جۆرە ترسناکەکەی داگیرکردن؛ داگیرکردنی بێدەنگە، لەسەرخۆ و بەشێنەیی و لەژێر ناوی جۆراوجۆر پرۆسەکە بەڕێوەدەچێت، دەرەنجامێکی نەرێنیی بەدەستەوە دەدات، داگیرکردنی خاک لە رێگەی یاسا و نیشتەجێبوونەوە.

ئەم جۆرەی داگیرکردن ئێستا بەڕوونی لەسەر دوو هەرێم یان وڵات جێبەجێ دەکرێن ئەوانیش؛ قوبرسی تورکی و هەرێمی کوردستانە.

یەکەم
قوبرسی تورکی نزیکەی ٣٥%ی رووبەری نیوەدوورگەی قوبرس پێکدەهێنێت، راستە جگە لە تورکیا هیچ وڵاتێکی دیکە دانی پێدا نەناوە، لەگەڵ ئەوەشدا پێگەیەکی جیۆ- سیاسیی گرنگی هەیە، بەتایبەت بەو دواییانە لە دەریای سپیی ناوەڕاست کنە بۆ دەرهێنانی نەوت و غاز دەکرێت.

ئەرسین تەتار، سەرۆکی کۆماری باکووری قوبرسی تورکی رۆژی پێنجشەممە ١٤ی کانونی یەکەمی ٢٠٢٣ رایگەیاند بەهۆی کڕینی خانوو، شوقە و زەوی و زارەوە لەلایەن بیانییە نیشتەجێکانی وڵاتەکەیەوە، مەترسیی زۆر رووبەڕووی قوبرس بوونەتەوە، بۆیە دەیانەوێت یاسایەکە دەربکەن رێگری لەو کارە مەترسیدارە بکات.

ماڵپەڕی ئەلجەزیرە لە راپۆرتێکیدا پشتبەست بە میدیا تورکییەکان ئەوەی خستووتەڕوو "لە ماوەی ساڵانی رابردوودا جوولەکەکان لە قوبرس ژمارەیەکی زۆر خانوو و یەکەی نیشتەجێبوونیان کڕیوە، هەروەها نزیکەی ٢٥ هەزار فەدان زەوییان کڕیوە "هەر فەدانێک دەکاتە نزیکەی ٤٢٠٠ مەتر چوارگۆشە زەوی"، ئەوە جگە لە کڕینی دوکان و بازاڕ و شتی دیکەیش.

میدیا تورکییەکان ئەوەیان ناوناوە "داگیرکردنی بێدەنگ".

 دووەم
پرۆسەی داگیرکردنی بێدەنگ لەدوای ساڵی ٢٠٠٣وە بەهەمان شێوەی قوبرس، لە هەرێمی کوردستان بەڕێوەدەچێت، هاتنی داعش پرۆسەکەی خێراترکرد، هۆکاری ئەوەشی دانێ کە کوردستان ئارامە و بەشێکە لە عیراقی فیدراڵ، بۆیە مافی خۆیانە تیایدا نیشتەجێبن.

کۆمەڵەی کرێنشینانی کوردستان ئەوەیان خستووەتەڕوو "نزیکەی ٦٨٠ هەزار یەکەی نیشتەجێبوون لە هەرێمی کوردستان بەناوی عەرەبەوەن"، ئەو رێژە بەردەوامیش لە زیادبووندان و زۆربوونی وەبەرهێنان لە کەرتی خانووبەرە کڕیاری زیاتری عەرەب دەهێنێتە کوردستان.

داگیرکردنی بێدەنگ مەترسیی گەورەی لەسەر هەرێمی کوردستان زۆر زیاترە وەکو لەوەی قوبرس، چونکە:

یەک: ئەگەر ئەو عەرەبانە بەتەواوی لە هەرێمی کوردستان نیشتەجێبن، ئەوا بۆ داهاتوو دەبنە مەترسیی لەسەر رێژەی کورد و تێکچوونی دیمۆگرافیای هەرێم، عەرەب زووتر و زیاتر ژمارەیان زیاددەکات، وردە وردە و لە داهاتوویەکی نزیکدا تەرازووی دەنگ و هێز بەسوودی عەرەب دەشکێتەوە.

دوو: لەناو جوگرافیای کوردستاندا کۆمەڵگەی عەرەبی رەنگ دەگرێت، ئەوە دەرفەتیان دەداتێ بەشداریی هەڵبژاردن بکەن، یاساش ئەو مافەیان دەداتێ، هێزە عەرەبییەکانیش بە سوننە و شیعەوە پشتیوانیی دەکەن، بەئاسانی داگیرکردنی بێدەنگ فۆرمێکی یاسایی وەردەگرێت.

ئەم جۆرەی داگیرکردن بۆ کورد زۆر مەترسیدارە، هیچ پرۆژەیەک نییە بۆ رێ لێگرتنی.

 خ.غ