نەرمین عوسمان
ئاڵەنگارییەکان لەبەردەم حکومەتەکەی کازمی
دوای زیاتر لە پێنج مانگ لە دەستلەکارکێشانەوەی عادل عەبدولمەهدی وەک سەرۆک وەزیران و سەرنەکەوتنی هەر دوو کاندیدی سەرۆک وەزیران (محەمەد تۆفیق عەلاوی و عەدنان زورفی) لە پێکهێنانی حکومەتی نوێ، مستەفا کازمی توانی ئەو پۆستە بەدەستبهێنێ و بەرانبەر بە زیاتر لە 260 پەرلەمانتاری زەمەنی کۆرۆنا، سوێند بخوا بە هیوای ئەوەی بتوانێ عیراق بەرەو ئارامیی ببات.
بەپێی بەرنامەی کابینەکەی، بەڵێنی گەورە و قەبەی داوە وەک: (خزمەتی هاوڵاتی، پاراستنی سەروەریی، ئاسایش و سەقامیگری، دادپەروەری). حکومەتەکەی مستەفا کازمی بۆ ئەوەی بتوانێ هەر یەکێک لەو بەڵێنانە جێبەجێ بکات، یان بە لایەنی کەمەوە هەندێکی جێبەجێ بکات، دەبێ ئامادەبێ و بتوانێ بەسەر دەیان کۆسپ و تەگەرە زاڵبێ و ئیرادەیەکی بەهێزی هەبێ بۆ بەرەنگاربوونەوە.
هەرچەندە مستەفا کازمی چەندین خاڵی بەهێزی هەیە بۆ ئیدارەدانی حوکم، وەک:
1. لای ئەمریکییەکان پەسندە، بەتایبەتی دوای وەرگرتنی بەرپرسیارێتیی دەزگای هەواڵگریی عیراق و پەیدابوونی متمانەی زیاتر و هاوکاریی یەکتر لە سەردەمی شەڕ لەگەڵ رێکخراوی داعش تا کوشتنی ئەبوبەکر بەغدادی.
2. پەیوەندییەکی هاوڕێیانە و باشی لەگەڵ جێنشینی سعودیە (محەمەد بن سەلمان) هەیە، یەکەم سەرکردەی وڵاتێکە کە بە فەرمیی بانگێهشتی کردووە.
3. لای ئێرانییەکانیش تائێستا قبووڵە، لە ئاژانسی (مهر)ی ئێرانی نووسیویانە: "کازمی دەتوانێ رۆڵ ببینێ لە کەمکردنەوەی گرژیی نێوان تاران و واشنتۆن لە عیراقدا".
4. لای زۆرینەی پەرلەمانتاران و لایەنە سیاسییەکانی عیراقیش پەسندە، کەم جار هەیە بۆ پرسێکی زۆر گرنگ نەبێ ئەوەندە پەرلەمانتار کۆببنەوە، کە زیاتر لە 260 پەرلەمانتار ئامادەبوون، ئەوەش ئاماژەیەکی باشە.
5. وەک کەسایەتیی خۆشی، کەسێکی رۆشنبیرە و لیبڕاڵ و پراگماتیکە.
6. تائێستا بە هەمان دووریی سەیری پێکهاتەکانی عیراق دەکات. دۆستایەتی نزیکی لەگەڵ کورد هەیە و توانیی کەیسی ئەنفال بە زۆرێک لە دونیای دەرەوە بناسێنێ.
7. لەلایەن شەقام و خۆپیشاندەران قبووڵە و نزیکە لێیانەوە و داواکارییەکانیانی خستۆتە ناو بەرنامەی کاری حکومەتەکەیەوە.
8. دۆستی نزیکی زۆرێک لە سەرکردە سیاسییەکانە.
لەگەڵ ئەمانەشدا دەیان ئاڵەنگاریی رێگای پێ دەگرێ لە کاتی جێبەجێکردنی بەڵێنەکانی، دەربازبوون لەو هەموو قەیرانانە و چارەسەری ئەو هەموو هاوکێشە قورسانەی ناو عیراق و زاڵبوون بەسەریاندا؛ ئیرادەیەکی بەهێزی دەوێ... بەشێک لەو ئاڵەنگارییانە:
1. لەئێستادا زۆربەی کارەکتەرە بەهێزەکانی ناو عیراق خاوەن چەکداری خۆیانن، کازمی هیچ هێزێکی چەکداری نییە و پاڵپشتێکی سەربازیی نییە.
2. لەناو پەرلەمان، هیچ پەرلەمانتارێک راستەوخۆ لەسەر ئەو ئەژمار ناکرێت.
3. باری ئابووریی عیراق لەم ساتەوەختەدا داڕماوە و زۆر خراپە، بەتایبەتی بەهۆی دابەزینی نرخی نەوت، کە سەرچاوەی سەرەکیی داهاتی عیراقە.
4. عیراقێکی وێرانیان رادەستی حکومەتەکەی کردووە، بەهۆی ناکۆکییەکان و شەڕی دژی ڕێکخراوی داعش. بنیاتنانەوە، بودجەیەکی زەبەلاحی پێویستە کە لەئێستادا لەبەردەست نییە.
5. بێکارییەکی زۆر و دانەمەزراندنی دەرچووانی زانکۆ و پەیمانگاکان کە یەکێک بوو لە هۆکارە گرنگەکانی خۆپیشاندانی گەنجانی عیراق، ئەو رێژەیەش بەهۆی ئەو قەیرانانەی ڤایرۆسی کۆرۆنا و کەرەنتینەوە، بەرەو هەڵکشان چووە.
6. کێشەیەکی زۆری هەڵواسراو لە نێوان حکومەتی فیدراڵ و حکومەتی هەرێم، بەتایبەتی لەسەر بودجە و نەوت و ناوچە دابڕێنراوەکان هەیە.
7. پەسەندکردنی بودجەی ساڵی 2020.
8. ئامادەکاریی بۆ گەڕانەوەی هێزەکانی ئەمریکا و دەرچوونیان لە عیراق.
9. راگرتنی باڵانس لە نێوان لایەنە سیاسییەکان و پێکهاتەکانی ناو عیراق.
10. دوورخستنەوەی بەکارهێنانی خاکی عیراق لە (تەسیفەی حسابی) نێوان ئێران و ئەمریکا، هەروەها پەکەکە و تورکیا و پاراستنی سەروەریی عیراق.
11. دەرکردنی هێزی چەکداری بیانیی لەناو عیراق بە کوردستانیشەوە، کە ئەمە لە دەسەڵاتی حکومەتی ناوەندە بەپێی دەستوور.
12. نەهێشتنی دەستێوەردانی لایەنە سیاسییەکانی عیراق لە کاروباری حکومەت و دەوڵەت.
13. دانەوەی قەرزە کەڵەکەبووەکانی سەر عیراق.
14. چارەسەرکردنی گەندەڵی.
15. دادگاییکردنی بکوژانی خۆپیشاندەران.
16. دادگاییکردنی ئەو کەسانەی لە حەشدی شەعبی پێشێلکاریی دەستوورییان کردووە و دەسەڵاتێکیان بەکارهێناوە لەسەرووی دەسەڵاتی خۆیانەوە دەرهەق بە هاوڵاتی.
17. وەرگرتنەوەی ئەو پرۆژە زەبەلاحانەی کە بەناهەق و بە نایاسایی کەوتۆتە دەستی هەندێ لە دەسەڵاتداران.
18. وەرگرتنەوەی موڵک و ماڵی حکومەت، کە بە نایاسایی دراون بە دەسەڵاتداران.
19. چاککردنی ژێرخانی ئابووری و خزمەتگوزاریی تەندروستی و پەروەردە و کارەبا.
20. گەڕاندنەوەی داهاتەکان بۆ حکومەت.
21. رازیکردنی خۆپیشاندەران.
22. بنبڕکردنی تەواوەتی داعش لە عیراق، چونکە تائێستا بەشێک لە شانەکانیان ماون و وردە وردە خۆیان رێکدەخەنەوە، کە ئەمەش پێویستی بە بەرەنگاربوونەوە هەیە و دەکرێ شەڕ بەرۆکی حکومەت بگرێتەوە.
ئەمانە مشتێکن لە خەربارێک، کێشە و ئاڵەنگاریی لە کاتی کارکردنیشدا دەردەکەوێ و ئەمانە و دەیان کێشەی جیاواز روویان تێدەکات. بەو هیوایەی کە ئەم حکومەتە بتوانێ زاڵبێ بەسەریاندا و ئیرادەیەکی بەهێز بەکاربهێنن و پشت بە میللەت ببەستن و لە رێگای گفتوگۆی عەقڵانیی بگەڕێن بە دوای چارەسەردا.
لای خۆشمانەوە، واباشترە کە حکومەتی هەرێم هاوکار و هەماهەنگ بێت بۆ تێپەڕاندنی کێشە و قەیرانەکان.
بەپێی بەرنامەی کابینەکەی، بەڵێنی گەورە و قەبەی داوە وەک: (خزمەتی هاوڵاتی، پاراستنی سەروەریی، ئاسایش و سەقامیگری، دادپەروەری). حکومەتەکەی مستەفا کازمی بۆ ئەوەی بتوانێ هەر یەکێک لەو بەڵێنانە جێبەجێ بکات، یان بە لایەنی کەمەوە هەندێکی جێبەجێ بکات، دەبێ ئامادەبێ و بتوانێ بەسەر دەیان کۆسپ و تەگەرە زاڵبێ و ئیرادەیەکی بەهێزی هەبێ بۆ بەرەنگاربوونەوە.
هەرچەندە مستەفا کازمی چەندین خاڵی بەهێزی هەیە بۆ ئیدارەدانی حوکم، وەک:
1. لای ئەمریکییەکان پەسندە، بەتایبەتی دوای وەرگرتنی بەرپرسیارێتیی دەزگای هەواڵگریی عیراق و پەیدابوونی متمانەی زیاتر و هاوکاریی یەکتر لە سەردەمی شەڕ لەگەڵ رێکخراوی داعش تا کوشتنی ئەبوبەکر بەغدادی.
2. پەیوەندییەکی هاوڕێیانە و باشی لەگەڵ جێنشینی سعودیە (محەمەد بن سەلمان) هەیە، یەکەم سەرکردەی وڵاتێکە کە بە فەرمیی بانگێهشتی کردووە.
3. لای ئێرانییەکانیش تائێستا قبووڵە، لە ئاژانسی (مهر)ی ئێرانی نووسیویانە: "کازمی دەتوانێ رۆڵ ببینێ لە کەمکردنەوەی گرژیی نێوان تاران و واشنتۆن لە عیراقدا".
4. لای زۆرینەی پەرلەمانتاران و لایەنە سیاسییەکانی عیراقیش پەسندە، کەم جار هەیە بۆ پرسێکی زۆر گرنگ نەبێ ئەوەندە پەرلەمانتار کۆببنەوە، کە زیاتر لە 260 پەرلەمانتار ئامادەبوون، ئەوەش ئاماژەیەکی باشە.
5. وەک کەسایەتیی خۆشی، کەسێکی رۆشنبیرە و لیبڕاڵ و پراگماتیکە.
6. تائێستا بە هەمان دووریی سەیری پێکهاتەکانی عیراق دەکات. دۆستایەتی نزیکی لەگەڵ کورد هەیە و توانیی کەیسی ئەنفال بە زۆرێک لە دونیای دەرەوە بناسێنێ.
7. لەلایەن شەقام و خۆپیشاندەران قبووڵە و نزیکە لێیانەوە و داواکارییەکانیانی خستۆتە ناو بەرنامەی کاری حکومەتەکەیەوە.
8. دۆستی نزیکی زۆرێک لە سەرکردە سیاسییەکانە.
لەگەڵ ئەمانەشدا دەیان ئاڵەنگاریی رێگای پێ دەگرێ لە کاتی جێبەجێکردنی بەڵێنەکانی، دەربازبوون لەو هەموو قەیرانانە و چارەسەری ئەو هەموو هاوکێشە قورسانەی ناو عیراق و زاڵبوون بەسەریاندا؛ ئیرادەیەکی بەهێزی دەوێ... بەشێک لەو ئاڵەنگارییانە:
1. لەئێستادا زۆربەی کارەکتەرە بەهێزەکانی ناو عیراق خاوەن چەکداری خۆیانن، کازمی هیچ هێزێکی چەکداری نییە و پاڵپشتێکی سەربازیی نییە.
2. لەناو پەرلەمان، هیچ پەرلەمانتارێک راستەوخۆ لەسەر ئەو ئەژمار ناکرێت.
3. باری ئابووریی عیراق لەم ساتەوەختەدا داڕماوە و زۆر خراپە، بەتایبەتی بەهۆی دابەزینی نرخی نەوت، کە سەرچاوەی سەرەکیی داهاتی عیراقە.
4. عیراقێکی وێرانیان رادەستی حکومەتەکەی کردووە، بەهۆی ناکۆکییەکان و شەڕی دژی ڕێکخراوی داعش. بنیاتنانەوە، بودجەیەکی زەبەلاحی پێویستە کە لەئێستادا لەبەردەست نییە.
5. بێکارییەکی زۆر و دانەمەزراندنی دەرچووانی زانکۆ و پەیمانگاکان کە یەکێک بوو لە هۆکارە گرنگەکانی خۆپیشاندانی گەنجانی عیراق، ئەو رێژەیەش بەهۆی ئەو قەیرانانەی ڤایرۆسی کۆرۆنا و کەرەنتینەوە، بەرەو هەڵکشان چووە.
6. کێشەیەکی زۆری هەڵواسراو لە نێوان حکومەتی فیدراڵ و حکومەتی هەرێم، بەتایبەتی لەسەر بودجە و نەوت و ناوچە دابڕێنراوەکان هەیە.
7. پەسەندکردنی بودجەی ساڵی 2020.
8. ئامادەکاریی بۆ گەڕانەوەی هێزەکانی ئەمریکا و دەرچوونیان لە عیراق.
9. راگرتنی باڵانس لە نێوان لایەنە سیاسییەکان و پێکهاتەکانی ناو عیراق.
10. دوورخستنەوەی بەکارهێنانی خاکی عیراق لە (تەسیفەی حسابی) نێوان ئێران و ئەمریکا، هەروەها پەکەکە و تورکیا و پاراستنی سەروەریی عیراق.
11. دەرکردنی هێزی چەکداری بیانیی لەناو عیراق بە کوردستانیشەوە، کە ئەمە لە دەسەڵاتی حکومەتی ناوەندە بەپێی دەستوور.
12. نەهێشتنی دەستێوەردانی لایەنە سیاسییەکانی عیراق لە کاروباری حکومەت و دەوڵەت.
13. دانەوەی قەرزە کەڵەکەبووەکانی سەر عیراق.
14. چارەسەرکردنی گەندەڵی.
15. دادگاییکردنی بکوژانی خۆپیشاندەران.
16. دادگاییکردنی ئەو کەسانەی لە حەشدی شەعبی پێشێلکاریی دەستوورییان کردووە و دەسەڵاتێکیان بەکارهێناوە لەسەرووی دەسەڵاتی خۆیانەوە دەرهەق بە هاوڵاتی.
17. وەرگرتنەوەی ئەو پرۆژە زەبەلاحانەی کە بەناهەق و بە نایاسایی کەوتۆتە دەستی هەندێ لە دەسەڵاتداران.
18. وەرگرتنەوەی موڵک و ماڵی حکومەت، کە بە نایاسایی دراون بە دەسەڵاتداران.
19. چاککردنی ژێرخانی ئابووری و خزمەتگوزاریی تەندروستی و پەروەردە و کارەبا.
20. گەڕاندنەوەی داهاتەکان بۆ حکومەت.
21. رازیکردنی خۆپیشاندەران.
22. بنبڕکردنی تەواوەتی داعش لە عیراق، چونکە تائێستا بەشێک لە شانەکانیان ماون و وردە وردە خۆیان رێکدەخەنەوە، کە ئەمەش پێویستی بە بەرەنگاربوونەوە هەیە و دەکرێ شەڕ بەرۆکی حکومەت بگرێتەوە.
ئەمانە مشتێکن لە خەربارێک، کێشە و ئاڵەنگاریی لە کاتی کارکردنیشدا دەردەکەوێ و ئەمانە و دەیان کێشەی جیاواز روویان تێدەکات. بەو هیوایەی کە ئەم حکومەتە بتوانێ زاڵبێ بەسەریاندا و ئیرادەیەکی بەهێز بەکاربهێنن و پشت بە میللەت ببەستن و لە رێگای گفتوگۆی عەقڵانیی بگەڕێن بە دوای چارەسەردا.
لای خۆشمانەوە، واباشترە کە حکومەتی هەرێم هاوکار و هەماهەنگ بێت بۆ تێپەڕاندنی کێشە و قەیرانەکان.
وتارەکانی تری نووسەر
