عیماد ئەحمەد
دادەی کوردایەتی و تەوارەکەی شۆڕش
زۆرێكمان بهرلهوهی لەنزیكهوه بیبینین و هاموشۆی بكهین، ناسیومانه، چونكه كهسایهتی و تێكهڵهیهكی سیاسی و رۆشنبیری و كۆمهڵایهتیی زۆر تایبهته، ئهو تهنیا له دهرگای سیاسهت و خهباتهوه نههاتبووە مهیدانهوه، بهڵكو باکگراوند و پاشخانێكی دهوڵهمهندتری ههبوو، دواتر كه هاوسهرهكهی بووه هێما و لۆگۆی كوردایهتی، ئهو ههمیشه لهپشتیهوه وهستابوو، بۆ ئێمهمانانیش بووه خوشك و دایكێكی میهرهبان، بۆیه دهوترێت ئهو خانمێكه پشتی مام جهلال و جهرگی برایم ئهحمهد و بینایی حهمزه عهبدوڵڵا-یه، ئهو شاژنێك بوو لهسهر عهرشی نههامهتییهكانی شۆڕش و لهناو كۆشكی بێنازی پێشمهرگایهتی دانیشتبوو، دوور له جگهرگۆشهكانیان لهگهڵ هاوسهرهكهی به رێگە خۆڵهمێشییهكانی تێكۆشاندا دەڕۆیشتن و له قاوهخانهی بهرخۆداندا دوكهڵی مهراقی كوردایهتیی بهبا دهكرد، ئیدی وهكو ئهو گوڵه هێرۆیهی ناوهكهی ههڵگرتبوو، گوڵی خۆڕسك و ساده و ساكاری كوردایهتی بوو.
شوێنپێی هێرۆ ئیبراهیم ئهحمهد له تولهڕێكانی شۆڕش و پێشمهرگایهتیدا، له ههوڵدان بۆ گهڵاڵهكردنی مۆدێلێكی سیاسی و نوێخوازیی كوردایهتی، وهكو خۆی سهنگین، بهڵام بێدهنگن، لهوانهیه كهم كهس بزانێت كه ئهو خاتوونه له شانهكانی دامهزراندنی كۆمهڵهی رهنجدهرانی كوردستاندا بووه و له سهرهتاكانی لهدایكبوونیدا بهشداربووه، ئیدی قۆناخهكانی دواتری ژیانی سیاسیی هێرۆ خان به ههمان شێوه هێمن، بهڵام كاریگهر و پڕ مانا بوون، تاوەکو گهیشته ئهوهی له ساڵی 1979 پهیوهندیی به شۆڕشی نوێ و هاوسهرهكهیهوه بكات و ئیدی بۆ هەمیشە روویكرده كوردایهتی و مام جهلال، دواتریش به تهونی شۆڕش رێگەی نۆكان و توژهڵه و شێنێیان بهستهوه به كۆشكی كۆماری له بهغدا و تیایدا مام جهلال بوو به شۆڕەسواری دیموكراسی و به حیكمهت و پشودرێژیی خۆی تهلیسمهكانی ئهو كۆشكه و كۆدهكانی دیكتاتۆریهتی شكاند و قۆناخێكی تازهی سیاسیی له عیراقدا نهخشاند، سهرهنجام مامی كوردایهتی بوو به یهكهمین سهرۆك كۆماری كورد و مامۆژنیش بوو به خانمی یهكهم-ی کورد له ههموو عیراقدا.
رهنگه زیادهڕۆیی نهبێت گهر بڵێین مێژووی یهكێتی و تۆماری شۆڕشی نوێ بەبێ هێرۆ خان ناتهواوه، چونكه ساتهكانی ئهو قۆناخه جیاوازانه گهر تۆماركرابن ئەوە بهشێكی بهسهر شانی ئهوهوه ئهنجامدراوه، بهشێك له حهكایهته دهگمهنهكانی شۆڕش له رێگهی هێرۆ خانهوه تۆمار و ئهرشیف كران، ئهو ساتهوهخاتانهی كه دووباره نابنهوه، ئهو كردنی به تۆمارێكی نهمر و نهوهكانی داهاتوو بههۆیهوه دهتوانن بهسهر پهنجهرهكانی شۆڕشی نوێوه بڕوانن، ئهمه جگه لهوهی پاڵپشتیی بهردهوامی مام بوو، دایك و خوشكێكی بهردهوامی شۆڕشگێڕان و پێشمهرگهكان بوو، ئهو زۆرجار خۆی دهكرده قهڵغان بۆ هاوڕێ و دۆستەکانی.
من بۆ یهكەمجار له ساڵی 1989 له قاسمهڕهش لهنزیكهوه هێرۆ خانم بینی و یهكترمان ناسی، دوای ئاساییبوونهوهی نێوان یهكێتی و ئاڵای شۆڕش لهسهر داوای مام جهلال له رهزایهوه لهگهڵ كاك ئهرسهلان بایز بهرهو قاسمهڕهش كهوتینه رێ، له قاسمهڕهش بهرهو خانوویەكی گڵ چووین كه بهر ههیوانهكهی به نایلۆن گیرابوو، دهركهوت ئهوه كۆشكی شۆڕش و كوردایهتییه و ئیدی لهوێ من بۆ یهكهم جار هێرۆ خانم به شهرواڵێك و كراسێكی خاكی و به قژێكی رهش و تاڵ تاڵ سپییهوه بینی، تهوقهیهكی گهرمی لهگهڵ كردم، ئیدی لهوێوه ئاشنایی و نزیكی من لهگهڵ هێرۆ خان دهستیپێكرد، تاوەکو ئهمڕۆشی لهگهڵدابێت، سهختییهكانی ژیان و ههڵبهز و دابهزی دنیای سیاسهت و ناكۆكییهكانی نهیانتوانی درز بكهنه ئهو پهیوهندییه، له ههر وێستگه و ههلومهرجێكدا بووبێت، ئیدی دڵسۆز و خهمخۆری یهكتر بووین و ئهو ههمیشه هاوكار و پشتیوانی من بووه. ئهو پهیوهندییهشمان ههمیشه بۆ خێری یهكێتی و دۆست و ههڤاڵان بوو، بهیهكهوە زۆر كێشه و ناخۆشی و ناكۆكیمان چارهسهركرد.
هێرۆ خان له ناخی خۆیدا بهر لهوهی سیاسی بێت، شتی دیکەیە، ئهوانهی لهنزیكهوه ئهو ژنه بناسن، دهزانن هونهر و هونهرمهندان، ئهدهب و ئهدیبان، دنیای منداڵ و مافهكانیان، میدیا و میدیاكاران ئیهتیمامی یهكهمی ئهو بوون، دهیویست سیاسهت بخاته خزمهتی پرۆژهیهكی كولتووری بۆ ئهوهی ناسنامهی كوردایهتی تهنیا ناسنامهیهكی سیاسی نهبێت و بوارهكانی دیکەش پێشبكهون.
كهسایهتیی هێرۆ خان تایبهته، زۆربهی ژیانی لهگهڵ مام جهلال بهسهربرد، بهڵام مام جهلال نهیتوانی كهسایهتی و خهسڵهتهكانی قووت بدات، ئهو له پرۆژەی سیاسیدا كتومت كۆپیی مام بوو، بهڵام له شتی دیکە ناسنامهی خۆی ههبوو، بۆیه ههمیشه ههندێک شتی دهكرد، تهنیا له خۆی دهوهشایهوه.
دوای ههڵبژاردنی ساڵی 2009 و پاشهكشهی دهنگهكانی یهكێتی، من بهرپرسی مهكتهبی رێكخستن بووم، رۆژێك خۆی و كاك دلێری سهید مهجید هاتنه لام، وتی هاتووم گهر پێت ئاسایی بێت دهمهوێت بهرپرسیارێتیی مهڵبهندی سلێمانی وهربگرم، ئهمه بۆ من مایهی پرسیار بوو، چۆن كهسێك دوای شكست بیر لهوه بكاتهوه بهرپرسیارێتی وهربگرێت، بهتایبهتی مهڵبهندی سلێمانی، كه گۆڕان توانیی دهنگی زۆر بهێنێت و كاك نهوشیروان خۆیشی له كایهكهدا بوو، بهڵام ئهو پۆستهكهی وهرگرت و لهو وێستگهیهش به رهفتار و كردارهكانی ئەو، پهیوهندیمان زۆر له جاران باشتر بوو، زوو زوو یهكتریمان دهبینی و پرس و راوێژمان بە یەک دهكرد، دوای ئهو قۆناغه و له كۆنگرهی سێیهمیش به راستهوخۆ هاته ناو كاری حزبایهتی و یهكهم دهنگی كۆنگرهی بهدهستهێنا و بوو به ئهندامی مهكتهبی سیاسی.
هێرۆ خان ژنێكی سهرڕاست و ئازا و بێ منهت بوو، به جهسته لاواز و باریك بوو، بهڵام له ناخ و جهوههردا قایم و پتهو و وهكو دارحهیزهران بهرز، ژنێكی قسه لهڕوو و نادیپلۆماسی بوو، ئهوهی له دڵی بوو نهیدهشاردهوه، نهك ههر بۆچوون و رایهكانی پێ نهدهشاردرایهوه، بگره له پهیوهندیی كۆمهڵایهتیشدا دانی بهخۆیدا نهدهگرت و ههندێک شتی قووت نهدهدایهوه.
خهسڵهتێكی دیکەی یهكجار تایبهتی ههبوو، كه بێدهنگییهكهی بوو، ئهو زۆر كهمدو و بێدهنگ بوو، بهڵام بێدهنگییهکەی هێندەی هاواری زۆر كهسی دیکە كاریگهر و بیستراو بوو. ههمیشه بێدهنگیی ئهو جۆرێك بوو له قسهكردن كه بهرانبهرهكانی به روونی لێی تێدهگهیشتن.
بههۆی دۆخی تایبهتی و تهندروستییهكهی و پهتای كۆرۆناوە، ماوهیهكه من له دیدار و هاموشۆی ئهو بێبهشم، بهڵام ههمیشه بیری دهكهم وهكو چۆن بیری ئهڵوهن و دایكم و حهمید ئهكبهری هاوڕێم دهكهم كه له شههیدبوونیهوه بۆ ساتێكیش لهیادم نهچووه، ئێستاش كه به دهباشاندا رهتدهبم، به دهستی راستم روو دهكهمه ماڵی مام جهلال و دوعای خێر بۆ هێرۆ خان و بهدهستی چهپیشم روو دهكهمه مهزاری مام و فاتیحا بۆ گیانی مام جهلال دهخوێنم.
هێرۆخان هاوڕێ و خوشك و پشتیوانێكی بەهێزی هاوڕێکانی بووه، ههمیشه بیری دهكهم، چونكه دابڕانی بۆ ئێمهمانان كهلێنێكی گهورهیه.
ئهمه تهنیا چهند دێڕێكی وهفادارییه بۆ هێرۆخانی هاوڕێم، ئهگهر پهیكهرتاش بوومایه رهنگه لهجیاتی ئهم چهند وشهیه، ههوڵم بدابووایه پهیكهرێكی بۆ دابتاشم، چونكه ئهو مرۆڤانه شایستهی ئەوەن یاد و یادگارییان بەرز رابگرین.
خ.غ
شوێنپێی هێرۆ ئیبراهیم ئهحمهد له تولهڕێكانی شۆڕش و پێشمهرگایهتیدا، له ههوڵدان بۆ گهڵاڵهكردنی مۆدێلێكی سیاسی و نوێخوازیی كوردایهتی، وهكو خۆی سهنگین، بهڵام بێدهنگن، لهوانهیه كهم كهس بزانێت كه ئهو خاتوونه له شانهكانی دامهزراندنی كۆمهڵهی رهنجدهرانی كوردستاندا بووه و له سهرهتاكانی لهدایكبوونیدا بهشداربووه، ئیدی قۆناخهكانی دواتری ژیانی سیاسیی هێرۆ خان به ههمان شێوه هێمن، بهڵام كاریگهر و پڕ مانا بوون، تاوەکو گهیشته ئهوهی له ساڵی 1979 پهیوهندیی به شۆڕشی نوێ و هاوسهرهكهیهوه بكات و ئیدی بۆ هەمیشە روویكرده كوردایهتی و مام جهلال، دواتریش به تهونی شۆڕش رێگەی نۆكان و توژهڵه و شێنێیان بهستهوه به كۆشكی كۆماری له بهغدا و تیایدا مام جهلال بوو به شۆڕەسواری دیموكراسی و به حیكمهت و پشودرێژیی خۆی تهلیسمهكانی ئهو كۆشكه و كۆدهكانی دیكتاتۆریهتی شكاند و قۆناخێكی تازهی سیاسیی له عیراقدا نهخشاند، سهرهنجام مامی كوردایهتی بوو به یهكهمین سهرۆك كۆماری كورد و مامۆژنیش بوو به خانمی یهكهم-ی کورد له ههموو عیراقدا.
رهنگه زیادهڕۆیی نهبێت گهر بڵێین مێژووی یهكێتی و تۆماری شۆڕشی نوێ بەبێ هێرۆ خان ناتهواوه، چونكه ساتهكانی ئهو قۆناخه جیاوازانه گهر تۆماركرابن ئەوە بهشێكی بهسهر شانی ئهوهوه ئهنجامدراوه، بهشێك له حهكایهته دهگمهنهكانی شۆڕش له رێگهی هێرۆ خانهوه تۆمار و ئهرشیف كران، ئهو ساتهوهخاتانهی كه دووباره نابنهوه، ئهو كردنی به تۆمارێكی نهمر و نهوهكانی داهاتوو بههۆیهوه دهتوانن بهسهر پهنجهرهكانی شۆڕشی نوێوه بڕوانن، ئهمه جگه لهوهی پاڵپشتیی بهردهوامی مام بوو، دایك و خوشكێكی بهردهوامی شۆڕشگێڕان و پێشمهرگهكان بوو، ئهو زۆرجار خۆی دهكرده قهڵغان بۆ هاوڕێ و دۆستەکانی.
من بۆ یهكەمجار له ساڵی 1989 له قاسمهڕهش لهنزیكهوه هێرۆ خانم بینی و یهكترمان ناسی، دوای ئاساییبوونهوهی نێوان یهكێتی و ئاڵای شۆڕش لهسهر داوای مام جهلال له رهزایهوه لهگهڵ كاك ئهرسهلان بایز بهرهو قاسمهڕهش كهوتینه رێ، له قاسمهڕهش بهرهو خانوویەكی گڵ چووین كه بهر ههیوانهكهی به نایلۆن گیرابوو، دهركهوت ئهوه كۆشكی شۆڕش و كوردایهتییه و ئیدی لهوێ من بۆ یهكهم جار هێرۆ خانم به شهرواڵێك و كراسێكی خاكی و به قژێكی رهش و تاڵ تاڵ سپییهوه بینی، تهوقهیهكی گهرمی لهگهڵ كردم، ئیدی لهوێوه ئاشنایی و نزیكی من لهگهڵ هێرۆ خان دهستیپێكرد، تاوەکو ئهمڕۆشی لهگهڵدابێت، سهختییهكانی ژیان و ههڵبهز و دابهزی دنیای سیاسهت و ناكۆكییهكانی نهیانتوانی درز بكهنه ئهو پهیوهندییه، له ههر وێستگه و ههلومهرجێكدا بووبێت، ئیدی دڵسۆز و خهمخۆری یهكتر بووین و ئهو ههمیشه هاوكار و پشتیوانی من بووه. ئهو پهیوهندییهشمان ههمیشه بۆ خێری یهكێتی و دۆست و ههڤاڵان بوو، بهیهكهوە زۆر كێشه و ناخۆشی و ناكۆكیمان چارهسهركرد.
هێرۆ خان له ناخی خۆیدا بهر لهوهی سیاسی بێت، شتی دیکەیە، ئهوانهی لهنزیكهوه ئهو ژنه بناسن، دهزانن هونهر و هونهرمهندان، ئهدهب و ئهدیبان، دنیای منداڵ و مافهكانیان، میدیا و میدیاكاران ئیهتیمامی یهكهمی ئهو بوون، دهیویست سیاسهت بخاته خزمهتی پرۆژهیهكی كولتووری بۆ ئهوهی ناسنامهی كوردایهتی تهنیا ناسنامهیهكی سیاسی نهبێت و بوارهكانی دیکەش پێشبكهون.
كهسایهتیی هێرۆ خان تایبهته، زۆربهی ژیانی لهگهڵ مام جهلال بهسهربرد، بهڵام مام جهلال نهیتوانی كهسایهتی و خهسڵهتهكانی قووت بدات، ئهو له پرۆژەی سیاسیدا كتومت كۆپیی مام بوو، بهڵام له شتی دیکە ناسنامهی خۆی ههبوو، بۆیه ههمیشه ههندێک شتی دهكرد، تهنیا له خۆی دهوهشایهوه.
دوای ههڵبژاردنی ساڵی 2009 و پاشهكشهی دهنگهكانی یهكێتی، من بهرپرسی مهكتهبی رێكخستن بووم، رۆژێك خۆی و كاك دلێری سهید مهجید هاتنه لام، وتی هاتووم گهر پێت ئاسایی بێت دهمهوێت بهرپرسیارێتیی مهڵبهندی سلێمانی وهربگرم، ئهمه بۆ من مایهی پرسیار بوو، چۆن كهسێك دوای شكست بیر لهوه بكاتهوه بهرپرسیارێتی وهربگرێت، بهتایبهتی مهڵبهندی سلێمانی، كه گۆڕان توانیی دهنگی زۆر بهێنێت و كاك نهوشیروان خۆیشی له كایهكهدا بوو، بهڵام ئهو پۆستهكهی وهرگرت و لهو وێستگهیهش به رهفتار و كردارهكانی ئەو، پهیوهندیمان زۆر له جاران باشتر بوو، زوو زوو یهكتریمان دهبینی و پرس و راوێژمان بە یەک دهكرد، دوای ئهو قۆناغه و له كۆنگرهی سێیهمیش به راستهوخۆ هاته ناو كاری حزبایهتی و یهكهم دهنگی كۆنگرهی بهدهستهێنا و بوو به ئهندامی مهكتهبی سیاسی.
هێرۆ خان ژنێكی سهرڕاست و ئازا و بێ منهت بوو، به جهسته لاواز و باریك بوو، بهڵام له ناخ و جهوههردا قایم و پتهو و وهكو دارحهیزهران بهرز، ژنێكی قسه لهڕوو و نادیپلۆماسی بوو، ئهوهی له دڵی بوو نهیدهشاردهوه، نهك ههر بۆچوون و رایهكانی پێ نهدهشاردرایهوه، بگره له پهیوهندیی كۆمهڵایهتیشدا دانی بهخۆیدا نهدهگرت و ههندێک شتی قووت نهدهدایهوه.
خهسڵهتێكی دیکەی یهكجار تایبهتی ههبوو، كه بێدهنگییهكهی بوو، ئهو زۆر كهمدو و بێدهنگ بوو، بهڵام بێدهنگییهکەی هێندەی هاواری زۆر كهسی دیکە كاریگهر و بیستراو بوو. ههمیشه بێدهنگیی ئهو جۆرێك بوو له قسهكردن كه بهرانبهرهكانی به روونی لێی تێدهگهیشتن.
بههۆی دۆخی تایبهتی و تهندروستییهكهی و پهتای كۆرۆناوە، ماوهیهكه من له دیدار و هاموشۆی ئهو بێبهشم، بهڵام ههمیشه بیری دهكهم وهكو چۆن بیری ئهڵوهن و دایكم و حهمید ئهكبهری هاوڕێم دهكهم كه له شههیدبوونیهوه بۆ ساتێكیش لهیادم نهچووه، ئێستاش كه به دهباشاندا رهتدهبم، به دهستی راستم روو دهكهمه ماڵی مام جهلال و دوعای خێر بۆ هێرۆ خان و بهدهستی چهپیشم روو دهكهمه مهزاری مام و فاتیحا بۆ گیانی مام جهلال دهخوێنم.
هێرۆخان هاوڕێ و خوشك و پشتیوانێكی بەهێزی هاوڕێکانی بووه، ههمیشه بیری دهكهم، چونكه دابڕانی بۆ ئێمهمانان كهلێنێكی گهورهیه.
ئهمه تهنیا چهند دێڕێكی وهفادارییه بۆ هێرۆخانی هاوڕێم، ئهگهر پهیكهرتاش بوومایه رهنگه لهجیاتی ئهم چهند وشهیه، ههوڵم بدابووایه پهیكهرێكی بۆ دابتاشم، چونكه ئهو مرۆڤانه شایستهی ئەوەن یاد و یادگارییان بەرز رابگرین.
خ.غ