د. سەربەست نەبی
گرەو لەسەر جۆ بایدن
لەگەڵ راگەیاندنی بردنەوەی پاڵێوراوی دیموكراتی جۆ بایدن لە هەڵبژاردنەكانی ئەمەریكادا، چاودێران كۆمەڵێك پێشبینی و پرسیاریان خستەڕوو كە زۆربەیان تایبەتە بە سیاسەتی دەرەوە، بەتایبەت لەبارەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بەتایبەتیتر لەسەر پرسی سوریا.
ئایا دەبینە شاهیدی شكاندنی ئەو شێوازەی كە دۆناڵد ترەمپ پەیڕەوی دەكرد، مەبەست لە دابڕینی سیاسی و دوورەپەرێزبوونمانە لە پرسی گەرمی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، كە وایكردووە هەژموونی ئەمەریكی بەشێوەیەكی زۆر لاواز بێت و پاشەكشە بكات لە سوریا لە بەرانبەر زیادبوونی هەژموونی رووسیا و پاڵپشتیكردنی رژێمی بەشار ئەسەد.
هەروەها هەژموونی توركیا كە هەموو جۆرە هەڕەمەكییەكی سیاسی ئەنجامداوە لە باكووری سوریا بە رەزامەندی و هاندانی رووسیا و گومانی دەست تێكەڵكردنی سەرۆك ترەمپ لەگەڵ سەرۆكی توركیا و سیاسەتەكانی، وەك ئەوەی راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی پێشوو جۆن بۆڵتۆن رەخنەی لێگرتووە لە یادەوەرییەكانی و چاوپێكەوتنەكانیدا.
لێدوان و دانپێدانەكانی سەرۆكی هەڵبژێردراو دەربارەی توركیا و داهاتووی سەرۆكە ئالودەبووەكە بە خەونی زیندووكردنەوەی ئیمپراتۆریەتەوە، جێگەی نیگەرانی خۆی و سەرانی رژێمەكەیەتی.
بەدڵنیایی، ئەردۆغان یەكەم كەس نابێت كە پیرۆزبایی لە هەڵبژاردنی سەرۆكی نوێ بكات "مەگەر كۆتا كەس بێـت"، ئەگەر نەبێتە یەكەم كەسی ناڕازی لە ویستی كەوتنی دیموكراتی لەگەڵ هاوپەیمانەكەی، هەوڵی بەردەوامبوونی بەبێ بوونی سیاسەتێكی ئەمەریكی یەكلاكەرەوە و بەرپەرچ دەرەوە لەبارەی سەركێشییەكانی لە سوریا و دەریای سپی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقا.
سەرۆكی هەڵبژێردراو، ناڕازی بوو لە دەستهەڵگرتنی ترەمپ لە هاوپەیمانەكانی ئەمەریكا لە سوریا، بایدن و ئەوانیتریش لەو بڕوایەدابوون هەنگاوەكەی ترەمپ شەرمەزاری بوو بۆ ئەمەریكا بە كشانەوەی هێزەكانی لە باكووری رۆژهەڵاتی سوریا و جێهێشتنی هاوپەیمانەكانی بەتەنیا لە بەرانبەر هێرشەكانی سوپای توركیا و بەكرێگیراوە ئیسلامییەكان. هەروەها پاڵپشتی مانەوەی هێزەكانی ئەمەریكای كرد لە سوریا و عیراق، لەگەڵ پاڵپشتیكردنی سەپاندنی سزای توند لەلایەن كۆنگرێسەوە بۆ سەر سیاسەتی ئەنقەرە لە نزیكبوونەوە و هاوپەیمانێتی لەگەڵ مۆسكۆ بە كڕینی دژە مووشكی S400 و چالاككردنی.
هەروەها رازی نەبوو بە بەشداریی سەرۆكی توركیا لەگەڵ بەرەی ئەستانە (توركیا- رووسیا- سوریا) لەسەر حسابی دیاریكردنی ژنێف و بڕیاری نەتەوەیی 2253 كە لەئەنجامدا پەراوێزخستنی رۆڵی ئەوروپی- ئەمەریكی بوو لە پرسی سوریا و كەوتنی سیناریۆكان بۆ گۆڕینی سوریا و گۆڕا بۆ ئەجێندای رووسیا و ئیران كە گەرەنتی مانەوەی رژێمەكەی بەشار ئەسەدی كرد.
هەڵسەنگاندنی هەڵویستی پاڵێوراوی هەڵبژێردراو سەبارەت بەو پرسانە و پرسی تر بەشێوەیەكی زۆر دەستنیشان دەكرێت لەسەر بنەمای ئەوەی راوێژكاری پێشووی ئاسایشی نەتەوەیی دیاریكردووە كە ئەندازیاری راستەقینەی بەرژەوەندییە دەرەكییەكانی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمەریكا بووە، زۆربەی جار داڕێژەری ستراتیژیەتی بەرژەوەندیی ئەمەریكا و چۆنێتی بەدەستهێنانی بووە.
هەروەها بێهیوایی دووەمی سەرۆكی توركیا پاڵاوتنی (دیاریكردن)ی جاك سۆلیڤانە وەك راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەییی ئەمەریكا كە یەكێكیترە لە مەترسییەكانی سەرۆك ئەردۆغان لەو پلە هەستیارەدا، بەتایبەت كە سیاسەتی ئەمەریكا دەربارەی توركیا و سوریا جیادەكرێتەوە بە رۆڵی كەسەكان و ئاراستەی تێڕوانینیان.
جاك سۆلیڤان ناسراوە بە رەخنە توندەكانی لە رۆڵی قەتەر لە پاڵپشتی گروپە تیرۆریستییەكان، سۆلیڤان لەو بڕوایەدایە كە ئەمەریكا هیچ شتێكی نەكرد بۆ رۆیشتنی بەشار ئەسەد تەنیا ئەوە نەبێت پاڵی پێوەنا بۆ كوشتنی سەدان هەزار هاوڵاتی سوری و بە ملیۆنانی لێ ئاوارەكردن. سۆلیڤان وتی "دەبووایە هەوڵی جدیمان بدایە بۆ وەدەرنانی رژێمەكەی بەشار ئەسەد".
لەڕاستیدا ئەوە گرنگە كە سۆلیڤان دەیكات بۆ پرسی كورد لە باكووری سوریا (ناوچە كوردییەكان لە سوریا)، ئەوەی كە توركیا تێبگات لە ویستی كوردە سورییەكان لە جۆریك لە حوكمی زاتی (خۆبەڕێوەبەری)، كە هیچ هەڕەشەیەك نابێت بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی توركی، دەبێت توركیا لە ناوخۆدا بكرێتەوە و پرۆسەی ئاشتی بژێنێتەوە لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستان. تەنیا ئەوە گەرەنتی ئاشتی لە ناوچەكە دەكات.
هەلی گەڕانەوە بۆ سەر مێزی گفتوگۆی گەورە و پاڵپشتیكراو لەئێستادا، دەبێت كورد لە رۆژئاوای كوردستان (ناوچە كوردییەكان لە سوریا) و باكووری هەست بەوەبكات كە 4 ساڵی داهاتوو باشترینە بۆ پرسەكەی و پێویستە لەسەری بە دانایی زیاتر چارەسەری بكات و بەجدییەوە مامەڵە لەگەڵ پەرەسەندنە نوێیەكان بكات.
ئایا دەبینە شاهیدی شكاندنی ئەو شێوازەی كە دۆناڵد ترەمپ پەیڕەوی دەكرد، مەبەست لە دابڕینی سیاسی و دوورەپەرێزبوونمانە لە پرسی گەرمی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، كە وایكردووە هەژموونی ئەمەریكی بەشێوەیەكی زۆر لاواز بێت و پاشەكشە بكات لە سوریا لە بەرانبەر زیادبوونی هەژموونی رووسیا و پاڵپشتیكردنی رژێمی بەشار ئەسەد.
هەروەها هەژموونی توركیا كە هەموو جۆرە هەڕەمەكییەكی سیاسی ئەنجامداوە لە باكووری سوریا بە رەزامەندی و هاندانی رووسیا و گومانی دەست تێكەڵكردنی سەرۆك ترەمپ لەگەڵ سەرۆكی توركیا و سیاسەتەكانی، وەك ئەوەی راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی پێشوو جۆن بۆڵتۆن رەخنەی لێگرتووە لە یادەوەرییەكانی و چاوپێكەوتنەكانیدا.
لێدوان و دانپێدانەكانی سەرۆكی هەڵبژێردراو دەربارەی توركیا و داهاتووی سەرۆكە ئالودەبووەكە بە خەونی زیندووكردنەوەی ئیمپراتۆریەتەوە، جێگەی نیگەرانی خۆی و سەرانی رژێمەكەیەتی.
بەدڵنیایی، ئەردۆغان یەكەم كەس نابێت كە پیرۆزبایی لە هەڵبژاردنی سەرۆكی نوێ بكات "مەگەر كۆتا كەس بێـت"، ئەگەر نەبێتە یەكەم كەسی ناڕازی لە ویستی كەوتنی دیموكراتی لەگەڵ هاوپەیمانەكەی، هەوڵی بەردەوامبوونی بەبێ بوونی سیاسەتێكی ئەمەریكی یەكلاكەرەوە و بەرپەرچ دەرەوە لەبارەی سەركێشییەكانی لە سوریا و دەریای سپی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقا.
سەرۆكی هەڵبژێردراو، ناڕازی بوو لە دەستهەڵگرتنی ترەمپ لە هاوپەیمانەكانی ئەمەریكا لە سوریا، بایدن و ئەوانیتریش لەو بڕوایەدابوون هەنگاوەكەی ترەمپ شەرمەزاری بوو بۆ ئەمەریكا بە كشانەوەی هێزەكانی لە باكووری رۆژهەڵاتی سوریا و جێهێشتنی هاوپەیمانەكانی بەتەنیا لە بەرانبەر هێرشەكانی سوپای توركیا و بەكرێگیراوە ئیسلامییەكان. هەروەها پاڵپشتی مانەوەی هێزەكانی ئەمەریكای كرد لە سوریا و عیراق، لەگەڵ پاڵپشتیكردنی سەپاندنی سزای توند لەلایەن كۆنگرێسەوە بۆ سەر سیاسەتی ئەنقەرە لە نزیكبوونەوە و هاوپەیمانێتی لەگەڵ مۆسكۆ بە كڕینی دژە مووشكی S400 و چالاككردنی.
هەروەها رازی نەبوو بە بەشداریی سەرۆكی توركیا لەگەڵ بەرەی ئەستانە (توركیا- رووسیا- سوریا) لەسەر حسابی دیاریكردنی ژنێف و بڕیاری نەتەوەیی 2253 كە لەئەنجامدا پەراوێزخستنی رۆڵی ئەوروپی- ئەمەریكی بوو لە پرسی سوریا و كەوتنی سیناریۆكان بۆ گۆڕینی سوریا و گۆڕا بۆ ئەجێندای رووسیا و ئیران كە گەرەنتی مانەوەی رژێمەكەی بەشار ئەسەدی كرد.
هەڵسەنگاندنی هەڵویستی پاڵێوراوی هەڵبژێردراو سەبارەت بەو پرسانە و پرسی تر بەشێوەیەكی زۆر دەستنیشان دەكرێت لەسەر بنەمای ئەوەی راوێژكاری پێشووی ئاسایشی نەتەوەیی دیاریكردووە كە ئەندازیاری راستەقینەی بەرژەوەندییە دەرەكییەكانی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمەریكا بووە، زۆربەی جار داڕێژەری ستراتیژیەتی بەرژەوەندیی ئەمەریكا و چۆنێتی بەدەستهێنانی بووە.
هەروەها بێهیوایی دووەمی سەرۆكی توركیا پاڵاوتنی (دیاریكردن)ی جاك سۆلیڤانە وەك راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەییی ئەمەریكا كە یەكێكیترە لە مەترسییەكانی سەرۆك ئەردۆغان لەو پلە هەستیارەدا، بەتایبەت كە سیاسەتی ئەمەریكا دەربارەی توركیا و سوریا جیادەكرێتەوە بە رۆڵی كەسەكان و ئاراستەی تێڕوانینیان.
جاك سۆلیڤان ناسراوە بە رەخنە توندەكانی لە رۆڵی قەتەر لە پاڵپشتی گروپە تیرۆریستییەكان، سۆلیڤان لەو بڕوایەدایە كە ئەمەریكا هیچ شتێكی نەكرد بۆ رۆیشتنی بەشار ئەسەد تەنیا ئەوە نەبێت پاڵی پێوەنا بۆ كوشتنی سەدان هەزار هاوڵاتی سوری و بە ملیۆنانی لێ ئاوارەكردن. سۆلیڤان وتی "دەبووایە هەوڵی جدیمان بدایە بۆ وەدەرنانی رژێمەكەی بەشار ئەسەد".
لەڕاستیدا ئەوە گرنگە كە سۆلیڤان دەیكات بۆ پرسی كورد لە باكووری سوریا (ناوچە كوردییەكان لە سوریا)، ئەوەی كە توركیا تێبگات لە ویستی كوردە سورییەكان لە جۆریك لە حوكمی زاتی (خۆبەڕێوەبەری)، كە هیچ هەڕەشەیەك نابێت بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی توركی، دەبێت توركیا لە ناوخۆدا بكرێتەوە و پرۆسەی ئاشتی بژێنێتەوە لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستان. تەنیا ئەوە گەرەنتی ئاشتی لە ناوچەكە دەكات.
هەلی گەڕانەوە بۆ سەر مێزی گفتوگۆی گەورە و پاڵپشتیكراو لەئێستادا، دەبێت كورد لە رۆژئاوای كوردستان (ناوچە كوردییەكان لە سوریا) و باكووری هەست بەوەبكات كە 4 ساڵی داهاتوو باشترینە بۆ پرسەكەی و پێویستە لەسەری بە دانایی زیاتر چارەسەری بكات و بەجدییەوە مامەڵە لەگەڵ پەرەسەندنە نوێیەكان بكات.
