مەودا میدیا_

سەرژمێریی دانیشتوانی عیراق کە بڕیار وایە لە 2020دا بەڕێوە بچێت، یەکێکی ترە لە کێشە بێدەنگکراوەکانی نێوان هەرێم و بەغدا، کە ئەگەرچی لە نیوانیاندا پرسی جددی و گەرمە، بەڵام کەمتر بووەتە باسی میدیاکان، لەو نێوانەشداکورد ترسی لە گۆڕینی دیمۆگرافیا و کەمکردنەوەی بودجەکەی هەیە دوای سەرژمێری.

عیراق تا ئێستا پشت بە سەرژمێریی ساڵی 1978 دەبەستێت، ئەگەرچی بڕیار بوو سەرژمێرییەکە ساڵی 2010 بەڕێوە بچێت، بەڵام ئەو کاتە بە هۆی ناکۆکییە سیاسییەکانەوە نەکرا و ئێستاش حکومەتی عیراق دوا بڕیاری لە بارەوە داوە کە لە ساڵی 2020دا ئەو سەرژمێرییە ئەنجام بدرێت، کوردیش بۆ ناوچە کێشەلەسەرەکان و مەسەلەی بودجە ترسی لە سەرژمێرییەکە هەیە.

جەمال شوکر، پەرلەمانتاری پەرلەمانی عێراق ڕایگەیاند، بە مەرجی جێبەجێکردنی دەستوور و ماددەی 140 ڕازین سەرژمێری بکرێت گەر وابوو پێشوازیشی لێ دەکەین، بە بەڵگەی دەوڵەتی تورکیا و وڵاتانی عەرەبی و ئێرانیش کورد زۆرینە بووە لە کەرکوك بۆیە پێمان باشە نەتەوەی تێدا دەستنیشان بکرێت.

ئەو پەرلەمانتارە بۆ مەوداپرێس وتیشی "بەو جۆرە نەبێت دەبێت کورد گومانی لێ بکات، بەتایبەت لە ماوەی سێ ساڵی ڕابردوودا هەوڵێکی گەورەی تەعریبکردن لە کەرکوک و ناوچە جێناکۆکەکان ڕووی داوە و زەرەری گەورە بەر نفوسی کورد دەکەوێت لەو ناوچانە".

لە سەرەتادا حکومەتی عیراقی ٥٠ ملیار دیناری بۆ پڕۆسەکە تەرخان کردبوو، بەڵام ئێستا وەزارەتی پلاندانان داوای کردووە ئەو پارەیە بۆ 200 ملیار دینار زیاد بکرێت.

جوان حەسەن، ئەندامی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکوک لە لیستی برایەتی بە مەوداپرێسی وت "لەبەر ئەوەی کەرکوک لە ئێستادا بارودۆخی ناجێگیرە و هەروەها مانەوەی ئاوارەکانی شەڕی داعش و بڵاوبوونەوەیان بە شاری کەرکوک و نەگەڕانەوەیان بۆ ناوچەکانی خۆیان، هاتنی ژمارەیەکی زۆری عەرەبیش هاوسەنگیی نەتەوەیی گۆڕی و دیموگرافیای کەرکوکی گۆڕی".

وتیشی "لە سیستمی ئێستای سەرژمێری لە کوێ بیت لەو شوێنە ناونووس دەکرێیت، واتا ئەو کەسانەی هاتوونەتە کەرکوک لە کاتی ئەنجامدانی سەرژمێریی ساڵی 2020 ئەو کەسانە بە کەرکوکی تۆمار دەکرێن، لە ئێستادا ژمارەیەکی زۆری عەرەب بە فەرمی هاتوونەتە ناو کەرکوک و ناسنامەی خۆیان گواستووەتەوە، زۆربەی ئەو عەرەبانەی هاتوون بۆ گۆڕینی دیموگرافیای کەرکوک."

سەرژمێری بریتییە لە پڕۆسەی کۆکردنەوەی زانیارییە ئابووری و کۆمەڵایەتی و دیمۆگرافییەکانی تایبەت بە دانیشتوان. ئامارەکان بریتین لە هەموو ژمارە و زانیارییەکانی تایبەت بە لایەنی کۆمەڵایەتی، ئابووری، ڕۆشنبیری و تەندروستیی دانیشتوان کە زانیارییەکانی خوێندن، ئاستی بژێوی، نەتەوە، ئایین و شوێنی دانیشتن و زانیارییەکانی تر لەخۆ دەگرێت.

هەر لەسەر ئەو پرسە، پێشتریش خالید شوانی، وەزیری هەرێم بۆ کاروباری نێوان هەرێم و بەغدا ڕایاگەیاندووە" ئەنجامدانی سەرژمێری چارەنووسی کەرکوک و ناوچەکان دەخاتە مەترسییەوە. ئاشکراشی دەکات هه‌رێم ئه‌و بابه‌تانه‌ی له‌گه‌ڵ حكومه‌تی ئیتیحادی باس كردووه‌، بڕیاره‌ لێژنه‌كان درووست بكرێن بۆ سه‌رله‌نوێ چاره‌سه‌ری کێشەی ئه‌و ناوچانه‌، پێویستیشە لێژنه‌كانی مادده‌ی 140یش كارا بكرێنه‌وه".

دەشڵێت: "ماوەی دوو ساڵه‌ پڕۆسه‌ی ته‌عریب له‌ كه‌ركوك به‌ چڕی ده‌ستیپێكردووه‌، له ‌هه‌مان كاتیشدا له‌ دوای شەڕی داعش، عه‌ره‌ب و پێكهاته‌كانی تری پارێزگاكانی تر هاتوونه‌ته‌ كه‌ركوك و نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌ ناوچەکانیان بۆیە ناكرێت به‌ خه‌ڵكی كه‌ركوك هه‌ژمار بكرێن، لەبەر ئەوە ئەنجامدانی پڕۆسه‌ی سه‌رژمێری پڕه‌ له‌ مه‌ترسی".

کور لە گۆڕینی دیمۆگرافیا و زۆربوونی عەرەب لە ناوچەکاندا ترسی لە مەسەلەی بودجەش هەیە، چونکە سەرژمێرییەکە دەبێتە هۆی دیاریکردنی دانیشتوانی سەرجەم پارێزگاکان و لەسەر ئەو بنەمایەش بودجە دیاری دەکرێت بۆ پارێزگاکان و هەروەها پشکی هەرێمیش لە بودجەی عێراقدا.

فارس عیسا، نوێنەری حکومەتی هەرێم لە بەغدا پێی وایە ئەگەر سەرژمێری دوور لە سیاسەت و کاری سیاسی بە ڕێگە زانستییەکەی بکرێت یەکێکە لە هەنگاوە باشەکان و گرنگیی زۆری هەیە.

وتیشی "بەڵام دەبێت هەرێم ئامادە و ئاگادار بێت بە تایبەت لە ناوچە کێشەلەسەرەکان، چونکە لەسەر ئەساسی ئەو سەرژمێرییە بودجەی عیراق دادەڕێژرێتەوە و هەموو هەوڵ و پلانێکی حکومەتی عێراق و لایەنە سیاسییەکان بۆ دەستتێوەردانی بە زیانی کورد دەشکێتەوە".