راپۆرت
چارەنووسێکی خراپ لەپێش هەرێمی کوردستانە
مەودا میدیا - سلێمانی |
مەودا میدیا- سازگار ئەحمەد
ئەندامێکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق رایدەگەیەنێت پێدەچێت ئەگەر هەرێمی کوردستان باپەندی بڕیاری دادگەی فیدراڵی نەبێت لەبارەی نادەستووری فرۆشتنی نەوت و غازی هەرێم بەغدا بودجە بۆ هەرێم نەنێرێت چارەنووس و ناردنی 200 ملیار دینارەکەش دەکەوێتە مەترسییەوە، چاودێرێکی سیاسیش پێی وایە داهاتوویەکی خراپ لەپێش هەرێمی کوردستانە لەدوای ئەو بڕیارەی دادگەی فیدراڵی.
"بابەتی بودجە دەبێتە کێشە بۆ هەرێمی کوردستان"
جەمال کۆچەر، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لەبارەی پابەندنەبوونی هەرێمی کوردستان بە بڕیاری دادگەی فیدراڵی عیراق سەبارەت بە نادەستووری فرۆشتنی نەوتی هەرێمی کوردستان بە مەودا میدیای راگەیاند "پێش هەموو شت دەبێت حزبەکانی هەرێمی کوردستان کۆدەنگی دروستبکەن نەک هەر حزبە و بەجیا قسەی هەبێت لەسەر بابەتەکە، هەروەها پێویستە کۆدەنگییەکە لەسەر بنەمای بەرژەوەندیی گشتیی بێت بۆ هەرێمی کوردستان".
راشیگەیاند "لەم کاتەدا بابەتی بودجە دەبێتە کێشە بۆ هەرێمی کوردستان، چونکە پێدەچێت ئەگەر هەرێم باپەندی بڕیارەکەی بەغدا نەبێت بودجە بۆ هەرێم نەنێرێت، ئەمەش دەکەوێتەوە سەر ئەو رێککەوتنەی کە پێشووتر لەنێوان هەرێم و بەغدا کراوە".
لوقمان حەسەن، چاودێری سیاسی لەو بارەیەوە بۆ مەودا میدیا باسی لەوەکرد "بڕیاری دادگەی فیدراڵی لەبارەی نادەستووری فرۆشتنی نەوت و گازی هەرێم بڕیاری یەکلاکەرەوەیە لە رووی دەستووری و یاساییەوە ناتوانرێت تانەی لێبدرێت، ئەمەش حکومەتی عیراقی دەستکراوە کردووە بۆ جێبەجێکردنی هەر بەندێک کە لە بڕیارەکەدا هاتووە، لەوەیە کێشە بۆ ناردنی 200 ملیار دینارە بۆ هەرێمی کوردستان درووستبێت".
"چارەنووسێکی خراپ لەپێش هەرێمی کوردستانە"
"دەبێت کۆنفرانسێک بکرێت هەموو لایەنەکانی تێدابێت، بۆئەوەی نەک لەسەر ئەو بابەتە بەڵکو لەسەر سەرجەم ئەو کێشە و بابەتانەی لەنێوان هەرێم و بەغدا هەیە گفتوگۆی لەسەر بکرێت" جەمال کۆچەر وای وت.
"دەبێت حکومەتی هەرێمی کوردستان چاو بە خۆیدا بخشێنتەوە و پابەند بێت بە بڕیاری دادگەی فیدراڵییەوە، چونکە حکومەتی عیراقی لە داهاتوودا دەستکراوە دەبێت لە بەکارهێنانی هێز و کۆنتڕۆڵکردنی بیرە نەوتەکان و دەروازە سنوورییەکان، بۆیە هەموو ئەگەرەکان کراوەن لەبەردەم حکومەتی عیراقدا" لوقمان حەسەن چاودێری سیاسی وا دەڵێت.
ئەو چاودێرە ئاماژەی بەوەکرد "هێز و لایەنە سیاسییەکانی عیراق لێک نزیکبوونەوەی باشیان هەیە لەسەر پرسەکانی کورد، بەڵام لایەنە کوردستانییەکان بەردەوام ناکۆکییان هەیە، لەبەرئەوە چارەنووسێکی خراپ لەپێش هەرێمی کوردستانە لەدوای ئەو بڕیارەی دادگەی فیدراڵی".
"دەبێت رێگەیەک بدۆزینەوە چارەسەری ئەم کێشانە بکەین"
د. بڕیار رەشید، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بۆ مەودا میدیای روونکردەوە "کاتێک دادگەی فیدراڵی بڕیارێک دەدات رێککارەکانی جێبەجێکردنی دەگیرێتەبەر و لیژنەی هاوبەش درووستدەکرێت کە هەردوو وەزیری سامانە سروشتییەکانی عیراق و هەرێمی تێدا دەبێت".
روونیشیکردەوە "ئێمە دەبێت رێگەیەک بدۆزینەوە چارەسەری ئەم کێشانە بکەین، بەڵام تائێستا حکومەتی هەرێم هیچ هەنگاوێکی کرداری بۆ ئەو بابەتە نەناوە".
هەروەها ئەمین بابەشێخ، وتەبێژی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان سەبارەت بە بڕیاری دادگەی باڵای فیدراڵی لە بەیاننامەیەکیحزبەکەیدا ئەوەی خستەڕوو "پێویستە و دەکرێت لەم قۆناغەدا بیر لە چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵیی عیراق بکرێتەوە، نەک کێشەکان ئاڵۆزتر بکرێن".
شێخ باسی لەوەش کردووە "لەپێناو پاراستنی سیستمی فیدراڵی و سەرخستنی پرۆسەی سیاسی لە عیراقدا، داوا لە گشت لایەنەکان دەکەین کە بە گفتوگۆ و لێکتێگەیشتنی سیاسی گرفتەکان چارەسەر بکەن".
جەمال کۆچەر وتیشی "ئەگەر هەرێمی کوردستان بڕیارەکە جێبەجێ نەکات و بەغدا بودجە نەنێرێت ئەو داهاتەی بۆ هەرێم دەمێنێتەوە تەنها خاڵە سنوورییەکان و باجی ناخۆ، بەمەش هەرێم بودجەی پێویستی لەبەردەست نامێنێت، بەڵام لەئێستاشدا بۆ بڕیاردان لەسەر هەندێک زووە".
بە هەمان شێوە مەسعود بارزانی، سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پەیامێکیی پێشوویدا ئاماژەی بەوەکرد "بڕیاری دادگەی باڵای فیدراڵیی عیراق لەبارەی نەوت و غازی هەرێمی كوردستان بڕیارێكی تەواو سیاسییە و پێچەوانەی دەستووری عیراقی فیدراڵە و ئامانج لێی دژایەتیكردنی هەرێمی كوردستانە و دژی سیستمی فیدراڵیی عیراقە".
هاوکات ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان بڕیارەکەی دادگەی باڵای فیدراڵی سەبارەت بە نەوت و غازی هەرێم بە نادەستووری و نادادپەروەرانە دادەنێت.
رۆژی 15ی شوباتی 2022 دادگەی باڵای فیدراڵی عیراق کۆبووەوە و لە کۆبوونەوەکەدا بڕیاری دا كه یاسای فرۆشتنی نه‌وت و غازی هه‌رێمی كوردستان "ده‌ستووری نییه" و پێویسته هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌وه، چونكه بڕیاری ده‌رهێنان و فرۆشتنی نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان پێچه‌وانه‌ی ماده‌كانی (110، 111، 112، 115، 121 و 130)ی كۆماری عیراقه، هه‌روه‌ها حكومه‌تی عیراق به تایبه‌تی وه‌زاره‌تی نه‌وت و دیوانی چاودێری دارایی عیراق پابه‌ندكراون كه چاودێری ته‌واوی گرێبه‌سته‌كانی فرۆشتنی نه‌وت و غازی هەرێمی کوردستان بكه‌ن.
س،ر
ئەندامێکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق رایدەگەیەنێت پێدەچێت ئەگەر هەرێمی کوردستان باپەندی بڕیاری دادگەی فیدراڵی نەبێت لەبارەی نادەستووری فرۆشتنی نەوت و غازی هەرێم بەغدا بودجە بۆ هەرێم نەنێرێت چارەنووس و ناردنی 200 ملیار دینارەکەش دەکەوێتە مەترسییەوە، چاودێرێکی سیاسیش پێی وایە داهاتوویەکی خراپ لەپێش هەرێمی کوردستانە لەدوای ئەو بڕیارەی دادگەی فیدراڵی.
"بابەتی بودجە دەبێتە کێشە بۆ هەرێمی کوردستان"
جەمال کۆچەر، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لەبارەی پابەندنەبوونی هەرێمی کوردستان بە بڕیاری دادگەی فیدراڵی عیراق سەبارەت بە نادەستووری فرۆشتنی نەوتی هەرێمی کوردستان بە مەودا میدیای راگەیاند "پێش هەموو شت دەبێت حزبەکانی هەرێمی کوردستان کۆدەنگی دروستبکەن نەک هەر حزبە و بەجیا قسەی هەبێت لەسەر بابەتەکە، هەروەها پێویستە کۆدەنگییەکە لەسەر بنەمای بەرژەوەندیی گشتیی بێت بۆ هەرێمی کوردستان".
راشیگەیاند "لەم کاتەدا بابەتی بودجە دەبێتە کێشە بۆ هەرێمی کوردستان، چونکە پێدەچێت ئەگەر هەرێم باپەندی بڕیارەکەی بەغدا نەبێت بودجە بۆ هەرێم نەنێرێت، ئەمەش دەکەوێتەوە سەر ئەو رێککەوتنەی کە پێشووتر لەنێوان هەرێم و بەغدا کراوە".
لوقمان حەسەن، چاودێری سیاسی لەو بارەیەوە بۆ مەودا میدیا باسی لەوەکرد "بڕیاری دادگەی فیدراڵی لەبارەی نادەستووری فرۆشتنی نەوت و گازی هەرێم بڕیاری یەکلاکەرەوەیە لە رووی دەستووری و یاساییەوە ناتوانرێت تانەی لێبدرێت، ئەمەش حکومەتی عیراقی دەستکراوە کردووە بۆ جێبەجێکردنی هەر بەندێک کە لە بڕیارەکەدا هاتووە، لەوەیە کێشە بۆ ناردنی 200 ملیار دینارە بۆ هەرێمی کوردستان درووستبێت".
"چارەنووسێکی خراپ لەپێش هەرێمی کوردستانە"
"دەبێت کۆنفرانسێک بکرێت هەموو لایەنەکانی تێدابێت، بۆئەوەی نەک لەسەر ئەو بابەتە بەڵکو لەسەر سەرجەم ئەو کێشە و بابەتانەی لەنێوان هەرێم و بەغدا هەیە گفتوگۆی لەسەر بکرێت" جەمال کۆچەر وای وت.
"دەبێت حکومەتی هەرێمی کوردستان چاو بە خۆیدا بخشێنتەوە و پابەند بێت بە بڕیاری دادگەی فیدراڵییەوە، چونکە حکومەتی عیراقی لە داهاتوودا دەستکراوە دەبێت لە بەکارهێنانی هێز و کۆنتڕۆڵکردنی بیرە نەوتەکان و دەروازە سنوورییەکان، بۆیە هەموو ئەگەرەکان کراوەن لەبەردەم حکومەتی عیراقدا" لوقمان حەسەن چاودێری سیاسی وا دەڵێت.
ئەو چاودێرە ئاماژەی بەوەکرد "هێز و لایەنە سیاسییەکانی عیراق لێک نزیکبوونەوەی باشیان هەیە لەسەر پرسەکانی کورد، بەڵام لایەنە کوردستانییەکان بەردەوام ناکۆکییان هەیە، لەبەرئەوە چارەنووسێکی خراپ لەپێش هەرێمی کوردستانە لەدوای ئەو بڕیارەی دادگەی فیدراڵی".
"دەبێت رێگەیەک بدۆزینەوە چارەسەری ئەم کێشانە بکەین"
د. بڕیار رەشید، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بۆ مەودا میدیای روونکردەوە "کاتێک دادگەی فیدراڵی بڕیارێک دەدات رێککارەکانی جێبەجێکردنی دەگیرێتەبەر و لیژنەی هاوبەش درووستدەکرێت کە هەردوو وەزیری سامانە سروشتییەکانی عیراق و هەرێمی تێدا دەبێت".
روونیشیکردەوە "ئێمە دەبێت رێگەیەک بدۆزینەوە چارەسەری ئەم کێشانە بکەین، بەڵام تائێستا حکومەتی هەرێم هیچ هەنگاوێکی کرداری بۆ ئەو بابەتە نەناوە".
هەروەها ئەمین بابەشێخ، وتەبێژی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان سەبارەت بە بڕیاری دادگەی باڵای فیدراڵی لە بەیاننامەیەکیحزبەکەیدا ئەوەی خستەڕوو "پێویستە و دەکرێت لەم قۆناغەدا بیر لە چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵیی عیراق بکرێتەوە، نەک کێشەکان ئاڵۆزتر بکرێن".
شێخ باسی لەوەش کردووە "لەپێناو پاراستنی سیستمی فیدراڵی و سەرخستنی پرۆسەی سیاسی لە عیراقدا، داوا لە گشت لایەنەکان دەکەین کە بە گفتوگۆ و لێکتێگەیشتنی سیاسی گرفتەکان چارەسەر بکەن".
جەمال کۆچەر وتیشی "ئەگەر هەرێمی کوردستان بڕیارەکە جێبەجێ نەکات و بەغدا بودجە نەنێرێت ئەو داهاتەی بۆ هەرێم دەمێنێتەوە تەنها خاڵە سنوورییەکان و باجی ناخۆ، بەمەش هەرێم بودجەی پێویستی لەبەردەست نامێنێت، بەڵام لەئێستاشدا بۆ بڕیاردان لەسەر هەندێک زووە".
بە هەمان شێوە مەسعود بارزانی، سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پەیامێکیی پێشوویدا ئاماژەی بەوەکرد "بڕیاری دادگەی باڵای فیدراڵیی عیراق لەبارەی نەوت و غازی هەرێمی كوردستان بڕیارێكی تەواو سیاسییە و پێچەوانەی دەستووری عیراقی فیدراڵە و ئامانج لێی دژایەتیكردنی هەرێمی كوردستانە و دژی سیستمی فیدراڵیی عیراقە".
هاوکات ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان بڕیارەکەی دادگەی باڵای فیدراڵی سەبارەت بە نەوت و غازی هەرێم بە نادەستووری و نادادپەروەرانە دادەنێت.
رۆژی 15ی شوباتی 2022 دادگەی باڵای فیدراڵی عیراق کۆبووەوە و لە کۆبوونەوەکەدا بڕیاری دا كه یاسای فرۆشتنی نه‌وت و غازی هه‌رێمی كوردستان "ده‌ستووری نییه" و پێویسته هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌وه، چونكه بڕیاری ده‌رهێنان و فرۆشتنی نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان پێچه‌وانه‌ی ماده‌كانی (110، 111، 112، 115، 121 و 130)ی كۆماری عیراقه، هه‌روه‌ها حكومه‌تی عیراق به تایبه‌تی وه‌زاره‌تی نه‌وت و دیوانی چاودێری دارایی عیراق پابه‌ندكراون كه چاودێری ته‌واوی گرێبه‌سته‌كانی فرۆشتنی نه‌وت و غازی هەرێمی کوردستان بكه‌ن.
س،ر
بیروڕا
