گۆڤەند رەجەب
ئایا ژنان سه‌ركرده نین یان ده‌رفه‌ته‌كه‌یان نه‌گونجاوه؟
به‌پێی داتایهک کە بڵاوكراوه‌ته‌وه، ژماره‌یه‌كی زۆر كه‌م له ژنان به‌شداریی پرۆسه‌ی سیاسی و حوكمڕانین له عیراقدا، ئەمە پێچەوانەی هاوسەنگیی کۆمەڵایەتی و سیاسییە، بۆیە پرسیاره جه‌وهه‌رییه‌كه ئه‌وه‌یه: ئایا ژنانی لێهاتوو و به‌توانامان نییه یان ده‌رفه‌ت نه‌دراوه هه‌ر له‌كۆنه‌وه تاوەكو ژنانیش ئه‌سپی خۆیان تاوبده‌ن له گۆڕەپانی سیاسی و حوكمڕانیدا، یان هۆکاری دیکەش هەیە و شایانی ئەوەیە هەڵوەستەی جدی لەبارەیانەوە بکرێت؟
ژنانی كارا و بەشدار لە پارتە سیاسییەکان یان رێکخراوەکانی ژنان و کۆمەڵگەی مەدەنی، دوای بینینی ئه‌م داتایه چۆن دەڕواننه کایەی سیاسی و دیموكراسی و ئاشتی و ده‌سه‌ڵات و هێز، چونکە له وڵاتێكی پڕ له كێشه‌ی وه‌كو عیراقدا ژنانیش پشكی شێریان به‌ر كه‌وتووه له به‌رخودان و قوربانییدان و به‌شداریكردن جا راسته‌وخۆ بووبێت یان ناڕاستەوخۆ.
له ساڵی 1995 له كۆنگره‌ی ژنان له وڵاتی چین داننرا به پێداویستیی و گرنگی بەشداریکردنی ژنان له كایه سیاسییه‌كاندا، بەو شێوەیە قۆناغێکی نوێ بەڕووی ژناندا دەستی بە کرانوە کرد، بەڵام لە هەموو وڵات و کۆمەڵگەکاندا وەکو یەک گرنگی پێ نەدرا.
لەو رووەوە پێوەستیە پرسیاری زۆە بکرێن: ئایا له جیهاندا به‌گشتیی نه‌گهی‌شتنی ژنان به لوتكه‌كانی ده‌سه‌ڵات هۆكارەکانی چین؟ دامه‌زراوه سیاسییه‌كانن یان دۆخی ئابووری و نه‌ریته باوه كۆمه‌ڵایه‌یتییه‌كان یان گرنگی نه‌دان به پێشكه‌وتنی بیری تاك و به‌تایبه‌ت تر ژنن؟
به بڕوای من هه‌موو ئه‌و چه‌مكه باوانه‌ی له‌سه‌ر یه‌كسانیی ژن و پیاو ده‌دوێین هۆكارن بۆ دروستكردنی به‌ربه‌ست، ژن و پیاو دوو بوونه‌وه‌ری جیاوازن و ده‌كرێت به جیاوازی یه‌كتر قبوڵ بكه‌ن كاربكه‌ن به جیاوازی.
له‌ڕاستیدا ئەگه‌ر له چه‌مكی سیاسه‌ت بڕوانین بێ بیركردنه‌وه له ئایدۆلۆژیا باوه‌كان دیاری نه‌كراوه بۆ ژن یان پیاو، بەڵکو ده‌رفه‌ته‌كه ده‌گو‌نجێنرێت به‌پێی لێهاتووی كه‌سه‌كان.
روونە لە کۆمەڵگە دواکەوتووەکاندا، دەرفەتی کەمتر بۆ ژان دەڕەخسێنرێت بۆ بەشداری لە پرۆسەی سیاسی و حومکڕانی، لە بەڕێکردنی ژیان و کەرتەکانی ئابووری و پەروەردە، بۆ نموونە لە ئەفغانستان ژنان بە تەواوی لە کایەکانی ژیان دووردەخرێنەوە و وەکو کۆیلە مامەڵەیان لەگەڵ دەکرێت.
ژنانی عیراق جیاوازترن، لە پەرلەمان و حکومەت و دامەزراوە جۆراوجۆرەکاندا هەن، بەڵام ئامارەکان دەریدەخەن بەشداریی ژنان ناهاوسەنگە لەگەڵ پیاوان، ئەوەش خاڵی لاوازی بزووتنەوەی یەکسانیخوازیی ژنانە و پێویستە ئەو ناهاوسەنگییە چارەسەر بکرێت.
خ.غ
وتارەکانی تری نووسەر
