راپۆرت
شەهید ئارام؛ چیرۆکی مێژووی سوور و لووتکەی نەبەزین
مەودا میدیا - سلێمانی |
مه‌ودامیدیا-
هه‌ر كه‌ناوی شه‌هید ئارام دێته به‌ر باس، راسته‌وخۆ پیاوێكی باڵابه‌رزی ره‌قه‌ڵه‌ى عه‌ینه‌ك له‌چاو، گوندی ته‌نگیسه‌ری قه‌ره‌داغ و كۆمه‌ڵه و یه‌كێتی، جاش و به‌كرێگیراو دێته به‌رچاو، له ئێواره‌یه‌كی بولێڵدا، له رۆژێكی وه‌ك ئه‌مڕۆدا جه‌سته‌ى سه‌ركرده‌یه‌كی كورد به فیشه‌كی جاشێك بۆ هه‌میشه ساردبووه‌وه و ناوی چووه نێو ناوی سه‌ركرده‌كانی كوردستانه‌وه.
هه‌ر كه‌ناوی شه‌هید ئارام دێته به‌ر باس، راسته‌وخۆ پیاوێكی باڵابه‌رزی ره‌قه‌ڵه‌ى عه‌ینه‌ك له‌چاو، گوندی ته‌نگیسه‌ری قه‌ره‌داغ و كۆمه‌ڵه و یه‌كێتی، جاش و به‌كرێگیراو دێته به‌رچاو، له ئێواره‌یه‌كی بولێڵدا، له رۆژێكی وه‌ك ئه‌مڕۆدا جه‌سته‌ى سه‌ركرده‌یه‌كی كورد به فیشه‌كی جاشێك بۆ هه‌میشه ساردبووه‌وه و ناوی چووه نێو ناوی سه‌ركرده‌كانی كوردستانه‌وه.
ئارام كێ بوو؟
شاسوار جه‌لال، كوڕی حاجی حانی سلێمانی، له ساڵی 1947 له سلێمانی له دایكبووه، خوێندنی سه‌ره‌تایی و ناوه‌ندی له چوارتا و ماوه‌ت ته‌واوكرد، بۆ خوێندنی زانكۆ رووی له به‌غدا كرد بۆ كۆلیژی ئه‌ندازیاری، چاوی ئارام رێگه‌ى به بیناسازی و ئه‌ندازیاری نه‌دا، دواتر كۆلیژی بازرگانی له ساڵی 1971 به پله‌ى نایاب ته‌واوكرد، ئارام له سه‌ره‌تای ساڵی حه‌فتاكان تێكه‌ڵ به ژیانی سیاسیی ده‌بێت، هه‌ر له ساڵی حه‌فتاكان له‌گه‌ڵ خاتوو لیدیا هاوسه‌رگیری كرد، ئارام به یه‌كێك له سه‌ركرده پشوو درێژه‌كانی رێی خه‌بات ئه‌ژمار ده‌كرا، به‌جۆرێك به‌ر له شه‌هیدبوونی و هاتنه ناوه‌وه‌ی جاش بۆ ته‌نگیسه‌ر وستبووی به هێمنی ئه‌و ناوچه‌یه به‌جێ بهێڵێت به‌بێ ئه‌وه‌ى هیچ په‌شێوییه‌ك به رووخسارییه‌وه دیار بێت.
شاسوار جه‌لال، كوڕی حاجی حانی سلێمانی، له ساڵی 1947 له سلێمانی له دایكبووه، خوێندنی سه‌ره‌تایی و ناوه‌ندی له چوارتا و ماوه‌ت ته‌واوكرد، بۆ خوێندنی زانكۆ رووی له به‌غدا كرد بۆ كۆلیژی ئه‌ندازیاری، چاوی ئارام رێگه‌ى به بیناسازی و ئه‌ندازیاری نه‌دا، دواتر كۆلیژی بازرگانی له ساڵی 1971 به پله‌ى نایاب ته‌واوكرد، ئارام له سه‌ره‌تای ساڵی حه‌فتاكان تێكه‌ڵ به ژیانی سیاسیی ده‌بێت، هه‌ر له ساڵی حه‌فتاكان له‌گه‌ڵ خاتوو لیدیا هاوسه‌رگیری كرد، ئارام به یه‌كێك له سه‌ركرده پشوو درێژه‌كانی رێی خه‌بات ئه‌ژمار ده‌كرا، به‌جۆرێك به‌ر له شه‌هیدبوونی و هاتنه ناوه‌وه‌ی جاش بۆ ته‌نگیسه‌ر وستبووی به هێمنی ئه‌و ناوچه‌یه به‌جێ بهێڵێت به‌بێ ئه‌وه‌ى هیچ په‌شێوییه‌ك به رووخسارییه‌وه دیار بێت.
ئارام و كایه‌ی سیاسی و رۆژنامه‌نووسی
شه‌هید ئارام به‌ده‌ر له‌وه‌ى سه‌ركرده‌یه‌كی لێهاتوو بێت، پێشتر رۆژنامه‌نووسێكی به‌توانا بووه، له رۆژنامه‌كانی برایه‌تی و هاوكاری بابه‌تی نووسیوه، هه‌رجاره و بابه‌تێكی له هاوكاری و سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ى له لاپه‌ڕه‌ى برایه‌تی شرۆڤه‌كاری سیاسه‌تی سه‌رده‌م بووه.
شه‌هید ئارام به‌ده‌ر له‌وه‌ى سه‌ركرده‌یه‌كی لێهاتوو بێت، پێشتر رۆژنامه‌نووسێكی به‌توانا بووه، له رۆژنامه‌كانی برایه‌تی و هاوكاری بابه‌تی نووسیوه، هه‌رجاره و بابه‌تێكی له هاوكاری و سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ى له لاپه‌ڕه‌ى برایه‌تی شرۆڤه‌كاری سیاسه‌تی سه‌رده‌م بووه.
سه‌ره‌تای كاری سیاسیی بۆ یه‌كێتیی قوتابیان ده‌گه‌ڕێته‌وه، ماوه‌یه‌كی زۆر له‌و رێكخراوه‌دا كاری كردووه و جێی ده‌ستی دیاربووه وه‌ك نوێنه‌ری یه‌كێتیی قوتابیان به‌شداری له كۆنگره‌ى مۆسكۆی لاوانی جیهان كردووه، له‌گه‌ڵ دروستبوونی یه‌كێتیی نیشتیمانیی كوردستاندا په‌یوه‌ندی به یه‌كێتییه‌وه ده‌كات، هاوكات به ئه‌ندامی ده‌سته‌ى دامه‌زرێنه‌ری كۆمه‌ڵه‌ى ره‌نجده‌رانی كوردستان داده‌نرێت.
ئارام و كۆمه‌ڵه
كۆمه‌ڵه‌ى ره‌نجده‌رانی كوردستان تائێستاش ناوێكی پرشنگداره له مێژووی خه‌باتی كوردستاندا، كۆمه‌ڵه‌یه‌ك ده‌یان سه‌ركرده‌ی پێگه‌یاند و ده‌یانی كرد به قوربانی بۆ سه‌ركه‌وتنی دۆزی ره‌وای كورد، له ساڵی 1975 دوای گرتنی خاڵه شەهاب و هاوڕێكانی، تاریكی و نائومێدی باڵی به‌سه‌ر كۆمه‌ڵه‌دا كێشا، به‌جۆرێك ئاماژه‌كان بۆ ئه‌وه ده‌چوون كۆمه‌ڵه هه‌ڵوه‌شێته‌وه، به‌ڵام ئارام جڵه‌وی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى گرته‌وه ده‌ست و ده‌ستی به‌كاره‌كانی كرده‌وه، هه‌رچه‌نده شه‌وهیدبوونی شەهاب و هاوڕێكانی كاریگه‌ریان به‌گشتی له‌سه‌ر كۆمه‌ڵه و به‌تایبه‌تی له‌سه‌ر شه‌هید ئارام بوو، به‌ڵام كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ى رێكخراوێك بووبووه خه‌ونی هه‌زاران گه‌نج له توانا لێهاتوویه‌كانی ئارام بوو.
كۆمه‌ڵه‌ى ره‌نجده‌رانی كوردستان تائێستاش ناوێكی پرشنگداره له مێژووی خه‌باتی كوردستاندا، كۆمه‌ڵه‌یه‌ك ده‌یان سه‌ركرده‌ی پێگه‌یاند و ده‌یانی كرد به قوربانی بۆ سه‌ركه‌وتنی دۆزی ره‌وای كورد، له ساڵی 1975 دوای گرتنی خاڵه شەهاب و هاوڕێكانی، تاریكی و نائومێدی باڵی به‌سه‌ر كۆمه‌ڵه‌دا كێشا، به‌جۆرێك ئاماژه‌كان بۆ ئه‌وه ده‌چوون كۆمه‌ڵه هه‌ڵوه‌شێته‌وه، به‌ڵام ئارام جڵه‌وی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى گرته‌وه ده‌ست و ده‌ستی به‌كاره‌كانی كرده‌وه، هه‌رچه‌نده شه‌وهیدبوونی شەهاب و هاوڕێكانی كاریگه‌ریان به‌گشتی له‌سه‌ر كۆمه‌ڵه و به‌تایبه‌تی له‌سه‌ر شه‌هید ئارام بوو، به‌ڵام كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ى رێكخراوێك بووبووه خه‌ونی هه‌زاران گه‌نج له توانا لێهاتوویه‌كانی ئارام بوو.
له دوای وه‌رگرتنی كۆمه‌ڵه وه‌ك سكرتێر، ئارام ده‌ستیكرد به خه‌باتی چه‌كداری و یه‌كه‌مین مه‌فره‌زه‌ى پارتیزانی درووستكرد، له یه‌كه‌مین كۆبوونه‌وه‌ی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیی نیشتیمانیی كوردستان به ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی هه‌ڵبژێردرا، به‌ڵام تا شه‌هیدبوونی به‌شداری هیچ كۆنگره و كۆنفرانس و كۆبوونه‌وه‌یه‌كی نه‌كرد، سه‌رقاڵییه‌كانی به كۆمه‌ڵه‌وه نه كاتی كۆبوونه‌وه‌ى هه‌بوو نه ده‌چووه كۆبوونه‌وه‌وه.
ئارام و ئاشبه‌تاڵی ساڵی 1974
له دیدی ئارامه‌وه، ئاشبه‌تاڵ رێكکەوتنی جەزائیری نێوان ئێران و عیراق هۆكاری سەرەكی رووخان و نسكۆی شۆڕشی ئەیلوول نەبووە، لە وتارێكیدا پاش ساڵێك لە نسكۆ نووسیویەتی، دەڵێت" ئەو رێكکەوتنە تاكە هۆكار یان هۆكاری بنچینەیی ئاشبەتاڵ نەبوو، بەڵكو گەلێك هۆكاری بنچینەیی و گرنگ پێش ئەو رێكکەوتنە كەڵەكە بووبوون و بزووتنەوەكە قاوغێكی بەتاڵ و زەبەلاحی مابووە و بۆ رووخانی تەنها پاڵێكی وەكو رێكکەوتنەكەی ئێران و عیراقی پێوویستبوو، چونكە ئەگەر وانەبێت چۆن بزووتنەوەیەكی زل، وا زوو بەئاسانی و دەستوبرد و بێ قەید و مەرج ئاشبەتاڵی لێدەكرێت".
له دیدی ئارامه‌وه، ئاشبه‌تاڵ رێكکەوتنی جەزائیری نێوان ئێران و عیراق هۆكاری سەرەكی رووخان و نسكۆی شۆڕشی ئەیلوول نەبووە، لە وتارێكیدا پاش ساڵێك لە نسكۆ نووسیویەتی، دەڵێت" ئەو رێكکەوتنە تاكە هۆكار یان هۆكاری بنچینەیی ئاشبەتاڵ نەبوو، بەڵكو گەلێك هۆكاری بنچینەیی و گرنگ پێش ئەو رێكکەوتنە كەڵەكە بووبوون و بزووتنەوەكە قاوغێكی بەتاڵ و زەبەلاحی مابووە و بۆ رووخانی تەنها پاڵێكی وەكو رێكکەوتنەكەی ئێران و عیراقی پێوویستبوو، چونكە ئەگەر وانەبێت چۆن بزووتنەوەیەكی زل، وا زوو بەئاسانی و دەستوبرد و بێ قەید و مەرج ئاشبەتاڵی لێدەكرێت".
شه‌هید ئارام، مسته‌فا بارزانی به هاتنه دواوه‌وه‌ى شۆڕشی كوردی زانیوه، له‌و وتاره‌كه نووسیویه‌تی، بارزانی نەك هەر لەگەڵ رەوتی شۆڕشی گەلاندا نەڕۆشتووە، بەڵكو شۆڕشی كوردی چەند هەنگاوێك بەرەو دواوە هێناوە و گەورەترین جەزرەبەی بە بزووتنەوەی رزگاریخوازی كورد گەیاندووە، كە سوڵتەی دیكتاتۆریانەی خۆی بەسەردا سەپاند و بزووتنەوەكەی خستە مستی دوو دوژمنی سەرسەختی كورد كە ئەوانیش ئێران و ئەمەریكا بوون. بارزانی دەبووایە شۆڕشەكەی نەخستایەتە دەستی ئێران، پرسیوویەتی "بارزانی بۆچی بەئاسانی خنكاندن و شەهیدكردنی قازی محەمەدی بیرچووەوە، خۆ هیچ نەبێت دەبوو فەرمانی خنكاندنەكەی خۆی بیر نەچووایەتەوە كە ئێران بۆی دەركرد".
ئێواره‌یه‌كی دره‌نگ خۆری هیوا ئاوا بوو
ئێواره‌ى رۆژی 31/1/ 1978 و 46 ساڵ به‌ر له ئێستا، ئارام له ته‌نگیسه‌ر ده‌بێت، ژنێك پێی ده‌ڵێت مامۆستا ژماره‌یه‌ك چه‌كدار به‌جلی كوردییه‌وه له خوار ئاواییه‌وه‌ن، ئارام ده‌چێته به‌رزاییه‌ك و به دووربین ده‌بینێت جاشن، هێواش ده‌یه‌وێت له ژووری گونده‌كه‌وه بڕوات، جاشه‌كان به بریسكه‌ى تفه‌نگه‌ی ده‌یبنن و ته‌قه‌ى لێده‌كه‌ن و له‌وێدا شه‌هید ده‌بێت.
ئێواره‌ى رۆژی 31/1/ 1978 و 46 ساڵ به‌ر له ئێستا، ئارام له ته‌نگیسه‌ر ده‌بێت، ژنێك پێی ده‌ڵێت مامۆستا ژماره‌یه‌ك چه‌كدار به‌جلی كوردییه‌وه له خوار ئاواییه‌وه‌ن، ئارام ده‌چێته به‌رزاییه‌ك و به دووربین ده‌بینێت جاشن، هێواش ده‌یه‌وێت له ژووری گونده‌كه‌وه بڕوات، جاشه‌كان به بریسكه‌ى تفه‌نگه‌ی ده‌یبنن و ته‌قه‌ى لێده‌كه‌ن و له‌وێدا شه‌هید ده‌بێت.
جاشه‌كان له فه‌وجه‌كانی قاله فه‌ره‌ج و ته‌حسین شاوه‌یس بوون، به‌پێی نامه‌یه‌كی فوئاد مه‌عسوم بۆ كه‌مال فوئاد، ئارام پێناسه‌یه‌كی تری پێ بووه، بۆیه جاشه‌كان نه‌یانزانبوو ئارامی كۆمه‌ڵه و سه‌ركرده لێهاتووه‌كه‌ی كوردستانیان شه‌هیدكردووه، تا دوایی له ئێزگه‌ى ده‌نگی گه‌لی كوردستانه‌وه هه‌واڵی شه‌هیدبوونی بڵاوكرایه‌وه.
ب. گ
بیروڕا
