خەڵەف غەفور
دۆخی كوردستان لەبەردەم مەترسییەكاندا
رۆژانە ئامارەكانی تووشبوون بە ڤایرۆسی كۆرۆنا و مردنیش بەهۆیەوە لە زیادبووندان، ئەوە هەم لەسەر ئاستی جیهان و هەمیش لە هەرێمی كوردستان وایە و هێشتایش دژە ڤایرۆسەكە هەر سەرەلەقەیەتی و لەپێستی خۆی نەهاتووەتە دەرەوە.
سەرەڕای مەترسیی گەورەی ڤایرۆسی كۆرۆنا، بەپێی زانیاریی و هەواڵەكانی راگەیاندن و شانە ئەمنییەكانیش كە لێدوانی جۆراوجۆریان داوە، رێكخراوی تیرۆریستیی داعش چالاكییەكانی دەستپێكردووەتەوە و لە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان بوونەتەوە مەترسی.
دۆخی سیاسیی هەرێمی كوردستان ساز نییە بۆ گێمی دووەمی شەڕكردن لەگەڵ داعش، هەروەك دۆخی تەندروستیی كوردستانیش هێشتا نەیتوانیوە مەترسییەكان تێپەڕێنێ، بۆ ئەمەشیان چەندان هۆكار هەنە كەوا زۆرینەیان پەیوەندی بە سیاسەتی كەرتی تەندروستی و خراپی بەڕێوەبردنییەوە لەسەر ئاستی كوردستان و عیراق هەیە.
مەترسییەكانی كۆرۆنا تا زیاتربن پێچەوانە دەكەوێتەوە لەگەڵ دۆخی تەندروستیی كوردستان، بەتایبەت كە ئێستا ئابڵوقەیەكی توندی ئابووریی لەسەر كوردستان هەیە و سیاسەتی ئابووریی سەربەخۆی كوردستانیش شكستی هێناوە.
لە كەمكردنەوەی مەترسیی یەكەمیاندا خەڵكی رۆڵی لە رۆڵی حكومەت كەمتر نییە بەم رێگایانە:
یەكەم: پابەندبوون بە رێنماییە تەندروستییەكان لە كاتی چوونە دەرەوە بۆ ئیشوكار و لە ماڵەوەش، بەتایبەت خەمخۆری زیاتر لە نەخۆشان و بە تەمەنەكان كە هەم ئەركێكی مرۆییە و هەم كاریگەریی نەرێنی دۆخەكەش كەم دەكاتەوە.
دووەم: بایكۆتكردنی پەیوەندییەكانی كۆمەڵایەتی، تەنانەت دووركەوتنەوە لە نزیكترین كەسەكانت، رەنگە ببێتە هۆی پارێزگاریكردن لە خۆت و كوردستانیش.
سێیەم: زاڵبوون بەسەر كۆرۆنا تەنیا بە قەدەغەی هاتوچۆی بێ مووچە ناكرێت، بەڵكو پێش هەموو شت خستنەڕووی هەوڵە كردارییەكان بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی خەڵك، دروستكردنەوەی متمانە و هاوكارییكردنی خەڵكانێك كە كۆرۆنا ژیانی تێكداون دەكرێت، لەمەیاندا حكومەت وەكو پێویست هەنگاوی نەناوە، بۆیە مەترسییەكان گەورەتربوون و متمانە بە یەكجاری نەماوە.
چوارەم: بێباكیی سیاسی نابێت بكاتە بێباكی خەڵك لە ئاییندەی خۆی، ئەگەر پێتوابێت حكومەت خەمی تۆی نییە، ئەوا راستوایە خۆت خەمی خۆتت بێ، لەمەیاندا خۆپەرستی بكە وەڵامی ئەوانەی خەمی تۆیان نییە.
مەترسی دووەم كەوا دەركەوتنەوەی داعشە هیچی كەمتر نییە لە مەترسییەكانی كۆرۆنا، هێزەكانی پێشمەرگە هێشتا ماندووی دەستی بێ مووچەیی و كۆرۆنا و قۆناغی یەكەمی شەڕی داعشن، سوپای عیراق هاوكارییان ناكات و جیاوازیی زۆر لەنێوان پێشمەرگە و ئەو سوپایەدا هەیە، ستراتیژێكی نیشتیمانیی كوردستان نابینرێت بۆ پارێزگاریكردن لە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان، خەڵكی ئەوێ ماندوو، نائارام، پەراوێزخراون و داعشیش بێ ترس هاتوچۆی تێدا دەكات.
ئەوەی مەترسییەكانی ئەو دوو خاڵەشی زیاتر كردووە رێكنەكەوتنی هەولێر و بەغدایە، لەمەیاندا تەنیا بەغدا تاوانبار نییە و ناكرێ راستییەكان نەبینین، بەڵكو بۆ هەرێم و بەغدا ئیش و سیاسەت روونی پێویستە، ئەوە لەسەر ئاستی هەرێم و بەغدا متمانە دروستدەكاتەوە، لەگەڵ بەغدا دەبێتە هۆكاری رێككەوتن و هەركە شتێكی واش رووبدات، ئەوا دۆخی سیاسی و ئابووریی خەڵكی كوردستان باشتر دەبێت كە بۆ ئێستا تەنیا ئەوە داواكاریی خەڵكە.
مەترسییەكانی كۆرۆنا و داعش ژیانكوژی سیاسی و كۆمەڵایەتین، بەهەند وەرنەگرتنی گەورەتر و زیاتر نەرێنییان دەكات، كوردستان لە دۆخێكدایە رۆژ لەدوای كارتە بەهێزە سیاسییەكانی لەدەستدان بەرانبەر بەغدا و دەوروبەر، درەنگ كەوتن لە چارەسەریی ریشەیی نزیكە لە سفربوونەوەی ئەزموونی هەرێمی كوردستان.
سەرەڕای مەترسیی گەورەی ڤایرۆسی كۆرۆنا، بەپێی زانیاریی و هەواڵەكانی راگەیاندن و شانە ئەمنییەكانیش كە لێدوانی جۆراوجۆریان داوە، رێكخراوی تیرۆریستیی داعش چالاكییەكانی دەستپێكردووەتەوە و لە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان بوونەتەوە مەترسی.
دۆخی سیاسیی هەرێمی كوردستان ساز نییە بۆ گێمی دووەمی شەڕكردن لەگەڵ داعش، هەروەك دۆخی تەندروستیی كوردستانیش هێشتا نەیتوانیوە مەترسییەكان تێپەڕێنێ، بۆ ئەمەشیان چەندان هۆكار هەنە كەوا زۆرینەیان پەیوەندی بە سیاسەتی كەرتی تەندروستی و خراپی بەڕێوەبردنییەوە لەسەر ئاستی كوردستان و عیراق هەیە.
مەترسییەكانی كۆرۆنا تا زیاتربن پێچەوانە دەكەوێتەوە لەگەڵ دۆخی تەندروستیی كوردستان، بەتایبەت كە ئێستا ئابڵوقەیەكی توندی ئابووریی لەسەر كوردستان هەیە و سیاسەتی ئابووریی سەربەخۆی كوردستانیش شكستی هێناوە.
لە كەمكردنەوەی مەترسیی یەكەمیاندا خەڵكی رۆڵی لە رۆڵی حكومەت كەمتر نییە بەم رێگایانە:
یەكەم: پابەندبوون بە رێنماییە تەندروستییەكان لە كاتی چوونە دەرەوە بۆ ئیشوكار و لە ماڵەوەش، بەتایبەت خەمخۆری زیاتر لە نەخۆشان و بە تەمەنەكان كە هەم ئەركێكی مرۆییە و هەم كاریگەریی نەرێنی دۆخەكەش كەم دەكاتەوە.
دووەم: بایكۆتكردنی پەیوەندییەكانی كۆمەڵایەتی، تەنانەت دووركەوتنەوە لە نزیكترین كەسەكانت، رەنگە ببێتە هۆی پارێزگاریكردن لە خۆت و كوردستانیش.
سێیەم: زاڵبوون بەسەر كۆرۆنا تەنیا بە قەدەغەی هاتوچۆی بێ مووچە ناكرێت، بەڵكو پێش هەموو شت خستنەڕووی هەوڵە كردارییەكان بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی خەڵك، دروستكردنەوەی متمانە و هاوكارییكردنی خەڵكانێك كە كۆرۆنا ژیانی تێكداون دەكرێت، لەمەیاندا حكومەت وەكو پێویست هەنگاوی نەناوە، بۆیە مەترسییەكان گەورەتربوون و متمانە بە یەكجاری نەماوە.
چوارەم: بێباكیی سیاسی نابێت بكاتە بێباكی خەڵك لە ئاییندەی خۆی، ئەگەر پێتوابێت حكومەت خەمی تۆی نییە، ئەوا راستوایە خۆت خەمی خۆتت بێ، لەمەیاندا خۆپەرستی بكە وەڵامی ئەوانەی خەمی تۆیان نییە.
مەترسی دووەم كەوا دەركەوتنەوەی داعشە هیچی كەمتر نییە لە مەترسییەكانی كۆرۆنا، هێزەكانی پێشمەرگە هێشتا ماندووی دەستی بێ مووچەیی و كۆرۆنا و قۆناغی یەكەمی شەڕی داعشن، سوپای عیراق هاوكارییان ناكات و جیاوازیی زۆر لەنێوان پێشمەرگە و ئەو سوپایەدا هەیە، ستراتیژێكی نیشتیمانیی كوردستان نابینرێت بۆ پارێزگاریكردن لە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان، خەڵكی ئەوێ ماندوو، نائارام، پەراوێزخراون و داعشیش بێ ترس هاتوچۆی تێدا دەكات.
ئەوەی مەترسییەكانی ئەو دوو خاڵەشی زیاتر كردووە رێكنەكەوتنی هەولێر و بەغدایە، لەمەیاندا تەنیا بەغدا تاوانبار نییە و ناكرێ راستییەكان نەبینین، بەڵكو بۆ هەرێم و بەغدا ئیش و سیاسەت روونی پێویستە، ئەوە لەسەر ئاستی هەرێم و بەغدا متمانە دروستدەكاتەوە، لەگەڵ بەغدا دەبێتە هۆكاری رێككەوتن و هەركە شتێكی واش رووبدات، ئەوا دۆخی سیاسی و ئابووریی خەڵكی كوردستان باشتر دەبێت كە بۆ ئێستا تەنیا ئەوە داواكاریی خەڵكە.
مەترسییەكانی كۆرۆنا و داعش ژیانكوژی سیاسی و كۆمەڵایەتین، بەهەند وەرنەگرتنی گەورەتر و زیاتر نەرێنییان دەكات، كوردستان لە دۆخێكدایە رۆژ لەدوای كارتە بەهێزە سیاسییەكانی لەدەستدان بەرانبەر بەغدا و دەوروبەر، درەنگ كەوتن لە چارەسەریی ریشەیی نزیكە لە سفربوونەوەی ئەزموونی هەرێمی كوردستان.
وتارەکانی تری نووسەر
