورك پێكەوە لەیەك نزیك دەبنەوە، یان ئەمەریكا رێگە دەدات بە تورك لە زیانی كورد، وەك چۆن ترەمپ كردی بەرانبەر ئەردۆغان لە رۆژئاوا، هەروەها پەیوەندی بە هێزەكانی دیكەشەوە هەیە لە ناوچەكە بەتایبەت رۆڵی روسیا و كەیسی ئێران لە ناوچەكە و دوور و نزیكی توركیا لە ئەمەریكا، لەئێستادا توركیا لۆبی دەكات لە ئەمەریكا بۆ لەیەك نزیكبوونەوەی توركیا و ئەمەریكا، توركیا دەیەوێت ببێت بە جێگرەوەی چین بۆ ئەمەریكا لە پڕكردنەوەی پێداویستی ئەو كاڵا هەرزانانەی ئەمەریكا لە چینی وەردەگرێت. هەمیشە لۆبی توركی لە هەوڵدا بووە بۆ باشكردنی پەیوەندییەكانی توركیا و ئەمەریكا، بۆیە دەبێت كورد شەڕی زیادە نەكات بۆ ئەوەی ببێت بە هاوپەیمانی هێزێكی نێودەوڵەتی، بەڵكو دەبێت خۆی رێكبخاتەوە و ببێت بە هێزێكی یەكگرتووی رێكخراو، كورد لە باشوور نەیتوانیووە ئەوە بكات، بۆ نموونە؛ كورد لە باشوور نەیانتوانیووە پێشمەرگە رێكبخەن و بیكەن بەهێزێكی رێكخراوی سەردەمیانە و سەربەخۆ كە پلەبەندیی سەربازیی هەبێت و هاوپەیمانان و ئەمەریكا كاری لەگەڵ بكەن. پارتی و یەكێتی ئەوەیان نەكرد، بەڵام رەنگە لە رۆژئاوا ئەوە رووبدات، ئەگەر كورد ببێتە جێگەی متمانەی ئەمەریكا و وەك هاوبەش مامەڵەی لەگەڵدا بكات، رەنگە ئەوان بیانەوێت كاریان لەگەڵدا بكەن و كورد لە تورك بپارێزن، یاخود پێكەوە بە ئاشتی مامەڵە بكەن، یاخود ئەگەر تورك هێرشی كردە سەر كورد ئەوا بەرگرییان لێبكەن. ئەگەر ئەوەش نەبوو رەنگە كورد تووشی مەترسی هێرشی تورك ببێتەوە.
بیروڕا
