چەمکی (تفکیکیة – لێکهەڵوەشاندنەوە، یان شیکردنەوە)، لە بنەڕەتدا وشەکە بە ئینگلیزی (Deconstruction)ە، واتە؛ پێچەوانەی (construction)، کە بە مانای "بنیاتنان" دێت. ئەم تیۆرە؛ شێوازێکە بۆ تێگەیشتن لە پەیوەندی نێوان دەق و مانا، بیرمەند و فەیلەسوفی فەرەنسی، جاک دریدا (1930 – 2004)، دامەزرێنەریەتی. 

توێژەر، درۆسلا کرۆنیل، لەو باوەڕەدایە تیۆری (لێکهەڵوەشاندنەوە)، بەشێوەیەکی گشتی، ئامانجەکەی رەخنەگرتن و شیکردنەوەی دووانە دژبەیەک و پێچەوانەکانە لە زاراوە و چەمکەکاندا، وەک: پیاو/ ژن، گشتی/ تایبەت، عەقڵانی/ ناعەقڵانی، رۆشنبیری/ سروشت... بۆ نموونە؛ ئەم تیۆرە لەسەر پێناسەی دووانەی: پیاو/ ژن، کار دەکات، بەو پێیەی کە دوو چەمکی دژبەیەکن و یەکێکیان وا خۆی پێناسە دەکات کە بنەما و پشتبەخۆبەستووە، کە "پیاو"ە، لەکاتێکدا دووەمیان کە "ژن"ە، لاوەکییە و رۆڵەکەی چڕکراوەتەوە بۆ تەواوکردنی کەموکوڕییەکانی. 

بەو پێیە، داکۆکیکارە مێگەرا تەفکیکییەکان، پشتگیری ئەو تێڕوانینە دەکەن کە دەبێت سنوورەکانی ئەو پێوەری "یەکسانی/ جیاوازی"یە بشکێنرێن کە پێشتر باس کراون و لەسەر ئەو بنەمایانە رەوتەکانی مێگەرایی کەوتوونەتە بەر پۆلێنکردن و توێژینەوە. ئەوان پێیان وایە دەبێت روانگەی سەردەمییانە بۆ بزووتنەوەکانی مێگەرایی بنیات بنرێن و لە زۆر رووەوە تەیار بن بە بیروبۆچوونەکانی تیۆری لێکهەڵوەشاندنەوە، ئەوەش بە ئامانجی تێپەڕاندنی دووانە دژبەیەکەکان لەو گۆشەنیگایەی کە "بەرهەمی بیری سەردەمی رۆشنگەرین و دەبێت تێکبشکێنرێن". 

نەک هەر ئەوەندە، بەڵکوو گومانکردنیش لە متمانەی بیروباوەڕ و تیۆرە جیاوازەکانی رۆشنگەریی ئەوروپی، بەتایبەتی ئەو بیروباوەڕانەی کە تایبەتن بە چەمکەکانی: حەقیقەت (راستی)، مەعریفە (زانین)، دەسەڵات، مێژوو، خود و زمان.

بەپێی ئەم تێڕوانینە، هەر دووانەیەک لە دووانەکانی رۆشنگەری، لە پشتییەوە چەمکێکی زاڵ (بنەڕەتی) و پاشکۆیەکی هەیە. یەکەمیان ماناکەی و هەموو ناوەڕۆکەکەی لەسەر بنەمای ململانێ و دژایەتیکردن لەگەڵ چەمکەکەی تر چەسپاندووە. پاشان، "پیاو" وا پێناسە دەکرێت شتێکە کە لە "ژن"دا نییە؛ ئەوەش ئەوە دەردەخات کە ژن بەدرێژایی مێژوو مرۆڤێکی ئیستیغلالکراو بووە و کەوتووەتە ناو داوی پیاوەوە، هەروەها دەچەوسێنرێتەوە و دەکەوێتە ژێر دەسەڵات و کۆنترۆڵی راستەقینەی پیاوەوە، ئەوەش لەژێر سایەی سیستمێکی پیاوسالاریدا لەسەر بنەمای "جیاوازیی رەگەزی". 

سەرەڕای ئەمانە، داکۆکیکارانی ئەم رەوت و ئاراستەیە، بۆ نموونە: "جەین فلاکس"، لە کتێبەکەیدا بەناوی "رایەڵەکانی بیرکردنەوە" ئاماژە بەوە دەکات: لەو بڕوایەدایە کە "پۆستمۆدێرنیزم" بەگشتی و رەوتی مێگەرا تەفکیکییەکان بەتایبەتی، سێ مەرگیان راگەیاندووە: مەرگی مرۆڤ، مەرگی مێژوو، مەرگی میتافیزیک (سەرووسروشت). پیاو، یاخود خەڵک، سروشتێکی جێگیریان نییە کە ئەو توانایەمان پێ بدەن کە فەلسەفەیەکی سیاسی دابمەزرێنن، ناشتوانن ئەو توانایەمان پێ بدەن کە باوەڕمان بە پێشکەوتنی سروشتیی مێژوو هەبێت. 

لە کۆتاییدا، پۆستمۆدێرنیستەکان لەو باوەڕەدان کە هیچ راستییەکی رەها لە سەرووی خۆمان و توانای ئێمەوە نییە و لە ئەنجامی ئەو سێ مەرگەدا، هەموو شتێک هەڕەمەکی دەردەکەوێت لە رووی: بەرهەمهێنانی هێز، نەریت و کولتوور و رێکەوتەوە.

لە لایەکی ترەوە، مێگەرا تەفکیکییەکان بەگومانن لە بیرۆکەی بوونی یەک بەرنامە و پەیڕەو بۆ ئازادیی سەرجەم ژنان، بەڵکوو دەبێت چەندین رێگە و شێواز بگیرێنە بەر بۆ ئەو مەبەستە. هەروەها گومانیان هەیە لە بوونی سروشتێکی دەسەڵاتداری گشتیی (بۆ ژنان) کە ببێتە بنەمایەکی فیکری بۆ بزووتنەوەی مێگەرایی.


* ئەم وتارە، یەکێکە لە زنجیرەیەک وتار کە نووسەر لەبارەی (مێگەرایی)یەوە دەینووسێت.