راپۆرت
دوای تەقینەوە گەورەكە.. شۆك و بێ هیوایی باڵی بەسەر بەیرووتدا كێشاوە
مەودا میدیا - سلێمانی |
مەودا میدیا- سەركۆ جەمال
ئەو تەقینەوە گەورە ترسناكەی لە بەیرووتی پایتەختی لوبنان روویدا، بووەتە جێی باسی هەموو میدیاكانی جیهان ، لەكاتێكدا پێش ئەو رووداوە دۆسیەی سەرەكی میدیا جیهانی و عەرەبییەكان ڤایرۆسی كۆرۆنا بوو.
دۆخی بەیرووت پاش تەقینەوەكە
رۆژنامەی گاردیان راپۆرتێكی بڵاوكردووەتەوە بەناونیشانی " شۆك و بێ هیوایی لە بەیرووت دوای ئەوەی تەقینەوەیەك شارەكەی وێران كرد".
مارتن شۆلۆف، پەیامنێری رۆژنامەكە لە لوبنان باس لە دۆخی شارەكە دەكات پاش تەقینەوەكە ".
مارتن نوسیویەتی " دوای تەقینەوە گەورەكە ، شەقامەكانی بەیرووت وێرانكارییەكی ترسناكی بەخۆیەوە بینیوە ، تەنانەت بە دووری چوار كیلۆمەتر لە شوێنی تەقینەوەكەوە، بەشێكی زۆر لە خانووەكان رووخاون، هەر ماڵێكیش نەڕووخا بێت بێگومان هیچ پەنجەرەیەكی شووشەی پێوە نەماوە و ناو ماڵەكەش داڕووخاوە بەسەر یەكدا ".
شەقامەكان دوای تەقینەوەكە پڕبوون لە شووشە و خوێن
پەیامنێرەكەی گاردیان لە درێژەدا دەڵێت " سەر شەقامەكانی بەیرووت پڕ بووە لە شووشەی شكاو، تەنانەت هەندێك لەو شووشانە كاتێك بەر ئۆتۆمبێل كەوتوون كردوونی بە دوو كەرتەوە هەندێك لە دارەكان بەهۆی شوشەوە زیانی زۆریان پێگەیشتووە، خوێن بە هەندێك لە شەقامەكانی بەیرووتدا بڵاوبووەتەوە، ئەگەر نزیك ببیتەوە لە شوێنی تەقینەوەكە دەبینی هەندێك بینا و مۆڵ و كافێ و رێستۆرانتەكان بەشێوەیەك وێران بوون، ئەگەر بۆ ماوەی هەفتەیەكیش بۆردوومان بكرانایە بەوشێوەیە وێران نەدەبوون.
تەنانەت لە جەنگی ناوخۆی لوبناندا بەیرووت بەوشێوەیە وێران نەبووە
تەنانەت لە جەنگی ناوخۆی لوبناندا بەیرووت بەوشێوەیە وێران نەبووە، كەس بە خەیاڵیدا نەدەهات بەیرووت شارە جوانەكەی لوبنان و وڵاتانی عەرەبی بەوشێوەیە وێران ببێت، مارتن وای وت.
لە دوای تەقینەوەكەی 2005 یەكەمجارە تەقینەوەی لەوشێوەیە رووبدات
پەیامنێرەكەی گاردیان نوسیویەتی " لە دوای تەقینەوەكەی ساڵی 2005 كە تیایدا رەفیق حەریری سەرۆك وەزیرانی ئەوكاتی لوبنان تێیدا تیرۆركرا، یەكەمجارە تەقینەوەی بەوشێوەیە بەهێز و كاولكار لە لوبنان رووبدات.
لە دووری چەندین كیلۆمەتر دەنگی تەقینەوەكە بیستراوە
هەندێك لەمیدیاكانی جیهان ئاماژە بەوەدەكەن، تەقینەوەكە دەنگی لە دووری 80 كیلۆمەتر لە باكووری لوبنان بیستراوە، هەندێك میدیای دیكەش ئاشكرایانكردووە كە لە دووری 250 كیلۆمەترەوە لە رۆژهەڵاتی قوبرس دەنگی تەقینەوەكەی بەیرووت بیستراوە.
هەندێك دەنگۆ لە تەقینەوەكە خێراتر بڵاوبوونەوە
مارتن شۆلۆف پەیامنێری گاردیان لە لوبنان دەڵێت " هەرزوو دوای تەقینەوەكە ئەوانەی بڕوایان بە تێڕوانینی پیلان هەیە، چەندین دەنگۆ و هەواڵیان بڵاوكردەوە، تەنانەت هەندێك لە هەواڵەكان لە تەقینەوەكە خێراتر بڵاوبوونەوە، بۆیە هەرزوو بەڕێوەبەری گشتی ئاسایشی لوبنان رەتیكردەوە تەقینەوەكە بەهۆی سوتانی كۆگایەكی یارییە ئاگرینەكان بووبێت، كە زۆرێك لە میدیاكان وایان بڵاوكردەوە، بەڵكو وتی " پێدەچێت بەهۆی تەقینەوەی چەند ماددەیەكەوە بووبێت كە بەزوویی گڕ دەگرن، دواتریش دەركەوت نیتراتی ئەمۆنیۆمە.
وتەكانی بەڕێوەبەری گشتی ئاسایشی لوبنان نەیتوانی بڕوا بە لوبنانییەكان بهێنێت
بەڵام وەك پەیامنێرەكەی گاردیان دەڵێت ، وتەكانی بەڕێوەبەری گشتی ئاسایشی لوبنان نەیتوانی بڕوا بە لوبنانییەكان بهێنێت، بۆ نمونە پیاوێكم بینی وتی "شتی وا هەرگیز لە لوبنان رووینەداوە، ئەوە تەقینەوەیەكی ئەتۆمییە، گومانم هەیە ئەمە تەقینەوەی ئاسایی بێت من لە زۆر تەقینەوە رزگارم بووە هیچیان هاوشێوەی ئەمە نەبوون.
نیتراتی ئەمۆنیۆم چی یە؟
نیتراتی ئەمۆنیۆم ماددەیەكی رەقی بلوری سپی یە، بە شێوەیەكی گشتی توانای توانەوەی هەیە، بە " خوێی بەردین" یش ناسراوە،ناوە كیماییەكەی "NH4NO3" یە.
گەورەترین كۆگای نیتراتی ئەمۆنیۆم دەكەوێتە بیابانی ئاتاكاما لە چیلی،چونكە بە نزیكەی %100 وەك ماددەیەكی پیشەسازی بەكاردەهێنرێت، هەروەها دەتوانرێت بەكارلێكی لەگەڵ ئەمۆنیا ترشی نیتریكی لێپێكبهێنرێت.
نیتراتی ئەمۆنیۆم لەچیدا بەكاردەهێنرێت؟
نیتراتی ئەمۆنیۆم زۆربەی كات وەك پەینی كشتوكاڵی بەكاردەهێنرێت ، لە زۆربەی بارودۆخەكاندا مادەیەكی جێگیرە، هەروەها لەرووی بەرهەمهێنانەوە خەرجییەكی كەمی پێویستە، بۆیە بۆتە مادەیەكی كیمیایی كشتوكاڵی و لە زۆربەی وڵاتانی جیهان بەكاردەهێنرێت و مادەیەكی بەربڵاوە.
نیتراتی ئەمۆنیۆم پێكهێنەری سەرەكی مادەی ANFOیە،كە بە " زەیتی سوتەمەنی" ناسراوە، كە وەك مادەیەكی تەقینەوەی دەستكرد بۆ تێكدانی بیناكان و چەندین شوێنی دیكەش بەكاردەهێنرێت.
نیتراتی ئەمۆنیۆم لە راستیدا بە مادەیەكی مەترسیدار دانانرێت،بەڵام لەچەند بارودۆخێكدا دەكرێت ببێتە مادەیەكی وێرانكەر،بۆیە لە زۆرینەی وڵاتانی جیهان بەشێوەیەكی لێهاتوو و وریایانە لە كۆگاكاندا هەڵدەگیرێت.
چۆن نیتراتی ئەمۆنیۆم دەتەقێتەوە؟
كۆمەڵێك هۆكار و بارودۆخ هەیە، كە وا دەكات نیتراتی ئەمۆنیۆم بەبێ هیچ كارلێكێكی دەرەكی یان پاڵنەری دەرەكی بتەقێتەوە، چونكە نیتراتی ئەمۆنیۆم بە مادەیەكی زیندوو دادەنرێت، لە هەندێك بارودۆخ و شی بوونەوەیدا گەرمی دروست دەكات، كە پێی دەوترێت بەرهەمهێنانی گەرمی، بۆیە ئەگەر رێژەیەكی زۆری نیتراتی ئەمۆنیۆم بەشێوەیەكی ناتەندروست لە بارودۆخێكی ناسروشتیدا هەڵگیرابێت، دەكرێت گەرمییەك دروست بكات، كە ببێتە هۆی گڕ گرتن و سوتان، بەبێ ئەوەی هیچ كاریگەریەكی دەرەكی لەسەر بووبێت.
لەكاتی سوتانیدا، نیتراتی ئەمۆنیۆم چەند گۆڕانكاریەكی كیمیایی بەسەردا دێت، كە دەبێتە هۆی بەرهەمهێنانی ئۆكسجین، لەم كاتەشدا لەگەڵ بەرز بوونەوەی پلەكانی گەرما ئەم ماددەیە دەبێتە بۆمبی تەقینەوە .
ئەم مادەیە لەگەڵ گەرم بوونی خۆی دەوروپشتی خۆی گەرم دەكات، هەروەها غازێكی گەرم بە چڕی بە ناوچەكەدا بڵاو دەكاتەوە، كە لە كۆتاییدا دەبێتە هۆی تەقینەوەیەكی گەورە.
ئەو تەقینەوە گەورە ترسناكەی لە بەیرووتی پایتەختی لوبنان روویدا، بووەتە جێی باسی هەموو میدیاكانی جیهان ، لەكاتێكدا پێش ئەو رووداوە دۆسیەی سەرەكی میدیا جیهانی و عەرەبییەكان ڤایرۆسی كۆرۆنا بوو.
دۆخی بەیرووت پاش تەقینەوەكە
رۆژنامەی گاردیان راپۆرتێكی بڵاوكردووەتەوە بەناونیشانی " شۆك و بێ هیوایی لە بەیرووت دوای ئەوەی تەقینەوەیەك شارەكەی وێران كرد".
مارتن شۆلۆف، پەیامنێری رۆژنامەكە لە لوبنان باس لە دۆخی شارەكە دەكات پاش تەقینەوەكە ".
مارتن نوسیویەتی " دوای تەقینەوە گەورەكە ، شەقامەكانی بەیرووت وێرانكارییەكی ترسناكی بەخۆیەوە بینیوە ، تەنانەت بە دووری چوار كیلۆمەتر لە شوێنی تەقینەوەكەوە، بەشێكی زۆر لە خانووەكان رووخاون، هەر ماڵێكیش نەڕووخا بێت بێگومان هیچ پەنجەرەیەكی شووشەی پێوە نەماوە و ناو ماڵەكەش داڕووخاوە بەسەر یەكدا ".
شەقامەكان دوای تەقینەوەكە پڕبوون لە شووشە و خوێن
پەیامنێرەكەی گاردیان لە درێژەدا دەڵێت " سەر شەقامەكانی بەیرووت پڕ بووە لە شووشەی شكاو، تەنانەت هەندێك لەو شووشانە كاتێك بەر ئۆتۆمبێل كەوتوون كردوونی بە دوو كەرتەوە هەندێك لە دارەكان بەهۆی شوشەوە زیانی زۆریان پێگەیشتووە، خوێن بە هەندێك لە شەقامەكانی بەیرووتدا بڵاوبووەتەوە، ئەگەر نزیك ببیتەوە لە شوێنی تەقینەوەكە دەبینی هەندێك بینا و مۆڵ و كافێ و رێستۆرانتەكان بەشێوەیەك وێران بوون، ئەگەر بۆ ماوەی هەفتەیەكیش بۆردوومان بكرانایە بەوشێوەیە وێران نەدەبوون.
تەنانەت لە جەنگی ناوخۆی لوبناندا بەیرووت بەوشێوەیە وێران نەبووە
تەنانەت لە جەنگی ناوخۆی لوبناندا بەیرووت بەوشێوەیە وێران نەبووە، كەس بە خەیاڵیدا نەدەهات بەیرووت شارە جوانەكەی لوبنان و وڵاتانی عەرەبی بەوشێوەیە وێران ببێت، مارتن وای وت.
لە دوای تەقینەوەكەی 2005 یەكەمجارە تەقینەوەی لەوشێوەیە رووبدات
پەیامنێرەكەی گاردیان نوسیویەتی " لە دوای تەقینەوەكەی ساڵی 2005 كە تیایدا رەفیق حەریری سەرۆك وەزیرانی ئەوكاتی لوبنان تێیدا تیرۆركرا، یەكەمجارە تەقینەوەی بەوشێوەیە بەهێز و كاولكار لە لوبنان رووبدات.
لە دووری چەندین كیلۆمەتر دەنگی تەقینەوەكە بیستراوە
هەندێك لەمیدیاكانی جیهان ئاماژە بەوەدەكەن، تەقینەوەكە دەنگی لە دووری 80 كیلۆمەتر لە باكووری لوبنان بیستراوە، هەندێك میدیای دیكەش ئاشكرایانكردووە كە لە دووری 250 كیلۆمەترەوە لە رۆژهەڵاتی قوبرس دەنگی تەقینەوەكەی بەیرووت بیستراوە.
هەندێك دەنگۆ لە تەقینەوەكە خێراتر بڵاوبوونەوە
مارتن شۆلۆف پەیامنێری گاردیان لە لوبنان دەڵێت " هەرزوو دوای تەقینەوەكە ئەوانەی بڕوایان بە تێڕوانینی پیلان هەیە، چەندین دەنگۆ و هەواڵیان بڵاوكردەوە، تەنانەت هەندێك لە هەواڵەكان لە تەقینەوەكە خێراتر بڵاوبوونەوە، بۆیە هەرزوو بەڕێوەبەری گشتی ئاسایشی لوبنان رەتیكردەوە تەقینەوەكە بەهۆی سوتانی كۆگایەكی یارییە ئاگرینەكان بووبێت، كە زۆرێك لە میدیاكان وایان بڵاوكردەوە، بەڵكو وتی " پێدەچێت بەهۆی تەقینەوەی چەند ماددەیەكەوە بووبێت كە بەزوویی گڕ دەگرن، دواتریش دەركەوت نیتراتی ئەمۆنیۆمە.
وتەكانی بەڕێوەبەری گشتی ئاسایشی لوبنان نەیتوانی بڕوا بە لوبنانییەكان بهێنێت
بەڵام وەك پەیامنێرەكەی گاردیان دەڵێت ، وتەكانی بەڕێوەبەری گشتی ئاسایشی لوبنان نەیتوانی بڕوا بە لوبنانییەكان بهێنێت، بۆ نمونە پیاوێكم بینی وتی "شتی وا هەرگیز لە لوبنان رووینەداوە، ئەوە تەقینەوەیەكی ئەتۆمییە، گومانم هەیە ئەمە تەقینەوەی ئاسایی بێت من لە زۆر تەقینەوە رزگارم بووە هیچیان هاوشێوەی ئەمە نەبوون.
نیتراتی ئەمۆنیۆم چی یە؟
نیتراتی ئەمۆنیۆم ماددەیەكی رەقی بلوری سپی یە، بە شێوەیەكی گشتی توانای توانەوەی هەیە، بە " خوێی بەردین" یش ناسراوە،ناوە كیماییەكەی "NH4NO3" یە.
گەورەترین كۆگای نیتراتی ئەمۆنیۆم دەكەوێتە بیابانی ئاتاكاما لە چیلی،چونكە بە نزیكەی %100 وەك ماددەیەكی پیشەسازی بەكاردەهێنرێت، هەروەها دەتوانرێت بەكارلێكی لەگەڵ ئەمۆنیا ترشی نیتریكی لێپێكبهێنرێت.
نیتراتی ئەمۆنیۆم لەچیدا بەكاردەهێنرێت؟
نیتراتی ئەمۆنیۆم زۆربەی كات وەك پەینی كشتوكاڵی بەكاردەهێنرێت ، لە زۆربەی بارودۆخەكاندا مادەیەكی جێگیرە، هەروەها لەرووی بەرهەمهێنانەوە خەرجییەكی كەمی پێویستە، بۆیە بۆتە مادەیەكی كیمیایی كشتوكاڵی و لە زۆربەی وڵاتانی جیهان بەكاردەهێنرێت و مادەیەكی بەربڵاوە.
نیتراتی ئەمۆنیۆم پێكهێنەری سەرەكی مادەی ANFOیە،كە بە " زەیتی سوتەمەنی" ناسراوە، كە وەك مادەیەكی تەقینەوەی دەستكرد بۆ تێكدانی بیناكان و چەندین شوێنی دیكەش بەكاردەهێنرێت.
نیتراتی ئەمۆنیۆم لە راستیدا بە مادەیەكی مەترسیدار دانانرێت،بەڵام لەچەند بارودۆخێكدا دەكرێت ببێتە مادەیەكی وێرانكەر،بۆیە لە زۆرینەی وڵاتانی جیهان بەشێوەیەكی لێهاتوو و وریایانە لە كۆگاكاندا هەڵدەگیرێت.
چۆن نیتراتی ئەمۆنیۆم دەتەقێتەوە؟
كۆمەڵێك هۆكار و بارودۆخ هەیە، كە وا دەكات نیتراتی ئەمۆنیۆم بەبێ هیچ كارلێكێكی دەرەكی یان پاڵنەری دەرەكی بتەقێتەوە، چونكە نیتراتی ئەمۆنیۆم بە مادەیەكی زیندوو دادەنرێت، لە هەندێك بارودۆخ و شی بوونەوەیدا گەرمی دروست دەكات، كە پێی دەوترێت بەرهەمهێنانی گەرمی، بۆیە ئەگەر رێژەیەكی زۆری نیتراتی ئەمۆنیۆم بەشێوەیەكی ناتەندروست لە بارودۆخێكی ناسروشتیدا هەڵگیرابێت، دەكرێت گەرمییەك دروست بكات، كە ببێتە هۆی گڕ گرتن و سوتان، بەبێ ئەوەی هیچ كاریگەریەكی دەرەكی لەسەر بووبێت.
لەكاتی سوتانیدا، نیتراتی ئەمۆنیۆم چەند گۆڕانكاریەكی كیمیایی بەسەردا دێت، كە دەبێتە هۆی بەرهەمهێنانی ئۆكسجین، لەم كاتەشدا لەگەڵ بەرز بوونەوەی پلەكانی گەرما ئەم ماددەیە دەبێتە بۆمبی تەقینەوە .
ئەم مادەیە لەگەڵ گەرم بوونی خۆی دەوروپشتی خۆی گەرم دەكات، هەروەها غازێكی گەرم بە چڕی بە ناوچەكەدا بڵاو دەكاتەوە، كە لە كۆتاییدا دەبێتە هۆی تەقینەوەیەكی گەورە.
بیروڕا
