راپۆرت
پەیوەندییەكانی هەولێر- بەغدا لە سەردەمی كازمیدا
مەودا میدیا - سلێمانی |
ئینستتیوتی نارین- هێمن سەعید
سەرەڕای كشێمەكێش و گرفتی زۆری لایەنەكان بۆ هەڵبژاردنی كاندیدێك بۆ پۆستی سەرۆك وەزیرانی عیراق پاش دەستلەكاركێشانەوەی عادل عەبدولمەهدی و پاشەكشەی هەردوو پاڵێوراو (عەلاوی و زروفی) بۆ ئەو پۆستە، دواجار پاش زیاتر لە شەش مانگ، پەرلەمانی عیراق بە زۆرینەی دەنگ متمانەی بە مستەفا كازمی بەخشی و بەرنامەی حكومەتەكەی پەسەند كرد.
مستەفا کازمی
ئەوەی جێگەی پرسیارە؛ كۆكبوونی خێرای سەرجەم لایەنەكان و پشتیوانیی دەرەكی بۆ كازمی، تا چەند گەرەنتی بە مانەوە و بەردەوامیی حكومەتەكەی دەدات لە كاتێكدا لە ناوخۆدا چەندین پرسی گرنگ بە هەڵواسراوی ماوەتەوە؟
جگە لە پرسە گرنگەکانی وەک؛ دابەزینی نرخی نەوت لە ئێستادا، كە لەسەدا نەوەد و پێنجی داهاتی عیراقی لەسەر بەندە و بڵاوبوونەوەی نەخۆشیی كۆرۆنا، كە یەخەی وڵاتی گرتووە و گوشاری خۆپیشاندەران بۆ دابینكردنی خزمەگوزاری و دامەزراندنی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكان و ئەنجامدانی چاكسازیی سیاسی و ئیداری. ئەوەی ئێمە مەبەستمانە لەم راپۆرتەدا، ئەوەیە کە ئایا ئاڕاستەی پەیوەندییەكانی هەرێم و بەغدا بە كوێ دەگات؟ ئایا بە هەمان شێوەی رابردوو بە هەڵواسراوی دەمێنێتەوە، یاخود قۆناغێكی باش لە چارەسەری ناكۆكییەكان بەدیدێت؟
مەیادە محەمەد، ئەندامی پەرلەمانی عیراق بە ئنیستتیوتی نارینی راگەیاند "جگە لەوەی هیوادەخوازین ئەم حكومەتە زامنی مافە دەستووری و نیشتمانییەكانی كورد بكات و مافە زەوتكراوەكانی كورد بگەڕێنێتەوە، بەڵام چاوەڕێ دەكەین ئەگەر هەڵوێستی جددی نەبوو بۆ چارەسەری كێشە هەڵواسراوەكانی نێوان هەردوولا، ئەوا بە دڵنیایی هەڵوێستی جددیمان دەبێت بەرانبەر كازمی".
میادە محەمەد
لە ئێستادا كازمی لە قۆناغی سەرەتای دەستبەكاربوونیدایە، گرانە بتوانرێت بە وردیی دەستنیشانی هەڵوێستە سیاسی و ئیدارییەكانی بكرێت و هەڵسەنگاندن بۆ پەیوەندییەكانی لەگەڵ لایەنەكانی دیكەی ناوخۆی عیراق بكرێت، بەتایبەتی لەگەڵ كورد كە وەك شەخس پەیوەندیی باشی لەگەڵ لایەن و كەسایەتییە سیاسییەكانی كورددا هەیە.
د.رێبوار كەریم مەحمود، ئەندامی پەرلەمانی عیراق، بە ئینستتیوتی نارینی راگەیاند "راستە كازمی وەك شەخس پەیوەندیی باشی هەیە لەگەڵ لایەن و كەسایەتییە كوردەكان، بەڵام كازمی كەسایەتییەكی یاساییە و لە چوارچێوەی یاسا و دەستووردا مامەڵە لەگەڵ هەرێمدا دەكات." هەروەها وتیشی "بە پێچەوانەی عەبدولمەهدییەوە، تاوەکو هەرێم نیازپاكیی خۆی دەرنەبڕێ و پابەندی رێککەوتنەكانی لەگەڵ بەغدا نەبێت، كازمی هیچ هاوكارییەكی هەرێم ناكات".
د. رێبوار کەریم
لە ئێستادا شەقامی عیراقی و كوردی دابەشبوون بۆ دوو بەرە؛ بەرەیەك متمانەی بە كازمی هەیە و پێیانوایە دەتوانێت قۆناغێك عیراق بباتە پێشەوە، لەهەمانكاتدا دڵنییان ناتوانێت بەبێ دەستگیرۆیی هێزە نێودەوڵەتییەكان، بەتایبەتی ئێران و ئەمریكا، هیچ هەنگاوێكی گرنگ بنێت. لە لایەكی ترەوە، بەرەكەی دیكە بە هەمان شێوەی كاندیدەكانی پێشووتر، بە رەشبینیی لە كازمی دەڕوانن و هیچ هیوایەکیان نییە بە قوتاركردنی وڵاتەكەیان لەو هەموو گەندەڵی و بەهەدەردانەی سامانی وڵات.
سەبارەت بە دەستپێشخەرییەكانی كازمی بۆ سەلماندنی نیازپاكیی بەرانبەر هەرێمی كوردستان؛ سەركەوت شەمسەدین، ئەندامی پەرلەمانی عیراق، بە ئینستتیوتی نارینی راگەیاند "هەرچەندە هێشتا زووە بۆ هەڵسەنگاندنی كابینەكەی كازمی، بەڵام وا چاوەڕوان دەكرێت لە سەرەتای شەش مانگی یەكەمی كابینەكەیدا خۆی بەدووربگرێت لە هەر گرژی و ئاڵۆزییەك بەرانبەر هەرێم و پێدەچێت لە سەرەتای دەستبەكاربوونیدا هەندێ هەنگاوی ئیداری و سیاسیی بنێت لە بەرژەوەندیی كورد بێت تا پێگە و شەعبیەتی خۆی بەهێز دەكات پاشان بەشێوەیەكی فەرمی و بەبێ هیچ بەرانبەرێك هاوكاریی هەرێم ناكات".
لەگەڵ دەستبەكاربوونی كازمی، دەستبەجێ و بە خێرایی، گفتوگۆكان لەگەڵ شاندەكانی هەرێمی كوردستاندا دەستیپێكردووە. زۆربەی ئەندامانی ئەو شاندانە بە گەشبینییەوە باس لە گفتۆگۆكانیان لەگەڵ كازمی دەكەن.
د.موسەننا ئەمین، پەرلەمانتاری عیراق، لە پەڕەی تایبەتی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتیی فەیسبووك بە گەشبینییەوە باسی لە گفتوگۆکانیان لەگەڵ كازمی كرد و دەڵێت "كازمی پێی وتین من دۆستی كوردم و سات بە سات لەگەڵ ئەنفال بووم، لە ئازار و گرفتەكانی ئێوە تێدەگەم و بەردەوام دەرگام كراوەیە بە رووتاندا و مەبەستم نییە قەیران دروست بكەم لەگەڵ هەرێمی كوردستان".
هەرێمی كوردستانیش لە هەنگاوی سەرەتایاندا، زۆربەی لایەنە كوردییەكان پشتیوانیی خۆیان بۆ كازمی دووپاتكردەوە و مەبەستیانە ئەم كابینە نوێیە بكەوێتە سەر پێ، ئەوەش بەهۆی دۆخی نالەباری عیراق و ئەگەری پارچەپارچەبوونی.
لەم دۆخەدا، هەرێمی كوردستان لەو بڕوایەدایە ئەگەرچی كازمی گەرەنتی نییە، بەڵام بە دیلێكی گونجاو و پەسەندە بۆ دووبارە دۆزینەوەی دەروازەیەكی نوێ بە ئاڕاستەی دەستپێكردنەوەی گفتوگۆكان بۆ چارەسەركردنی كێشە و گرفتەكانی نێوان هەردوولا.
*هێمن سەعید، توێژەر لە ئینستتیوتی نارین بۆ توێژینەوە و بڵاوكردنەوە.
سەرەڕای كشێمەكێش و گرفتی زۆری لایەنەكان بۆ هەڵبژاردنی كاندیدێك بۆ پۆستی سەرۆك وەزیرانی عیراق پاش دەستلەكاركێشانەوەی عادل عەبدولمەهدی و پاشەكشەی هەردوو پاڵێوراو (عەلاوی و زروفی) بۆ ئەو پۆستە، دواجار پاش زیاتر لە شەش مانگ، پەرلەمانی عیراق بە زۆرینەی دەنگ متمانەی بە مستەفا كازمی بەخشی و بەرنامەی حكومەتەكەی پەسەند كرد.
ئەوەی جێگەی پرسیارە؛ كۆكبوونی خێرای سەرجەم لایەنەكان و پشتیوانیی دەرەكی بۆ كازمی، تا چەند گەرەنتی بە مانەوە و بەردەوامیی حكومەتەكەی دەدات لە كاتێكدا لە ناوخۆدا چەندین پرسی گرنگ بە هەڵواسراوی ماوەتەوە؟
جگە لە پرسە گرنگەکانی وەک؛ دابەزینی نرخی نەوت لە ئێستادا، كە لەسەدا نەوەد و پێنجی داهاتی عیراقی لەسەر بەندە و بڵاوبوونەوەی نەخۆشیی كۆرۆنا، كە یەخەی وڵاتی گرتووە و گوشاری خۆپیشاندەران بۆ دابینكردنی خزمەگوزاری و دامەزراندنی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكان و ئەنجامدانی چاكسازیی سیاسی و ئیداری. ئەوەی ئێمە مەبەستمانە لەم راپۆرتەدا، ئەوەیە کە ئایا ئاڕاستەی پەیوەندییەكانی هەرێم و بەغدا بە كوێ دەگات؟ ئایا بە هەمان شێوەی رابردوو بە هەڵواسراوی دەمێنێتەوە، یاخود قۆناغێكی باش لە چارەسەری ناكۆكییەكان بەدیدێت؟
مەیادە محەمەد، ئەندامی پەرلەمانی عیراق بە ئنیستتیوتی نارینی راگەیاند "جگە لەوەی هیوادەخوازین ئەم حكومەتە زامنی مافە دەستووری و نیشتمانییەكانی كورد بكات و مافە زەوتكراوەكانی كورد بگەڕێنێتەوە، بەڵام چاوەڕێ دەكەین ئەگەر هەڵوێستی جددی نەبوو بۆ چارەسەری كێشە هەڵواسراوەكانی نێوان هەردوولا، ئەوا بە دڵنیایی هەڵوێستی جددیمان دەبێت بەرانبەر كازمی".
لە ئێستادا كازمی لە قۆناغی سەرەتای دەستبەكاربوونیدایە، گرانە بتوانرێت بە وردیی دەستنیشانی هەڵوێستە سیاسی و ئیدارییەكانی بكرێت و هەڵسەنگاندن بۆ پەیوەندییەكانی لەگەڵ لایەنەكانی دیكەی ناوخۆی عیراق بكرێت، بەتایبەتی لەگەڵ كورد كە وەك شەخس پەیوەندیی باشی لەگەڵ لایەن و كەسایەتییە سیاسییەكانی كورددا هەیە.
د.رێبوار كەریم مەحمود، ئەندامی پەرلەمانی عیراق، بە ئینستتیوتی نارینی راگەیاند "راستە كازمی وەك شەخس پەیوەندیی باشی هەیە لەگەڵ لایەن و كەسایەتییە كوردەكان، بەڵام كازمی كەسایەتییەكی یاساییە و لە چوارچێوەی یاسا و دەستووردا مامەڵە لەگەڵ هەرێمدا دەكات." هەروەها وتیشی "بە پێچەوانەی عەبدولمەهدییەوە، تاوەکو هەرێم نیازپاكیی خۆی دەرنەبڕێ و پابەندی رێککەوتنەكانی لەگەڵ بەغدا نەبێت، كازمی هیچ هاوكارییەكی هەرێم ناكات".
لە ئێستادا شەقامی عیراقی و كوردی دابەشبوون بۆ دوو بەرە؛ بەرەیەك متمانەی بە كازمی هەیە و پێیانوایە دەتوانێت قۆناغێك عیراق بباتە پێشەوە، لەهەمانكاتدا دڵنییان ناتوانێت بەبێ دەستگیرۆیی هێزە نێودەوڵەتییەكان، بەتایبەتی ئێران و ئەمریكا، هیچ هەنگاوێكی گرنگ بنێت. لە لایەكی ترەوە، بەرەكەی دیكە بە هەمان شێوەی كاندیدەكانی پێشووتر، بە رەشبینیی لە كازمی دەڕوانن و هیچ هیوایەکیان نییە بە قوتاركردنی وڵاتەكەیان لەو هەموو گەندەڵی و بەهەدەردانەی سامانی وڵات.
سەبارەت بە دەستپێشخەرییەكانی كازمی بۆ سەلماندنی نیازپاكیی بەرانبەر هەرێمی كوردستان؛ سەركەوت شەمسەدین، ئەندامی پەرلەمانی عیراق، بە ئینستتیوتی نارینی راگەیاند "هەرچەندە هێشتا زووە بۆ هەڵسەنگاندنی كابینەكەی كازمی، بەڵام وا چاوەڕوان دەكرێت لە سەرەتای شەش مانگی یەكەمی كابینەكەیدا خۆی بەدووربگرێت لە هەر گرژی و ئاڵۆزییەك بەرانبەر هەرێم و پێدەچێت لە سەرەتای دەستبەكاربوونیدا هەندێ هەنگاوی ئیداری و سیاسیی بنێت لە بەرژەوەندیی كورد بێت تا پێگە و شەعبیەتی خۆی بەهێز دەكات پاشان بەشێوەیەكی فەرمی و بەبێ هیچ بەرانبەرێك هاوكاریی هەرێم ناكات".
لەگەڵ دەستبەكاربوونی كازمی، دەستبەجێ و بە خێرایی، گفتوگۆكان لەگەڵ شاندەكانی هەرێمی كوردستاندا دەستیپێكردووە. زۆربەی ئەندامانی ئەو شاندانە بە گەشبینییەوە باس لە گفتۆگۆكانیان لەگەڵ كازمی دەكەن.
د.موسەننا ئەمین، پەرلەمانتاری عیراق، لە پەڕەی تایبەتی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتیی فەیسبووك بە گەشبینییەوە باسی لە گفتوگۆکانیان لەگەڵ كازمی كرد و دەڵێت "كازمی پێی وتین من دۆستی كوردم و سات بە سات لەگەڵ ئەنفال بووم، لە ئازار و گرفتەكانی ئێوە تێدەگەم و بەردەوام دەرگام كراوەیە بە رووتاندا و مەبەستم نییە قەیران دروست بكەم لەگەڵ هەرێمی كوردستان".
هەرێمی كوردستانیش لە هەنگاوی سەرەتایاندا، زۆربەی لایەنە كوردییەكان پشتیوانیی خۆیان بۆ كازمی دووپاتكردەوە و مەبەستیانە ئەم كابینە نوێیە بكەوێتە سەر پێ، ئەوەش بەهۆی دۆخی نالەباری عیراق و ئەگەری پارچەپارچەبوونی.
لەم دۆخەدا، هەرێمی كوردستان لەو بڕوایەدایە ئەگەرچی كازمی گەرەنتی نییە، بەڵام بە دیلێكی گونجاو و پەسەندە بۆ دووبارە دۆزینەوەی دەروازەیەكی نوێ بە ئاڕاستەی دەستپێكردنەوەی گفتوگۆكان بۆ چارەسەركردنی كێشە و گرفتەكانی نێوان هەردوولا.
*هێمن سەعید، توێژەر لە ئینستتیوتی نارین بۆ توێژینەوە و بڵاوكردنەوە.
بیروڕا
