خەڵەف   غەفور

خەڵەف غەفور

ویستی ئەردۆغان و ئیستپێكردنی ماكرۆن و سیسی

دوو كێشەی قورس هاتوونەتە پێش و لە هەردووكیشیاندا خاوەندارەكان جیاوازن، بەرەی هێرشبەر رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیایە، بەرەی دووەم لە قۆڵی لیبیا و هەمیش یۆنانەوە عەبدولفەتاح سیسی، سەرۆكی میسر و ئیمانوێل ماكرۆن، سەرۆكی فەرەنسایە.

سیاسەتی ناوخۆیی و دەرەكی سەرۆك ئەردۆغان بەربەستی گەورەی بۆ دروست بووە، خراپی دۆخی ئابووری و دابەزینی بەهای لیرەی توركی، دەركەوتنی ركابەری بەهێزی سیاسی وەكو ئەحمەد داود ئۆغڵو و عەلی باباجان و جەهەپەش بەهۆی سەركەوتنی لە هەڵبژاردنی شارەوانییەكان لە ئەنقەرە و ئیستانبوڵ، بەربەستی قورسی بەردەم ئەردۆغانن، لەگەڵ ئەوەی چارەسەرنەكردنی دۆزی كورد "ئێستا ئەردۆغان حاشا لە بوونی دەكات"، باری شانی توركیا و سەرۆكەكەی قورستر كردووە و رەنگە لەنگیشی بكات.

لەڕووی سیاسەتی دەرەكی لەئێستادا توركیا دەستوەردانی سیاسی، سەربازی و ئابووری لە دوو وڵات و ناوچەدا كردووە بەم شێوەیە:

یەكەم، لەسەر داوای فایز سەڕاج، سەرۆك وەزیرانی لیبیا بەشێوەی راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ توركیا خۆی كردووەتە خاوەندار لە شەڕی ناوخۆی لیبیا، درونی توركی و چەتەی سووری و تیرۆریستی هێزە توندڕەوە ئیسلامییەكان لە هێزەكانی خەلیفە حەفتەریان هەڵپێچا تا ئەوەی داوای تەسلیمبوونیان لێكرد.

ناوچەكانی ژێر باڵی جەنەڕاڵ حەفتەر بەوەی زۆرینەی یەدەگی نەوتی و بەرهەمهێنانی رۆژانەی تیادایە و هاوسنووریشە لەگەڵ میسر، بەهۆی ئەوەش عەبدولفەتاح سیسی، سەرۆكی میسر دەسەڵاتی ئیخوان موسلیمینی كۆتایی پێهێنا، بۆیە سەرۆك سیسی هێزی جوڵاند و وتی "دەستتوەردانی سەربازی كەمەرشكێن دەكەین ئەگەر توركیا و سەڕاج هەوڵی داگیركردنی سرت و جفرە بدەن".

ئەردۆغان و سەڕاج چییان كرد؟ وەستان و جارێ وا زووش بانگەشەی داگیركردنی سرت و جفرە ناكەن، ئیتر حەقی خۆیەتی خەلیفە حەفتەر جارێ سەرخەوێكی ئارام بشكێنێ‌.

دووەم، دەرهێنانی نەوت و غاز لە رۆژهەڵاتی دەریای ناوەڕاست كێشەی لەنێوان توركیا و زۆرینەی وڵاتانی ناوچەكە دروستكرد، قوبرسی یۆنانی داوای كرد توركیا ئەو كارە نەكات، چونكە پێشێلكردنی یاسای نێودەوڵەتییە و ئەردۆغان گوێی نەدایە، یۆنان هەمان داوای كرد و هێزی جوڵاند، لەگەڵ ئەوەشدا كاریگەریی نەبوو، بەڵام هەڵوێستی فەرەنسا تاڕادەیەك جیاوازە و ئاماژەكان بۆ ئەوەن "كەشتیی ئەردۆغان" چیدی لە دەریاكەدا وا ئاسان نەئاژوێ.

بەپێی كۆبوونەوەی سەرۆك ماكرۆن لەگەڵ بەشێك لە رۆژنامەنووسانی وڵاتەكەی وتی "توركەكان تەنیا ئەمە (یەكگرتنی وتەكان و كردەوەكان) بە هەند وەردەگرن و دەتوانم بڵێم رێز لەوە دەگرن. ئەوەی فەرەنسا ئەم هاوینە كردی گرنگ بوو، ئەمە سیاسەتی هێڵی سوورە".

گوزارەی "توركەكان تەنیا لە یەكگرتنی وتەكان و كردەوەكان تێدەگەن" دەربڕینێكی سیاسی وردە، ناساندنی تورك بەو شێوەیە قوڵاییەكی ستراتیژیی هەیە، خۆ ئەوە شتێكی تازە نییە و لە ئەدەبیاتی سیاسیی توركدا دەبینرێت كەوا كاتێك دەوەستێ‌، هێزی وەستانی پیشان بدرێ، وەكو ئەوەی سەرۆك سیسی لە لیبیا كردی و ئەوەی سەرۆك ماكرۆنیش هەم ئەنجامی دەبێت.

بۆ سەرۆك ئەردۆغان دڵمەند نییە دۆخەكە بەو شێوەیە كەوتووەتەوە، بەڵام لە بەرەی لیبیا ئیتر وەستاوە و لە رۆژهەڵاتی دەریای سپیش كەشتیی ئەردۆغان دەبێ بووەستێ‌، هەروەكو پێشوو توركیا غاز بكڕێ باشترە لەوەی بە گژ ئەوروپادا بچێ كە لەئێستا پرۆژەی سەپاندنی سزایان بەسەر ئەو توركیادا لەبەردەستە.

Qaiwan
Qaiwan
Qaiwan
Qaiwan