راپۆرت

مامۆستایان و سەرپەرشتیارانی پەروەردەیی هێشتا پەرتووكەكەی باڵداریان لا پەسەندە

مەودا میدیا - سلێمانی |


مامۆستایان و سەرپەرشتیارانی پەروەردەیی هێشتا پەرتووكەكەی باڵداریان لا پەسەندە
مەودا میدیا- سەركۆ جەمال

 ئیبراهیم ئەمین باڵدار نیو سەدە منداڵی كوردی فێری خوێندن و نوسین كرد، ئێستا بووەتە یادگارییەك و تەنها لەگەڵ باسكردنی چیرۆكەكانی زارا و دارا خەڵك ئەوی بەبیر دێتەوە، بەڵام بەپێی وتەی شارەزاییان هێشتا باشتر لە پەرتووكەكەی باڵدار دانەنراوە، چونكە  رێگای وانە وتنەوەی پەرتووكە نوێیەكە گونجاو نییە، مامۆستایەكی وانەی كوردی دەڵێت" لەو پەرتووكەدا منداڵ تاك تاك پیتەكانی دەناسی و رەچاوی ئەوە كرابوو كە ئەم ووشانەی پیتەكانی پێدەناسێ لە كاتی دەربڕین و وتندا بەلایەوە قورس نەبێ، سەرپەرشتیارێكی پەروەردەییش ئاماژە بەوەدەكات دەبوایە پەرتووكەكەی مامۆستا ئەمین باڵدار بكرایە بە بنچینەی پرۆگرامی خوێندنی كوردی.

ئەمڕۆ 22 ساڵ بەسەر كۆچی دوایی مامۆستا ئیبراهیم ئەمین باڵدار دا تێدەپەڕێت
ئەمڕۆ 22ساڵ بەسەر كۆچی دوایی ئیبراهیم ئەمین باڵدار، دانەری پەرتووكی (ئەلف و بێی نوێ كوردی) تێدەپەڕێت، لە پاش خۆی پەرتووكێكی بەجێهێشتووە،  كە دەیان ساڵ منداڵی كوردی لە باشوری كوردستان فێری خوێندن و نوسین كردووە و زۆربەی خوێندكاران و مامۆستایانیش پەسنی دەكەن.

ئەلفوبێیەكەی باڵدار زیاتر لە 35 جار چاپكراوەتەوە
باڵدار خاوەن چوار كتێب، ئەلفوبێی نوێی چاپی یەكەمی ١٩٥١ و تاكو ئێستا زیاتر لە ٣٥ جار چاپكراوەتەوە تا ساڵی نەوەدەكان لە خوێندنگاكان خوێندراوە، ٩٨ لاپەڕەیە، ئەلف و بێ بۆ گەوران لە ساڵی ١٩٥٥یەكەم چاپی دەرچووە، لە ٧٨ لاپەڕە پێكهاتووە، الابنیە المدرسیە للمدارس الابتدائیە – بەغدا ١٩٦٥، لە ٤٢ لاپەڕە پێكهاتووە، 4-(الحساب الجدید)ه وەزارەتی مەعاریف لە ساڵی ١٩٤٩بەچاپی گەیاند.

مامۆستایانی كوردی لەبارەی پەرتووكەكەی باڵدار چی دەڵێن؟
ئەدیب وەهاب وەكو مامۆستا یەك كە ئەزموونی 22 ساڵ خزمەتی هەیە و ئێستا لە  خوێندنگەی ڕەنێوی بنەڕەتی وانە دەڵێتەوە ، تێبینیەكانی لەسەر پەرتووكەكەی مامۆستا ئەمین باڵدار لە سێ خاڵی سەرەكی دا كۆدەكاتەوە:
ئەوانیش :

1. قوتابی لەسەر وەزن و قافیەیەكی كورت و جوان پیتەكانی زمانی دایك فێردەبوو، لەكاتی خوێندنەوەدا مناڵ هەستی بە تام و چێژێكی وادەكرد پێی خۆش بوو ببێتە پاڵەوانی ناو كتێبەكە
2. لەو كتێبەدا مناڵ تاك تاك پیتەكانی دەناسی و ڕەچاوی ئەوە كرابوو كە ئەم ووشانەی پیتەكانی پێدەناسێ لە كاتی دەربڕین و وتندا هیچ بەلایەوە قورس و گران نەبێ و بە ئاسانی بیان ناسێتەوە
3. لەسەر بنەمای ناسینی تاك بەرەو ناسینی گشتی ئەو كتێبە دانرابوو، واتە لە پیتەوە بۆ ووشە لە ووشەوە بۆ ڕستە كە پێی دەوترا حونجە ، كە هەتا ئێستاش كتێبی لەو شێوەیە نەتوانراوە بۆ زمانی كوردی دابنرێ، بەڵام بەداخەوە كە لابرا .
لەڕووی پراكتیكییەوە ئەلفبێ كۆنەكە زۆرباشتربوو
مامۆستا گوڵزارئەنوەر مامۆستا لەخوێندنگەی سروشتی بنەڕەتی،  لە لێدوانێكدا بۆ مەودا وتی" من لە 2002 ەوە مامۆستای ئەلفبێم ئەوكات پێیان دەووت كوردی نەك ئەلفبێ، لەڕووی پراكتیكییەوە ئەلفبێ كۆنەكە زۆرباشتربوو، هەم لە ڕووی تێگەیشتنی خوێندكار و هەم لەڕووی دەرچوونیشەوە، چونكە بڕگە بڕگە بوو، بەڵام پەرتووكە نوێیەكە نابێت وشە و بڕگە بڵێیت، منداڵەكە زیاتر لە بڕگە تێدەگات، بە گشتی خوێندكار لەگەڵ پرۆگرامە كۆنەكە باشتربوو، راستە پەرتووكە نوێیەكە ئامرازی بەشداری خوێندكاری تێدا زۆرترە.

دەبوایە پەرتووكەكەی مامۆستا ئەمین باڵدار بكرایە بە بنچینەی پرۆگرامی خوێندنی كوردی
هەر لەوبارەیەوە حەوێز محەمەد سەرپەرشتیار لە پەروەردەی رۆژئاوای سلێمانی لە لێدوانێكدا بە مەودای وت" ئەگەر بەراوردێك بكەین لەنێوان پەرتووكەكانی ئەلفوبێی كوردی، دەبینین لەناو زمانی كوردیدا بابەتی ئەلفوبێ هەیە، لەدێر زەمانەوە پەرتوكەكەی مامۆستا ئەمین باڵداری خوالێخۆشبوو، بە بەكارهێنانی چەندین رێگای وانە ووتنەوە كە ئێمە خوێندكار بووین كاتی خۆی لە هزری هەمووماندا ماوە، ئەگەر بێینە سەر رێگاكانی وانە ووتنەوە، بیرمان نەچێت لەگەڵ پێشكەوتنەكانی جیهان بابەتەكان پێویستیان بە پێداچوونەوە هەیە، پەرتووكێك چەندین ساڵ بخوێندرێت شتێكی باشە، ئەم پەرتووكەش كە پەرتووكە نوێیەكەیە بەرای من خراپ نییە، بەڵام دەبوایە پەرتووكەكەی مامۆستا ئەمین باڵدار بكرایە بە بنچینەی پرۆگرامی خوێندنی كوردی.

ئەو سەرپەرشتیارە پەروەردەییە دەشڵێت" پیتەكانی پەرتووكە كۆنكە بەشێوەیەك دارێژرابوون زۆر باش بوون و هەم مۆركی زمانەوانی كوردی زۆر پێوەدیاربوون، هەم نەخش و نیگارێكی زۆر باشی هەبوو، بەڵام خۆزگە پەرتووكەكەی مامۆستا ئەمین باڵدار بكرایە بە بنچینەی پەرتووكە نوێیەكە، بە بڕوای من كە ساڵانێكی زۆرە لە بوارەكەدام ئەوەی كە دەشپرسم لە مامۆستایان و هەڵسەنگاندن دەكەین دەبوایە پەرتووكە كۆنەكەی مامۆستا ئەمین بكرایە بە بنچینەی پەرتووكە نوێیەكە.

ژیاننامەی ئیبراهیم ئەمین باڵدار
 لە ساڵی 1920 لە شاری سلێمانی لە دایكبووه. خوێندنی سەرەتایی لە شارەكەی خۆی تەواوكردووە و چووەتە بەغدا لە قوتابخانەی "خانەی مامۆستایان" دەستی بەخوێندن كردووە.
لە رۆستەمییە وەرگیراوە و لە هاوینی ساڵی 1940دا خوێندنی تەواوكردووە و بڕوانامەی دەرچوونی وەرگرتووە و لە مانگی تشرینی یەكەمی هەر ئەو ساڵە كراوە بە مامۆستای قوتابخانەی سەرەتایی لە پارێزگای سلێمانی و لە گەلێك شار و دێهاتەكان مامۆستایی كردووه.

چەند ساڵێك لە گوندەكانی هەورامان و هەڵەبجە و لە دامێنی چیای سوورداش لە قەمچووغە و گوندەكانی دیكە مامۆستا بووە.
 لەو ماوەیەدا ئەلف و بێیەكی نوێی بۆ فێركردنی زمانی كوردی داناوە و دەستنووسەكەی ناردووە بۆ بەڕێوبەرایەتی پەروەردەی سلێمانی و لەوێ لەلایەن لێژنەیەكی پسپۆڕ پەسندكراوە و نێردراوە بۆ شالیارێتی پەروەردە لە بەغدا، كە ئەوسا پێیان دەووت "شالیارێتی مەعاریف" و پسپۆرانی ئەوێش و رێكخراوی "یۆنسكۆ"ش پەسەندی دەكەن، ئینجا چاپكردنەكەی بەخۆی دەسپێرن.

بەر لە تەواوبوونی چاپەكەی ئەو "ئەلف و بێ"یە نوێیە مامۆستا باڵدار لە ساڵی 1950دا گوێزراوەتەوە بۆ شاری هەولێر و ئەو ئەلف و بێیە نوێیەی لە هەولێر ووتووەتەوه، كە لەسەر رێگای رستەیی دەووترێتەوه، نەك پشت بە دەنگی پیت و تاكە وشە ببەستێ.
مامۆستای ئیبراهیم باڵدار ئارەزووی تەواوكردنی خوێندنی باڵاتری بوو، بۆیە بە هەوڵ و كۆششێكی زۆر بڕوانامەی دەرچوونی لە تاقیكردنەوەی گشتی قۆناغی ئامادەیی وەرگرت و لە كۆلێژی بازرگانی و ئابووری لە زانكۆی بەغدا وەرگیرا و لە ئەنجامدا بڕوانامەی بەكالۆریۆسی وەرگرت و هەر بەوەندە نەوەستا بەڵكو هەوڵیدا بچێتە ئەمەریكا و لە سەرەتای شەستەكانی سەدەی رابردوودا، بڕوانامەی ماستەری لە كۆلیژی "سان فڕانسیسكۆ" لە وڵاتی ئەمەریكا لە پەروەردە وەرگرت و گەڕایەوە بەغدا.

مامۆستا باڵدار لە دوای كردنەوەی زانكۆی سلێمانی و گەڕانەوەی لە ئەمەریكا دەكرێتە مامۆستا لە كۆلیژی ئاداب لەو زانكۆیەدا.
كاتێكیش كە ئەو زانكۆیە دەگوازرێتەوە بۆ هەولێر و ناوەكەی دەكرێتە "زانكۆی سەڵاحەددین" ئەویش لە هەولێر و لە كۆڵێجی ئاداب - بەشی كوردی ماوەیەك وانە دەڵێتەوه.
ئینجا دەچێتە شاری بەغدا لە زانكۆی موستەنسیرییە وانە دەڵێتەوە تاكو لە رۆژی 1998.07.11 دا لە بەغدا و لە ماڵەكەی خۆیدا دڵە گەورەكە لە لێدان دەوەستێ و تەرمی ئەم خزمەتگوزارەی كورد دەهێندرێتەوە بۆ سلێمانی و لە گۆڕستانی گردی سەیوان بە خاك دەسپێردرێت.

وەك شێرزاد رەسوڵ فەقێ  ئەدمینی پەیجی موزەخانە و ئەرشیفی پەروەردەی هەولێر باسی دەكات، باڵدار  دانەری هەر دوو پەرتووكی ئەلف و بێی نوێ و (الحساب الجدید)ه وەزارەتی مەعاریف لە ساڵی ١٩٤٩بەچاپی گەیاند،هەر دوو پەرتووكەكە لەسەر نوێترین و پتەوترین بنەماكانی پەروەردەیی و هونەری دانراون.
شێرزاد رەسوڵ ئاماژە بەوەشدەكات، لەسەر ئەركی وەزارەتی پەروەردە لە موزەخانەی پەروەردەی هەولێر پەێكەرێكی لەلایەن پەیكەرتاش (سامان هیدایەت ) بۆ دروستكراوە .


بەرهەمە چاپكراوەكانی:
مامۆستا ئیبراهیم ئەمین باڵدار لە ماوەی ژیانیدا ئەم بەرهەمانەی خوارەوەی داناوە و بە چاپی گەیاندوون:
1- ئەلف و بێی نوێی كوردی بەغدا - چاپی یەكەمی 1951 و تاكو ئێستا پتر لە دەیان جار چاپكراوەتەوە و 98 لاپەڕەیه
2- ئەلف و بێ بۆ گەوران - بەغدا - چاپی یەكەم 1955 و 78 لاپەڕەیه
3- الابنیە المدرسیە للمدارس الابتدائیە - بەغدا 1965 و 42 لاپەڕە
4-(الحساب الجدید)ه وەزارەتی مەعاریف لە ساڵی ١٩٤٩بەچاپی گەیاند

Qaiwan
Qaiwan

زۆرترین خوێندنەوە

بیروڕا



News

خاک و هۆکارەکانی پیسبوونی

لەلایەن نەرمین عوسمان


News

ئاماژەکانی ئەدای ژینگەیی

لەلایەن نەرمین عوسمان