جیهانی
رێكخراوی ته‌ندروستی جیهانی 12 هه‌ڵه‌تێگه‌یشتن له باره‌ی ڤایرۆسی كۆرۆناوه روونده‌كاته‌وه
مەودا میدیا - سلێمانی |
مەودا میدیا- هه‌ڵمه‌ت هۆشیار
رێكخراوی ته‌ندروستی جیهانی له پێگه‌ی ئه‌لكترۆنی خۆی چه‌ند رێنماییه‌كی گشتی بڵاوكردووەته‌وه كه هه‌ندێ هه‌ڵه‌تێگه‌یشتن له باره‌ی ڤایرۆسی كۆرۆناوه راستده‌كاته‌وه و به ووردی راستییه‌كان ده‌خاته‌ڕوو.
12 هه‌ڵه‌تێگه‌یشتن له باره‌ی كۆرۆناوه:
1-ئایا ڤایرۆسی كۆرۆنا له ناوچه گه‌رم و شێداره‌كانیشدا ده‌گوازرێته‌وه؟
به پێی ئه‌و زانیاری و ئامارانه‌ی تاكو ئێستا له‌به‌رده‌ستدان، ڤایرۆسی كۆڤید 19 له هه‌موو ناوچه‌كاندا ده‌گوازرێته‌وه به ناوچه گه‌رم و شیداره‌كانیشه‌وه، كه‌ش و هه‌وا هه‌رچۆنێك بێت پێویسته خۆپارێزی ره‌چاو بكه‌ین و له هه‌رناوچه‌یه‌ك كه بۆی ده‌چین یاخود گه‌شتی بۆ ده‌كه‌ین، باشترین خۆپارێزیش ده‌ستشتنی به‌رده‌وام و دووركه‌وتنه‌یه له شوێنی قه‌ره‌بالغ و ده‌ست نه‌بردنه بۆ ده‌م و چاوو لووت.
1-ئایا ڤایرۆسی كۆرۆنا له ناوچه گه‌رم و شێداره‌كانیشدا ده‌گوازرێته‌وه؟
به پێی ئه‌و زانیاری و ئامارانه‌ی تاكو ئێستا له‌به‌رده‌ستدان، ڤایرۆسی كۆڤید 19 له هه‌موو ناوچه‌كاندا ده‌گوازرێته‌وه به ناوچه گه‌رم و شیداره‌كانیشه‌وه، كه‌ش و هه‌وا هه‌رچۆنێك بێت پێویسته خۆپارێزی ره‌چاو بكه‌ین و له هه‌رناوچه‌یه‌ك كه بۆی ده‌چین یاخود گه‌شتی بۆ ده‌كه‌ین، باشترین خۆپارێزیش ده‌ستشتنی به‌رده‌وام و دووركه‌وتنه‌یه له شوێنی قه‌ره‌بالغ و ده‌ست نه‌بردنه بۆ ده‌م و چاوو لووت.
2-ئایا ئه‌و ووشككه‌ره‌وه هه‌واییه گه‌رمانه‌ی له توالیت و ده‌ستشۆره‌كان بۆ ووشككردنه‌وی ده‌ست دانراون كاریگه‌ریی هه‌یه له‌سه‌ر له‌ناوبردنی ڤایرۆسی كۆرۆنا ئه‌گه‌ر، بۆ ماوه‌ی 30 چركه ده‌ستی پێ ووشك بكه‌یته‌وه؟
نه‌خێر، هیچ كاریگه‌ری نییه به‌ڵكۆ پێویسته ده‌سته‌كان به ئاو و سابۆن، یان به مادده پاكژكه‌ره‌وه‌كان پاك بكرینه‌وه دواتر به ده‌سته‌سڕ(كلێبنس) یاخود به‌و ووشككه‌ره‌وه هه‌واییانه ووشك بكرێنه‌وه.
3-ئایا ده‌توانرێت ده‌مامكی جۆری N95 كه له‌لایه‌ن كه‌سێكی دیكه‌وه به‌كار هاتبێت پاش (ته‌عقیمكردن) كه‌سێكی دیكه به‌كارێ بهێنیت؟
نه‌خێر ناتواندرێت هیچ جۆره ده‌مامكێك به‌كار بهێندرێته‌وه ،چونكه ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی ده‌مامكه‌كه‌ی به‌كارهێناوه به‌ركه‌وتنی له‌گه‌ڵ كه‌سێكی تووشبوودا هه‌بوو بێت ئه‌وه روكاری ده‌ره‌وه‌ی ده‌مامكه‌كه ڤایرۆسه‌كه له خۆ ده‌گرێت پێویسته به بێ ئه‌وه‌ی ده‌ستت به‌ر روكاری ده‌ره‌وه بكه‌ویت فڕێبدرێت و پاشان ده‌سته‌كان پاكژ بكرێنه‌وه.
4-ئایا ئه‌و گلۆپانه‌ی بۆ ته‌عقیمكردنن (به تیشكی سه‌روو بنه‌‌وشه‌یی) ڤایرۆسی كۆرۆنا له ناو ده‌بات؟
نابێت ئه‌و رووناكییه به شێویه‌كی زۆر بۆ پاكژكردنه‌وه‌ی ده‌ست و به‌شه‌كانی پێست به‌كار بهێندرێت چونكه ئه‌گه‌ری زۆره ببێته هۆی هه‌ستیاری پێست.
نه‌خێر، هیچ كاریگه‌ری نییه به‌ڵكۆ پێویسته ده‌سته‌كان به ئاو و سابۆن، یان به مادده پاكژكه‌ره‌وه‌كان پاك بكرینه‌وه دواتر به ده‌سته‌سڕ(كلێبنس) یاخود به‌و ووشككه‌ره‌وه هه‌واییانه ووشك بكرێنه‌وه.
3-ئایا ده‌توانرێت ده‌مامكی جۆری N95 كه له‌لایه‌ن كه‌سێكی دیكه‌وه به‌كار هاتبێت پاش (ته‌عقیمكردن) كه‌سێكی دیكه به‌كارێ بهێنیت؟
نه‌خێر ناتواندرێت هیچ جۆره ده‌مامكێك به‌كار بهێندرێته‌وه ،چونكه ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی ده‌مامكه‌كه‌ی به‌كارهێناوه به‌ركه‌وتنی له‌گه‌ڵ كه‌سێكی تووشبوودا هه‌بوو بێت ئه‌وه روكاری ده‌ره‌وه‌ی ده‌مامكه‌كه ڤایرۆسه‌كه له خۆ ده‌گرێت پێویسته به بێ ئه‌وه‌ی ده‌ستت به‌ر روكاری ده‌ره‌وه بكه‌ویت فڕێبدرێت و پاشان ده‌سته‌كان پاكژ بكرێنه‌وه.
4-ئایا ئه‌و گلۆپانه‌ی بۆ ته‌عقیمكردنن (به تیشكی سه‌روو بنه‌‌وشه‌یی) ڤایرۆسی كۆرۆنا له ناو ده‌بات؟
نابێت ئه‌و رووناكییه به شێویه‌كی زۆر بۆ پاكژكردنه‌وه‌ی ده‌ست و به‌شه‌كانی پێست به‌كار بهێندرێت چونكه ئه‌گه‌ری زۆره ببێته هۆی هه‌ستیاری پێست.
5-ئایا پرژاندنی ئه‌لكهول و كلۆر به له‌شدا ده‌بێته هۆی له ناوبردنی ڤایرۆسه‌كه؟
نه‌خێر، هه‌رگیز ئه‌و ڤایرۆسانه له ناو نابات كه چونه‌ته له‌شه‌وه، بۆیه به‌و شێوه‌یه به‌كارهێنانی ره‌نگه زیانی بۆ چاوو لووت هه‌بێت ئه‌گه‌ر بۆ ماویه‌یكی درێژ به جل و به‌رگه‌كانه‌وه بمێنێته‌وه، به‌ڵكو ئه‌لكهول و كلۆر زیاتر بۆ پاكژكردنه‌وه ئه‌و روكارانه‌یه به‌كاری ده‌هێنین.
نه‌خێر، هه‌رگیز ئه‌و ڤایرۆسانه له ناو نابات كه چونه‌ته له‌شه‌وه، بۆیه به‌و شێوه‌یه به‌كارهێنانی ره‌نگه زیانی بۆ چاوو لووت هه‌بێت ئه‌گه‌ر بۆ ماویه‌یكی درێژ به جل و به‌رگه‌كانه‌وه بمێنێته‌وه، به‌ڵكو ئه‌لكهول و كلۆر زیاتر بۆ پاكژكردنه‌وه ئه‌و روكارانه‌یه به‌كاری ده‌هێنین.
6-ئایا ئه‌و پێكوتانه‌ی بۆ هه‌وكردنی سییه‌كان به‌كار ده‌هێندرێن ده‌مانپارێزێت له ڤایرۆسی كۆرۆنای نوی؟
نه‌خێر، هیچ كاریگه‌ریان نییه، چونكه ڤایرۆسی كۆڤید 19 ته‌واو تازه‌یه و جیاوازه، پیویستی به پیكوته‌ی تایبه‌ت هه‌یه، زانایان له هه‌وڵه‌كانیان بۆ دۆزینه‌وه‌ی دژه ته‌نه‌كه به‌رده‌وامن.
نه‌خێر، هیچ كاریگه‌ریان نییه، چونكه ڤایرۆسی كۆڤید 19 ته‌واو تازه‌یه و جیاوازه، پیویستی به پیكوته‌ی تایبه‌ت هه‌یه، زانایان له هه‌وڵه‌كانیان بۆ دۆزینه‌وه‌ی دژه ته‌نه‌كه به‌رده‌وامن.
7-ئایا شوشتنی لووت به به‌رده‌وامی به گیراوه‌ی خوێ ده‌بێته هۆی پاراستنمان له ڤایرۆسی كۆرۆنای نوێ؟
نه‌خێر... هیچ بابه‌تێكی سه‌لمێندراو نییه كه شوشتنی لوت به گیراوه‌ی خوێ به‌به‌رده‌وامی ده‌بێته هۆی خۆپارێزی له ڤایرۆسی كۆڤید 19 و هیچ نه‌خۆشییه‌كی دیكه‌ی كۆ ئه‌ندامی هه‌ناسه، راسته له هه‌ندێ كاتدا به سوده و یارمه‌تیده‌ره بۆ ئه‌وه‌ی نه‌خۆشی زوكام به خیراتر چاره‌سه‌ر بكات.
نه‌خێر... هیچ بابه‌تێكی سه‌لمێندراو نییه كه شوشتنی لوت به گیراوه‌ی خوێ به‌به‌رده‌وامی ده‌بێته هۆی خۆپارێزی له ڤایرۆسی كۆڤید 19 و هیچ نه‌خۆشییه‌كی دیكه‌ی كۆ ئه‌ندامی هه‌ناسه، راسته له هه‌ندێ كاتدا به سوده و یارمه‌تیده‌ره بۆ ئه‌وه‌ی نه‌خۆشی زوكام به خیراتر چاره‌سه‌ر بكات.
8-ئایا خواردنی سیر یارمه‌تیده‌ره بۆ خۆ پارێزی له كۆرۆنا؟
سیر به خوراكێكی ته‌ندروست داده‌نرێت و یه‌كێك له تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی ئه‌ویه كاریگه‌ری دژه ته‌نه بۆ هه‌ندێك له میكرۆبه‌كان، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هیچ به‌ڵگه‌یه‌كی سه‌لمێنه‌ر نییه كه هه‌مان كاریگه‌ری له سه‌ر ڤایرۆسی كۆرۆناش هه‌بێت.
سیر به خوراكێكی ته‌ندروست داده‌نرێت و یه‌كێك له تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی ئه‌ویه كاریگه‌ری دژه ته‌نه بۆ هه‌ندێك له میكرۆبه‌كان، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هیچ به‌ڵگه‌یه‌كی سه‌لمێنه‌ر نییه كه هه‌مان كاریگه‌ری له سه‌ر ڤایرۆسی كۆرۆناش هه‌بێت.
9-ئایا چه‌وركردنی جه‌سته‌مان به زه‌یتی كونجی رێگریی ده‌كات له چوونه ژووره‌وه‌ی ڤایرۆسی كۆرۆنا بۆ له‌شمان؟
نه‌خێر هیچ بنه‌مایه‌كی دروستی نییه. به‌ڵكو هه‌ندێ پاككه‌روه‌ی كیمیایی پزیشكی هه‌ن كه بۆ پاكردنه‌وه به‌كار ده‌هێندرێت، له‌وانه كلۆر، ئیثانوول كه رێژه‌ی چرییكه‌ی له %75 كه‌متر نه‌بێت و ترشی بیرزكسی ئاستیك و كلۆرۆفۆرم، به‌ڵام ئه‌مانه‌ش زۆربه‌یان مه‌ترسی بۆ سه‌ر پێست دروست ده‌كه‌ن.
نه‌خێر هیچ بنه‌مایه‌كی دروستی نییه. به‌ڵكو هه‌ندێ پاككه‌روه‌ی كیمیایی پزیشكی هه‌ن كه بۆ پاكردنه‌وه به‌كار ده‌هێندرێت، له‌وانه كلۆر، ئیثانوول كه رێژه‌ی چرییكه‌ی له %75 كه‌متر نه‌بێت و ترشی بیرزكسی ئاستیك و كلۆرۆفۆرم، به‌ڵام ئه‌مانه‌ش زۆربه‌یان مه‌ترسی بۆ سه‌ر پێست دروست ده‌كه‌ن.
10-ئایا ته‌مه‌ن هیچ رۆڵێكی هه‌یه له تووشببون به نه‌خۆشی كۆڤید 19، منداڵ زیاتر تووش ده‌بن یاخود به ته‌مه‌نه‌كان؟
هه‌موو ته‌مه‌نه‌كان بۆیان هه‌یه دووچاری نه‌خۆشی كۆرۆنا بن، به‌ڵام به ته‌مه‌نه‌كان و ئه‌وانه‌ی نه‌خۆشی درێژخایه‌نی وه‌كو (ره‌بۆ، شه‌كره، نه‌خۆشییه‌كانی دڵ)یان هه‌یه ئه‌گه‌ر تووشبوونیان زیاتره، بۆیه رێكخراوی ته‌ندروستی جیهانی رێنمایی هه‌موو ته‌مه‌نه‌كان ده‌كات پابه‌ندی رێكاره‌كانی خۆ پارێزی بن.
هه‌موو ته‌مه‌نه‌كان بۆیان هه‌یه دووچاری نه‌خۆشی كۆرۆنا بن، به‌ڵام به ته‌مه‌نه‌كان و ئه‌وانه‌ی نه‌خۆشی درێژخایه‌نی وه‌كو (ره‌بۆ، شه‌كره، نه‌خۆشییه‌كانی دڵ)یان هه‌یه ئه‌گه‌ر تووشبوونیان زیاتره، بۆیه رێكخراوی ته‌ندروستی جیهانی رێنمایی هه‌موو ته‌مه‌نه‌كان ده‌كات پابه‌ندی رێكاره‌كانی خۆ پارێزی بن.
11-ئایا ئه‌و چاره‌سه‌رانه‌ی به ( چاره‌سه‌ری دژ ته‌ن ناسراون) هیچ رۆڵێك ده‌گێڕن بۆ له‌ناوبردنی ڤایرۆسه‌كه؟
نه‌خێر هیچ رۆڵێكیان نییه، چونكه ئه‌وانه بۆ بابه‌تی (به‌كتریا) دروستكراون و كۆڤید19 له خێزانی ڤایرۆسه‌كانه و بۆیه ناكرێت ئه‌و چاره‌سه‌رانه‌ی بۆ به‌كار بهێندرێت.
نه‌خێر هیچ رۆڵێكیان نییه، چونكه ئه‌وانه بۆ بابه‌تی (به‌كتریا) دروستكراون و كۆڤید19 له خێزانی ڤایرۆسه‌كانه و بۆیه ناكرێت ئه‌و چاره‌سه‌رانه‌ی بۆ به‌كار بهێندرێت.
12-ئایا هیچ ده‌رمانێكی دیاریكراو هه‌یه بۆ خۆپارێزی و چاره‌سه‌ر له ڤایرۆسه‌كه؟
تاكو ئێستا هیچ ده‌رمانێكی دیاریكراو نییه بۆ خۆپارێزی یاخود چاره‌سه‌ری كۆڤید19 سه‌رباری ئه‌وه‌ش هه‌موو ئه‌وانه‌شی تووشی ڤایرۆسه‌كه بوون له ژێرچاودێریدا هه‌ندێ ده‌رمانیان بۆ به‌كار ده‌هێندرێت زیاتر بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی نیشانه‌كانی نه‌خۆشییه‌كه‌یه نه‌ك بۆ چاره‌سه‌ری نه‌خۆشییه‌كه، چونكه تا ئێستا دۆرزینه‌وه‌ی ده‌رمان له ژێر توێژینه‌وه‌دایه و زانایان هه‌موو هه‌وڵێكیان چڕكردۆته‌وه بۆ گه‌شتن به ئه‌نجامێكی دڵخۆشكه‌ر.
تاكو ئێستا هیچ ده‌رمانێكی دیاریكراو نییه بۆ خۆپارێزی یاخود چاره‌سه‌ری كۆڤید19 سه‌رباری ئه‌وه‌ش هه‌موو ئه‌وانه‌شی تووشی ڤایرۆسه‌كه بوون له ژێرچاودێریدا هه‌ندێ ده‌رمانیان بۆ به‌كار ده‌هێندرێت زیاتر بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی نیشانه‌كانی نه‌خۆشییه‌كه‌یه نه‌ك بۆ چاره‌سه‌ری نه‌خۆشییه‌كه، چونكه تا ئێستا دۆرزینه‌وه‌ی ده‌رمان له ژێر توێژینه‌وه‌دایه و زانایان هه‌موو هه‌وڵێكیان چڕكردۆته‌وه بۆ گه‌شتن به ئه‌نجامێكی دڵخۆشكه‌ر.
بیروڕا
