مەودا میدیا-

لە ساڵی 1933وە هەتا ئەم دەمە، بە سەرجەم نەژادە جیاوازەكانی ئەو سنوورەی پێی دەوترێت توركیا، فێرخوازان لە بەیانیاندا و لەكاتی ریز، پێویستە لەسەریان "توركبوون"ی خۆیان دووپاتبكەنەوە و لە دڵسۆزییان بۆ ئاتاتورك بڵێن "گیانی خۆیان دەكەنە خەڵات لەپێناو توركیا".

پاش ئەوەی لە 2013 حكومەتەكەی ئەردۆغان و پارتی كرێكارانی كوردستان بۆ ماوەیەكی دیاریكراو ئاگربەستیان راگەیاند، بڕیارێك درا بە لابردنی ئەو مارشە و پاش رێكنەكەوتنی هەردوو لا بڕیارەكەش هەڵوەشێندرایەوە، لە یەكێك لە پڕبینەرترین بەرنامە دیجیتاڵییەكانی توركیا، سەبارەت بە هەوڵەكان بۆ لابردنی ئەو مارشە ئۆوزان ئوور دەڵێت "كاریگەریی نەژادپەرستە كوردەكانە و هەر نەژادێكی جیاواز لەسەر خاكی توركیا بژی، توركە". 

وێڕای ئەوەی بنەچەی نەژادی تورك لە بنەڕەتدا كۆمەڵە خێڵێكی ناوچە بیابانییەكانی ناوەڕاست و رۆژئاوای ئاسیایە كە لەمیانی هێرشی مەغۆلەكان بڵاوبوونەوە بە ناوچەكانی قەوقاس و چین و رووسیا، دواتر ئێران و ناوچە كوردییەكان؛ لەئێستادا دەسەڵاتی نەوەكانی ئەو كۆمەڵە خێڵە كۆچبەرە پانتاییەكی فراوان لە خاكی كورد، ئەرمەن، لاز و چەركەز و عەرەبیان كۆكردووەتەوە و لەژێرناوی دەوڵەتی تورك فەرمانڕەوایی دەكەن.

كۆماری توركیاش ساڵی 1920 لەسەر بنچینەی تورك بوون و كاركردن لەپێناو ئەو ناوەدا لەلایەن موستەفا كەمال پاشا دامەزرا؛ موستەفا كەمال لە هەمانكاتدا دامەزرێنەری پارتی گەلی كۆماریی (جەهەپە)یە، كە پێشڕەویی زۆر كاری نەژادپەرستانە بوو لە مێژوودا.

لەو سەردەمەوە هەتا ئەم دەمە، بۆچوونەكانی موستەفا كەمال كە بە "ئاتاتورك" واتە "باوكی تورك" ناسراوە لە تەواوی قۆناغەكانی پەروەردە و فێركردن لە توركیا دەخوێندرێت و وێنە و پەیكەرەكانیشی لە سەرجەم دامودەزگا، فێرگە و زانكۆ و شوێنە گشتییەكان بەدیدەكرێت، بێجگە لە دووپاتكردنەوەی وتەكانی لەلایەن دەسەڵاتدارانی وڵاتەكە و لەنێو زنجیرەدراما و فیلمەكانیان.

یەكێك لە وتە بەناوبانگەكانی ئاتاتورك كە بەشێكە لە مارشی فێرخوازان دەڵێت "چەند دڵخۆشە ئەوكەسەی دەڵێت توركم!"، ئەو وتەیەی واتای نەژاد و رەچەڵەكی لە هزری تاكەكانی توركیا ئاوەژوو كردووەتەوە، توركە نەژادپەرستەكان لە روانگەی ئەو وتەیەوە دەڵێن "هەر نەتەوەیەكی جیاواز بیت، تەنها بڵێیت توركم واتا توركیت".

ئەوەش بووەتە هۆی ئەوەی چەندین كەسایەتیی كە لە بنەڕەتدا تورك نین و كورد، عەرەب، ئەرمەنی و هیدیكەن، بەڵام بۆ ئەوەی خەشمی تورك نەیانگرێتەوە پاش ئەوەی نەژادی خۆیان دەڵێن دووپاتیدەكەنەوە "توركن"، تەنانەت كورد، تورك و نەژادەكانی دیكەی ئەو ناوچەیەش نازانن چۆن وەڵامی پرسیارێكی سادە لەوبارەیەوە بدەنەوە.

لە بەرنامە تەلەڤزیۆنی و چاوپێكەوتنەكانیاندا، كەسایەتییە بەناوبانگەكانی ئەو سنوورە جیۆگرافییە، بە ترسەوە باس لە نەژادی خۆیان دەكەن، تەنانەت پاش ئەوەی دووپاتیشیدەكەنەوە توركن، لەلایەن گەلی توركەوە بە ناشیرینترین شێواز هێرشیاندەكرێتەسەر، لەوانەش لێدوانەكانی خانمەئەكتەر پنار دێنیز، خانمەگۆرانیبێژ یڵدز تیلبێ و هیدی.

تەنانەت كاتێك توركێك بە سەردان دێتە هەولێری پایتەخت كە توركمان تێیدا گەر لە كورد ئازادتر نەبن، كەمتر ئازاد نین، بەڵام توركی توركیا چاویان لەسەر شارە كوردییەكانی باشوورە و دەڵێن  "پێویستە تورك زیاتر گەشتی هەولێر بكەن، ئەوەی دەوڵەتەكان پێیان نەكرا ئێمەی هاوڵاتی دەبێت بیكەین، تۆوی ئاشتی و ئارامی لەوێش بچێنین".

بەڵام لە وتووێژێكی میدیای سەرشەقام، منداڵێك كە هێشتا بەتەواوی بارگاوی نەبووە بە نەژادپەرستیی بە زمانێكی سادەوە ئەم دیالۆگە لەگەڵ دایكی و پەیامنێرەكە دەكات؛

منداڵ: سەرۆكە كوردەكە هەیە

پەیامنێر: كێ؟

منداڵ: سەرۆكە كوردەكە

پەیامنێر: سەرۆكە كوردەكە كێیە؟

پەیامنێر: سەڵاحەدین دێمیرتاش؟

منداڵ: بەڵێ، وڵاتەكە بدەنە دەست سەڵاحەدین دێمیرتاش باشتری دەكات

 

منداڵێكی دیكەش لە بەرنامەیەكی دیكەی پرسیا لە میدیای سەرشەقام بەرامبەر بۆچوونی دایكی دەوەستێتەوە و لەنێوانیان ئەم گفتوگۆیە روودەدات؛

پەیامنێر: بۆ ئەوانەی كە دەیانەوێت، وانەی كوردی هەبێت؟

منداڵ: با هەبێت، بە رای من با هەبێت

دایك: من نامەوێت هەبێت

منداڵ: بۆچی ناتەوێت؟ دایكە سەیركە، با مرۆڤەكان بەو زمانە بدوێن كە دەیانەوێت، چۆن بە ئینگلیزی دەدوێت بە كوردیش ئاوا دەدوێیت.

سایكۆلۆجیای تاكێكی توركی پەروەردەبوو لە وڵاتانی دیكە زۆر جیاوازە بەراورد بە توركێكی پەروەردەبوو لەناو توركیا، لە كاتی زۆربوونی گرژییەكاندا بۆچوونی ئەو توركانەی لە وڵاتانی دیكە لەدایكبوون و گەورەبوون بەدیدەكرێت، كە دژ بە پەلامارەكانی وڵاتەكانیان دەوەستنەوە و دەڵێن نادادییە.

بەڵام چونكە نەژادپەرستیی لەناو توركیا بە سیستماتیك كراوە و لە سەرەتاییترین ناوەندەكانی پەروەردە و فێركردن دەكرێتە خوێنی منداڵەكانەوە و هەتا دواساتەكانی ژیانیان لە سەرجەم قۆناغەكاندا سەپێندراوە، ئەو بیرۆكەیە رەگی داكوتیوە، بەتایبەت بەرامبەر كورد.

بە جۆرێك لە كۆنەوە هەتا ئەم دەمە، ناو بە ناو دەبیستین لەسەر گوێگرتن لە گۆرانییەكی كوردی یاخود نەوتنی گۆرانییەكی توركی، هەتا ئێستا چەندین گەنجی بەنەژاد كورد و نەتەوەكانی دیكە، كە بە هاوڵاتیی ئەو وڵاتە هەژماردەكرێن، لەناو سنووری توركیا كوژراون.

 

شادان، ع،ع