فاڵ و نوشتە و جادوو و دوعا و....ھتد، ئەو بابەتەیە خەڵکێکی زۆری سەرقاڵکردووە، ئەم دیاردەیە راستەوخۆ کاری  کردووەتە سەر  ژیان و کەسایەتی و باری سایکۆلۆژیی ئەو تاکانەی نزیکی ئەم  دیاردەیە دەکەونەوە.

ئەم بابەتە سەرچاوەیەکی مێژوویی دووری ھەیە و لەنێو زۆربەی نەتەوەکاندا بەتایبەتی لە رۆژھەڵاتی ناوەڕاست و لەنێو ئەوانیشدا لەناو ئێمەی کوردا باو بووە تا ئەمڕۆش، لەدوای ئەو ھەموو پێشکەوتن و لە سەردەمی جیھانگرییشدا ھێشتا ھەر رەواجی خۆی ھەیە و خەڵکی بەگشتی لەنێویشیاندا خەڵکی رۆشنبیر و تێگەیشتوو باوەڕیان پێیەتی، لەڕاستیدا ئەم بابەتە رەنگە پێویست بە زۆر لێکۆڵینەوەی  زانستی بکات و پێویستیی بە کاری پۆلێنکردن و توێژینەوەیە، ئەم دیاردەیە ئێمە باسی دەکەین را و بۆچوونی جیاوازی زۆری لەسەر هەیە، چونکە ئەم کارە ھەندێکی بەنێوی سیحر و کاری شەیتانەوە  پێناسە دەکرێت وەک جادوو (سیحر)، ھەندێکی تریان بەناوی ئایین و بیروباوەڕی ئاسمانییەوە وەک نوشتە و دوعا، بەھەرحاڵ ھەر یەکێک لەمانە راستەوانە پەیوەستە بە باری سایکۆلۆژییەوە، ئەگەر یەکێک فاڵ بگرێتەوە یاخود قاوە، کاتێک مەسەلەیەکی ئاییندەت بۆ دەستنیشاندەکات، بێگومان  ئەمە ھەندێکجار کاری ھەڕەمەکیی تێگەیاندنە و  جاری واش ھەیە بەڕێکەوت ھەندێ لە وتەکان راست دەردەچن، ھەندێکجاریش فاڵچییەکان یان قاوەگرەوەکان رادەی ھۆشیان بەھێزە و ئێمە دەڵێین ھەستی شەشەمیان کاردەکات، بەمەش ھەندێک لە رووداوەکانی ئاییندە بەڕاستی دەخەنە بەردەستی  مشتەرییەکان، لە ھەردوو بارەکەدا دیسان لایەنی دەروونی رۆڵ  دەبینێت لەسەر مشتەریی و وای لێدەکات بیروباوەڕی بەھێزبێت پێیان، گوێ لە ئامۆژگارییەکانیان بگرێت و بکەوێتە ناو بازنەیەکی بێ  چەماوەوە و دەریایەک لە خەیاڵی  بێ سەروبەرەوە، ئەم کارییگەریانە و ئەم  بارودۆخە بەھەمان شێوە بۆ نوشتە و دوعاش ھەمان بەرنامەیە، بەڵام دوعا بەھێزترە، چونکە پەیوەستە بە ئایین و باوەڕھێنانەوە بەدەستی ئیلاھی بۆ چارەسەری کێشەکان و دۆزینەوەی چارەکان.

گومان لەوەدا نییە کە قورئان و فەرموودە سەرچاوەی زانیارییەکانن، بەڵام ئەمڕۆ بەشێوەیەکی ناڕاستاوخۆ بەکاردەھێنرێن تا خەڵکانێکی زۆر بەپەرۆشەوە پەناببەنە بەر نووشتە و دوعا. ئەو کەسانەی ئەم کارانە دەکەن ھەریەک بەشێوازێک جێبەجێیدەکەن. ھەیانە تەنها سەیری ناو لەپی دەست دەکات یان چەند دانەیەکی دەنکی تەزبیح دەژمێرێت یان سەیری ناوفنجانێکی قاوە دەکات، یان کەسێک دەخەوێنێت یان چەند پەڕەیەک لە کتێبێک دەخوێنێتەوە، یان سەیری ناو قورئان دەکات، بۆ روونکردنەوەی  کارەکانیان گوایە ھەریەک لەمانە دەتوانێت نھێنیی ژیانی تێدا بەدیبکرێت و راستییەکان بە کەسی  بەرانبەر بڵێ لە پاشان چارەسەری بۆ دابنێت، ئەویش چەند پیتێک یان  چەند ژمارەیەک  لەسەر پارچە کاغەزێک دەنووسێت و پێی  دەڵێت بیسووتێنە یان بیکەرە ئاوەوە و لە پاشان ئاوەکەی بدە بەو کەسە کە خۆت مەبەستتە، جا بۆ ھەر کارێک بێت کێشە نییە، یان چەند گژوگیایەکی دەداتێ بیسووتێنێت، گوایە خواستەکانی دەپێکێت و بە چەندین شێوەی تریش، ئەمەیش  لە بەرانبەر پارەیەکی زۆردا کە لەڕاستیدا ئەمانە ھیچ کامیان واقعی نین و ھەمووی خورافیاتن.

ئەگەر ئەو کەسانەی ئەم کارە دەکەن بەناوی ئایینی ئیسلامەوە بیکەن، ئەوە لە قورئانی پیرۆزدا ئاماژە بۆ ئەوە کراوە جگە لە خوای مەزن ھیچ کەسێک ناتوانێت نھێنیی ژیانی داھاتووی کەسێکی دیکە بزانێت، بەڵام ئەوەی مایەی نیگەرانییە ئەمڕۆ لە کۆمەڵگەی ئێمەدا ئەم کارانە بەشێوەیەکی بەرچاو روو لە زیادبوونە، رۆژ لەدوای رۆژ تەشەنەی زیاتر دەکات لەناو کۆمەڵگەدا و وەکوو ڤایرۆسێکی  لێھاتووە، بەجۆرێک ھەر کەسێک سەردانی ئەو جادووکەرانە بکات چەند کەسانێکی دیکەیش بەو نەخۆشییە گیرۆدە دەکات.

زۆرجارھەندێ لە کێشە کۆمەڵایەتییەکان بەھۆی ئەم دیاردەیەوە سەرھەڵدەدەن یان ئەگەر کەسێک  گرفتێکی ھەبێت و باسی بکات بۆ دۆست و ھاوڕێیانی، بێگومان ھەریەک لەلایەک ناونیشانی یەکێک لەو جادووگەرانەی پێدەڵێت کەوا وەک پزیشک ئاماژەی پێدەکەن، بەڵام لەڕاستیدا رەنگە کێشەکەی  ئەوەندە ئاڵۆز نەبێت، بەڵام کاتێک دەچێتە لای عەقڵدزان ئەوەندەی دیکە کێشەکەی بۆ ئاڵۆز دەکەن و ناوی چەند کەسێکی پێدەڵێن کەوا ھیچ لەنێوانیاندا نییە و دواتر دەبێتە ناخۆشیان و جاری واش ھەیە دەبێتە ھۆی رووداوی جیابوونەوە یان بێھیوایی زیاتر و وا لە کەسەکە دەکات کۆتایی بە ژیانی بهێنێت، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرسوڕمانە پیاوان بە رێژەیەکی زیاتر لە ژنان پەنا بۆ ئەم کارە خورافیاتانە دەبەن لەنێویشیاندا گەورە پیاوانی دەسەڵات پەنای بۆ دەبەن، ھەروەھا گەنجانێکی زۆر وابەستە بوون و چارەسەری دژوارە، چونکە کاریگەریی تەواوی لەسەر سایکۆلۆژیای کەسەکە ھەیە و نێگەتیفانە کاردەکاتە سەر کەسایەتیی مرۆڤەکان.

ئەمکارە تەنھا زیانی بە مرۆڤەکان نەگەیاندووە، بەڵکو ژیانی ئاژەڵانیشی خستووەتە مەترسییەوە و زۆر بێبەزەییانە بەشەکانی جەستەیان دەبڕێت و بۆ ئەم کارە جادوویانە بەکاردەھێنرێن، تاکە رێگەیش بۆ کەمبوونەوەی ئەم کارە بێمانایە یاساییەکی توند دەربکرێت بۆ ئەوکەسانەی ھەڵدەستن بە کردنی ئەم کارانە و خاڵک فریوە دەدەن، لەدوای یاسا، راگەیاندن دەتوانێت لەڕێگەی بانگهێشتی زانایانی ئایینی و پسپۆڕی نەخۆشییە دەروونییەکان و پسپۆڕەکانی زانستی پاراسایکۆلۆژییەوە روونکردنەوە بە خەڵک بدرێت دەربارەی ئەو دیاردەیە، تا کاربکەنە سەرھۆشیاریی تاک و ئەم کابووس و خورافاتە لە خەیاڵی تاکدا دەربکەن.

ر.س