پرسی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی ئەنقەرە- دیمەشق، یەکێک لە پرسە هەرە گەرمەکانە، لای رەجەب تەیب ئەردۆغان بووەتە خەونێکی سیاسیی گەورە و راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ کاری لەسەر دەکات، ئێران و رووسیا پێیانخۆشە و ئەمەریکا و بەشێک لە وڵاتانی ئەوروپاش بیرۆکەی لەو شێوەیە رەتدەکەنەوە.

چیرۆکی تێکچوونی پەیوەندییەکانی دیمەشق- ئەنقەرە دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ٢٠١١؛ سەروەختی سەرهەڵدان و درێژبوونەوەی بەهاری عەرەبی بوو، کەچی لە سوریا بووە پایز و سەری بەشێکی زۆر لە ئۆپۆزیسیۆنی وڵاتەکەیشی خوارد.

ئەردۆغان پەیوەندییەکی باشی لەگەڵ بەشار ئەسەد هەبوو، کەچی لە رۆژانی یەکەمی راپەڕینی گەلانی سوریاوە سەنگەری لێگرت و بانگەشەی ئەوەی دەکرد ئەسەد تەنها یەک هەفتە بەرگە دەگرێ، هاوکێشەکە پێچەوانە بووەوە، ئەسەد وا مایەوە و لە دوا هەڵبژاردنیش زۆری نەمابوو بای بای لە ئەردۆغان بکرێ.

رووسیا تەمای زۆری بە ئاساییکردنەوەی ئەو پەیوەندییانە هەیە، بەوە کەمێک تورکیا، وای دابنێ زۆر کەمیش بێت، بەرەو بەرەی روسیا- چین- ئێران دەچێ، ئەمەریکاش دڕدۆنگ دەبێ و رەنگە کایەکە دەرەنجامی وای نەبێت، بەڵام هەر شڵەژانێ دروستدەکات.

دیارترین دۆسێی گرنگ لەبەردەم ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانیاندا مەرجێکی بەشار ئەسەدە، ئەسەد دەڵێت تا تورکیا بەتەواوی سەربازەکانی لەناو خاکی سوریا نەکشێنێتەوە، ئامادەی گفتوگۆ و کۆبوونەوەکردن لەگەڵ ئەردۆغان نییە، ئەوەش ئاسان جێبەجێ ناکرێ.

با سێ خاڵ باسبکەین کە جێی بایەخ و کاریگەرین لە دۆسێی پەیوەندییەکانی تورکیا و سوریادا:

یەکەم، چوونەدەرەوەی هێزەکانی تورکیا لە سوریا، داواکارییەکی سوریایی- کوردییە، بەڵام لە ئاستە رەسمییەکەدا بەشار ئەسەد خاوەندارێتی لێدەکات، ئەو مەرجەی ئەسەد، مەرجی دیکەیشی لەگەڵدایە کە پشتکردنی تورکیایە لە چەکدارانی ئۆپۆزیسیۆن وەکو سوپای ئازادی سوریا، کەتیبەی هەمزە و کێ و کێ، جا رەنگە ئەوەش زۆر کێشە دروستبکات.

دووەم، گەڕانەوەی ئاوارە سوریاییەکان لە تورکیا، بابەتی دیکەی قسە لەسەرکراو دەبێت، نەک هەر ئەوە، بەڵکو تەنانەت بووە بابەتی گەرمی ناو بانگەشەی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و شارەوانییەکانی تورکیا.

ئەردۆغان، ئاوارەکانی وەکو کارتی گوشار بەرانبەر یەکێتیی ئەوروپا بەکارهێنا و سوودی سیاسی و مادی زۆری لێبینی، بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانیشی لەگەڵ سوریا هەر بووەتە خاڵی ناکۆکی و دەیەوێت بەسوودی خۆی بیشکێنێتەوە، بەشی زۆریان نایانەوێ بگەڕێنەوە، بەشی هەرە زۆری خەڵکی تورکیا و سیاسییەکانیشیان دەیانەوێ بنێردرێنەوە، ئیتر ئاوارەکانیش هەر خاڵی ناکۆکیی قووڵن.

سێیەم: دۆسێی پەیەدە- یەپەگە (دۆزی کورد)، دۆسێیەکی گرنگە بۆ هەردوولا، بەڵام  ئاراستەکانی جیاوازن، ئەردۆغان وەکو هێزی تیرۆریستی وێنایان دەکات و دەیەوێت رێککەوتنەوەی لەگەڵ بەشار ئەسەد بکەنە دەرفەتێک بۆ کاتاییهێنان بە بەڕێوەبەرێتیی خۆسەر، ویستی ئەسەدیس هەر ئەوەیە کە کانتۆنەکان نەمێنێن، بەو شێوەیە روونە دۆزی کورد نەک هەر باسی چارەسەرکردنی ناکرێت، بەڵکو بۆ هەردوولایان گرنگە کۆتایی پێبهێنرێت بەتایبەت لای ئەردۆغان.

هیچ دەرفەتێک بۆ کورد هەیە؟
پێش باسکردن لە دەرفەت، ئاماژە بەوەدەکەم رۆژئاوای کوردستان لەلایەن چوار هێزەوە مەترسیی لەسەرە:
یەکەم: سوپای تورکیا.
دووەم: هێزەکانی ئۆپۆزیسیۆن- ئیسلامیی کە ئەردۆغان پشتیوانییان دەکات.
سێیەم: رێکخراوی تیرۆریستیی داعش.
چوارەم: حکومەتی بەشار ئەسەد مەترسیی چوارەمە و بڕوای بە بوونی دەسەڵاتێکی کوردی نییە لە باکووری رۆژئاوای سوریا.

مەترسییەکی دیکەی گەورەتریش هەیە کە بریتییە لە ناکۆکیی نێوان هێزەکانی کورد لە رۆژئاوای کوردستان، پەیەدە- یەپەگە دەسەڵاتیان کۆنترۆڵکردووە، هەندێک هێزی دیکەی کوردیش لەلایەن تورکیا- پارتییەوە پشتیوانیی دەکرێن، ئەو ناکۆکییانە مەترسیی گەورەن و کاریش بۆ چارەسەرکردنیان ناکرێت.

لەماوەکانی رابردوو، گفتوگۆی راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ لەنێوان بەڕێوەبەرێتیی خۆسەر و نوێنەرانی حکومەتی سوریا هەبووە بێ ئەوەی هیچ دەرئەنجامیکی ئەرێنی لێ بەدەستهاتبێت، بەڵام هەر خودی گفتوگۆکان گرنگن و هەندێک مەترسیی دەرەکی لە کورد دووردەخەنەوە.

هاوشێوەی ئەردۆغان، پێویستە بەڕێوەبەرێتیی خۆسەر، بەدیاریکراوی مەزڵوم کۆبانی، فەرماندەی هێزەکانی سوریای دیموکرات کە زۆرینەی لایەنەکان وەکو نوینەری راستەقینەی رۆژئاوای کوردستان سەیری دەکەن، داوای گفتوگۆی راستەوخۆ و بنیاتنەرانە لە بەشار ئەسەد بکات لە چوارچێوەی پرۆژەیەکی ئاشتیی بەشێوەیەک بۆ جێبەجێکردن رەخساو بێت.

گفتوگۆ لەگەڵ بەشار ئەسەد، رێگرێکی بچووکیش دەبێت لە هێرشەکانی سوپای تورکیا و هەڕەشە داگیرکارییەکانی، چاوەڕوانکراوە بەدەستخستنی مافەکانی کورد لەو قۆناغەدا بەدڵی کورد نابن، بەڵام هەر نزیکبوونەوەیەکی زیاتری ئەردۆغان- ئەسەد مەترسییەکان لەسەر کورد زۆرتر و مەرجەکانی ئەسەدیش لەسەر کورد زیاتر دەکات.

خ.غ