سناپاک دەبێتە بەدیلی سزای چەك بەسەر ئێراندا؟

راپۆرت

سناپاک دەبێتە بەدیلی سزای چەك بەسەر ئێراندا؟

مەودا میدیا - سلێمانی | 2020/08/25

مەودا میدیا- ئینستتیوتی نارین، مەودا میدیا- هێمن سەعید

مانگی تشرینی یەكەمی ئەمساڵ كۆتایی بە بڕیاری سەپاندنی سزای چەك بەسەر ئێراندا دێت كە لەلایەن رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكانەوە لە ساڵی 2015 بەسەر ئێراندا سەپێنرا. ئەمەریكا دووبارە دەیەوێت لەرێگەی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەكگرتووەكانەوە بڕیارەكە درێژ بكاتەوە، بەڵام ئەنجومەن رەتیكردەوە جارێكی دیكە بڕیارەكە درێژ بكرێتەوە.

پاش شكستی بڕیاری درێژكردنەوەی سەپاندنی سزای چەك بەسەر ئێراندا، ناكۆكیەكانی نێوان ئەمەریكا و ئێران زیاتر قوڵبوونەوە، ئەمەریكا لە ئاستێكی باڵادا هەڕەشەكانی دەسپیكردووە بۆ سەر ئێران و ئەو وڵاتانەی رێگرن بۆ هەڵگرتنی بڕیارەكە، ئێرانیش لای خۆیەوە بەردەوامە لە كاردانەوەكان لەدژی لێدوان و هەوڵەكانی ئەمەریكا.

بەشێك لەو دەوڵەتانەی لە ئەنجومەنی ئاسایش دەنگیاندا بۆ هەڵگرتنی بڕیارەكە، وڵاتی ئەوروپی بوون كە جێگەی سەرسوڕمان بوو بە نسبەت ئەمەریكاوە، هەربۆیە رۆبەرت ئۆبراین، راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی ئەمەریكا رایگەیاند "هەندێك لەو دەوڵەتانەی بڕیاری درێژكردنەوەی سزاكەی سەر ئێرانیان رەتكردەوە چاوەڕوانكراو بوو، بەڵام هەڵوێستی فەرەنسا و بەریتانیا و ئەڵمانیا نائومێدكەر بوو".

بەشێك لە بەرپرسانی باڵای ئەمەریكی جەخت لەوە دەكەنەوە بەندەكانی رێکكەوتنی ئەتۆمی ساڵی 2015 رێگەدەدات بە لایەنەكانی بەشداری رێكکەوتنەكە دووبارە سزاكە بسەپێننەوە بەسەر ئێراندا، بەڵام ئێران بندەكانی رێکكەوتنەكەی شێواندووە.

مایك پۆمپیو، وەزیری دەرەوەی ئەمەریكا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر رایگەیاند "ئەمەریكا لەو بڕوایەدایە ئێران پابەند نەبووە بەبڕیاری سەپاندنی سزای چەك بەسەریدا، بۆیە نابێت هیچ دەولەتێكی تر رێگریمان لیبَبكات لە دووبارە سەپاندنەوەی سزای چەك بەسەر ئێراندا".

لەبەرانبەردا، رژێمی ئێران دەستەوەسان نەبووە لە بەرانبەر ئەمەریكا، محەمەد سەدر، راوێژكاری وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند "لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی ئاسایش بۆ درێژكردنەوەی بڕیاری سەپاندنی سزای چەك بەسەر ئێراندا، قورسایی ئەمەریكا و دۆناڵد ترەمپ رووخا، لەبەرانبەردا دیبلۆماسیەتی ئێرانی سەركەوت".

وتیشی "ئەوروپییەكان سەنگی مەحەكن بۆ رێكکەوتنی ئەتۆمی ئێران، چونكە ئەوروپییەكان دەستپێشخەرییان كرد بۆ دانوستان و گفتوگۆ، هەرچەندە جۆن كیری، وەزیری دەرەوەی ئەمەریكا رۆڵێكی گەورەی هەبوو لە دانوستانەكانی كۆتایی، بەڵام بەهۆی هەوڵەكانی فدریكا موغریبی، رێكخەری سیاسی دەرەوەی یەكێتی ئەوروپا بوو كە رێکكەوتنەكە بەئەنجام گەیشت".

هەروەها دەستلەكاركێشانەوەی براین هۆك، نوینەری تایبەتی ئەمەریكا لە ئێران لە پۆستەكەی بەبێ راگەیاندنی هۆكار و پاڵنەرەكانی دەسلەكاركێشانەوەكە پرسیارێكی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا كە لەلایەن دەسەڵاتی ئێرانیەوە بەگومان لەبابەتەكەیان روانی.

دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمەریكا لەبەرانبەر رازی نەبوونی وڵاتانی ئەندامی ئەنجومەنی ئاسایش بە درێژكردنەوەی بڕیارەكە هەڕەشەی كاراكردنی میكانیزمی سەپاندنی بەدیل بەناوی (سناپاك).

كیلی كرافت، نوێنەری ئەمەریكی لە نەتەوە یەكگرتووەكان رایگەیاند "كردەوەكانی ئێران ئاژاوە و ململانێ دروست دەكات و پاڵپشتی تیرۆر دەكات لە رۆژهەڵاتی ناوەراست و درەوەی". هەروەها وتیشی "رژێمی ئێران بە ملیۆنان ژیانی هاوڵاتی ژن و منداڵی خستوەتە ژێر مەترسی و هەڕەشەی راستەوخۆوە، بە پاڵپشتیكردنی هەندێك گرووپ كە نوێنەرایەتی دەكەن لە سوریا و عیراق و یەمەن و لوبنان".

لەبەرانبەردا محەمەد جەواد زەریف، وەزیری دەرەوەی ئێران هێرشی توندی كردە سەر هەڵوێستی ئەمەریكا لە جێبەجێكردنی میكانیزمی سناپاك و وتی "گومانم هەیە ئەمەریكا بتوانێت میكانیزمی سناپاك جێبەجێبكات، چونكە نایاساییە و ناكرێت قبوڵ بكرێت، وە خۆشیان دەزانن ناتوانن ئەو میكانیزمە بەكاربهێنن". هەروەها وتیشی "بڕَواناكەم بەدەنگێكی بەرز داوای ئەوە بكەن و بلێن لەسەر حەقین".

هەروەها مەحمود واعزی، بەرێوەبەری نوسینگەی سەرۆكی ئێران لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر رایگەیاند "ئەمەریكا هەڵەی پێشتر دووبارە دەكاتەوە ئەگەر بیەوێت میكانیزمی سناپاك جێبەجێبكات، چونكە بە بەڵگەی یاسایی و سیاسی بەهێز دەدۆڕێت".

لەلاكەی دیەوە، ئەمەریكا بەنیازە بەهۆی بەگەڕخستنی میكانیزمی سناپاك هەڵوێستی وڵاتانی ئەندام لە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەكگرتووەكان بەتایبەت وڵاتانی ئەوروپی بگۆڕێت بۆ رەزامەند بوونیان بە درێژكردنەوەی سەپاندنی سزای چەك بەسەر ئێراندا، لەولاشەوە ئێران بەتوندی دژی هەوڵەكانی ئەمەریكا وەستاوەتەوە و دەیەوێت دووبارە رێكکەوتنی ئەتۆمی ئێران زیندوبكاتەوە.

ک. ر