مەبەست لە خوێندنەوە دەتوانێت جیاواز بێت بەپێی کۆنتێکست و پاڵنەرە کەسییەکان. بەگشتی دەتوانین بڵێین مەبەست لە خوێندنەوە بەدەستهێنانی زانیاری و بەدەستهێنانی زانست و فێربوون و تێگەیشتنە. لێرەدا چەند ئامانجێکی تایبەتی خوێندنەوە دەخەینەڕوو:

یەکەم، بەدەستهێنانی زانیاری: خوێندنەوە رێگەمان پێدەدات زانیاری لەسەر بابەتگەلێکی جۆراوجۆر وەک زانست، مێژوو، رۆشنبیری، تەکنەلۆژیا و هتد بەدەستبهێنین. رێگەمان پێدەدات لە نوێترین زانیاریدا بمێنینەوە و زانیارییەکانمان زیادبکەین.

 دووەم، پەروەردە: خوێندنەوە بەشێکی سەرەکییە لە پرۆسەی پەروەردەیی. فێرخوازەکان دەتوانن لە کەرەستەی فێرکردن و کتێبی خوێندن و سەرچاوەکانی تری فێربوون تێبگەن و وەریبگرن.

سێیەم، کات بەسەربردن و پشوودان: خوێندنەوە دەتوانێت سەرچاوەی کات بەسەربردن و پشوودان بێت. دەرفەتێک دەڕەخسێنێت بۆ دەربازبوون لە واقیع و چێژوەرگرتن لە چیرۆک، چیرۆکی خەیاڵی، شیعر، رۆمان و هتد.

چوارەم، قووڵبوونەوە و بیرکردنەوە: خوێندنەوە رێگەمان پێدەدات زیاتر بیر لە هەندێک بابەت بکەینەوە و دیدگا و روانگە جیاوازەکان بکۆڵینەوە. یارمەتیدەرمانە بۆ پێکهێنانی بیرۆکە و بۆچوونی خۆمان و پەرەپێدانی بیرکردنەوەی رەخنەگرانە.

پێنجەم، پەیوەندی و کارلێکی کۆمەڵایەتی: خوێندنەوە یارمەتیدەرمانە بۆ پەیوەندیی کاریگەرانە لەگەڵ کەسانی تردا. رێگەمان پێدەدات تێبگەین کە ئەوانی دیکە چی دەنووسن و بیرۆکە و بیرکردنەوەکانی خۆمان بەڕوونی بگەیەنین.

شەشەم، پەرەپێدانی تواناکانی زمان و وشەسازی: خوێندنەوە یارمەتی پەرەپێدانی تواناکانی زمان و رێزمان و رێنووسی و وشەسازی دەدات. خوێندنەوە ئاشنامان دەکات بە وشە و پێکهاتەی رستەی نوێ، توانای زمانمان بەرەوپێش دەبات.

حەوتەم، گەشەی کەسی: خوێندنەوە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە گەشەکردنی کەسی و گەشەکردنی خۆی. دەتوانێت ئیلهامبەخش بێت و پاڵنەر بێت و تێڕوانینێکی نوێ پێشکەش بکات کە یارمەتیدەرمانە بۆ گەشەکردن وەک تاک.

بەم شێوەیە ئامانجی خوێندنەوە دەتوانێت لە زانیارییەکی تەواوەوە دەستپێبکات تا پەروەردەیی و سەرگەرمی و رەنگدانەوەی و پەیوەندیدار. گرنگە جەخت لەوە بکەینەوە کە ئامانجی خوێندنەوە دەتوانێت جیاواز بێت بۆ هەر کەسێک بەپێی ئارەزوو و پێویستی و ئامانجەکانی

ئاستی AVI (شیکاری فۆڕمی تاکەکەسیکردن) شێوازێکە لە هۆڵەندا بەکاردێت بۆ پێوانەکردن و پێشخستنی ئاستی خوێندنەوەی منداڵان. سیستەمی AVI کتێب و دەقەکان بەپێی سەختی مادەی خوێندنەوە پۆلێن دەکات. مەبەست لە ئاستی AVI یارمەتیدانی منداڵانە بۆ دۆزینەوەی کتێبێک کە لەگەڵ تواناکانی خوێندنەوەیاندا بگونجێت، هاندانیان بۆ بەردەوامبوون لە خوێندنەوە و باشترکردنی توانای خوێندنەوەیان.

ئاستی AVI لەسەر بنەمای دوو لایەن دیاری دەکرێت؛ خوێندنەوەی تەکنیکی و تێگەیشتن لە خوێندنەوە. خوێندنەوەی تەکنیکی ئاماژەیە بۆ توانای خوێندنەوەی وشە و رستەکان بەشێوەیەکی رەوان و ورد، لەکاتێکدا تێگەیشتنی خوێندنەوە ئاماژەیە بۆ تێگەیشتن و لێکدانەوە بۆ دەقەکە. هەردوو لایەنەکە لە کاتی دیاریکردنی ئاستی AVI لەبەرچاو دەگیرێن.

وەزارەتی پەروەردە لە هۆڵەندا بەشێوازی جۆراوجۆر هانی خوێندنەوە دەدات، لەوانە بەکارهێنانی سیستمی AVI. بە بەکارهێنانی ئاستی AVI، مامۆستا و دایک و باوک دەتوانن کتێبی گونجاو هەڵبژێرن کە لەگەڵ ئاستی خوێندنەوەی منداڵەکەدا بگونجێت. ئەمەش یارمەتی منداڵان دەدات بۆ ئەوەی بە سەرکەوتوویی بخوێننەوە، ئەمەش چێژ لە خوێندنەوە و پاڵنەرەکانی خوێندنەوەیان زیاد دەکات.

جگە لە ئاستی AVI، شێواز و دەستپێشخەرییەکانی دیکەش بەکاردەهێنرێن بۆ هاندانی خوێندنەوە لە پەروەردەدا. بۆ نموونە قوتابخانەکان دەتوانن بەرنامەی خوێندنەوە جێبەجێ بکەن کە خوێندکاران هاندەدرێن بۆ خوێندنەوە بە بەردەوامی و پاداشتی هەوڵەکانیان بۆ خوێندنەوە دەدرێتەوە. هەروەها زۆرجار چالاکییەکانی خوێندنەوەی پۆل و تاکەکەسی رێکدەخرێن بۆ بەرەوپێشبردنی توانای خوێندنەوە و چێژوەرگرتن لە خوێندنەوە.

هەروەها وەزارەتی پەروەردە پاڵپشتی پەرەپێدانی تواناکانی خوێندنەوە دەکات لە رێگەی دابینکردنی سەرچاوەی وانەوتنەوە و راهێنان و پەرەپێدانی پیشەیی بۆ مامۆستایان. جگە لەوەش بە بەردەوامی هەڵمەت و دەستپێشخەری بۆ جەختکردنەوە لەسەر گرنگی خوێندنەوە و بەرەوپێشبردنی چێژی خوێندنەوە رێکدەخرێن.

هاندانی خوێندنەوە لەسەر ئاستی AVI و بەگشتی بەشدارە لە گەشەپێدانی زمان، فراوانکردنی وشەسازی، بنیاتنانی زانیاری و گەشەی پەروەردەیی گشتی منداڵان. نەک تەنها لە ژیانی قوتابخانەیاندا یارمەتیان دەدات، بەڵکو لە ژیانی کەسی و کۆمەڵایەتیشیاندا یارمەتیان دەدات. 

هەر بۆیە دەمەوێت جەخت لەوە بکەمەوە کە زۆر گرنگە سەرەتا سیاسەتێک لە کوردستان سەبارەت بە لێهاتوویی خوێندنەوە دابڕێژین، پێش ئەوەی بەردەوام بین لە دەربڕینی لێدوانی ناڕێکی خوێندنەوە لە خوێندکاراندا. پێدەچێت بووەتە رەوتێک لە کۆمەڵگەدا. پێویستە دەرفەتی زۆر بدرێت بە خوێندکاران بۆ راهێنان و شارەزابوون لە خوێندنەوە بە بەکارهێنانی بەرنامە گونجاوەکانی وەک خوێندنەوەی  AVI.

خ.غ