دەوڵەتی فاتیکان وەک سەنتەرێکی پیرۆزی ئایینی مەسیحیی سەر بە پەیڕەوی کاتۆلیکیی و پاپای فاتیکانی تێدا دەژی، ئەمان مەگەر بۆ پەیامێکی ئاشتی بچنە بابەتێکی سیاسییەوە یان داوای راگرتنی جەنگێک و کۆمەڵکوژییەک بکەن، دەنا دەستیان نییە لە جووڵاندن و رۆڵگێڕان لە هیچکام لە کێشە جیهانییەکان.

سعودییە هەژموونی سیاسیی لەسەر وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامیی نەبووە هێندەی وەک وڵاتێکی خاوەن سەروەتی زۆر و (سەنتەری پیرۆزی ئیسلام) تەماشاکراوە، تەنانەت لە کێشەی گەورەی فەلەستیندا رۆژێک لە رۆژان بە تەنها سەربازێک بەشداریی شەڕی نەکردووە، لەبری ئەمە بە سەدان ملیۆن دۆلاری بەخشیوە بە فەلەستینییەکان.

ئەمە بۆ ئەم وڵاتە ئاسایی بووە، بە پاشاکەشی دەوترێت خزمەتکاری هەردوو حەرەمی شەریف، ئەمەش بەو واتایەی ئەوان وەک سعودیە لە خزمەتی ئەو (سەنتەرە پیرۆزەدان).

پاشا و سەرانی ئەم وڵاتە، مەگەر لە جەنگی عیراق و ئێراندا هاوکاریی مادی عیراقیان کردبێت، ئەویش لەبەرئەوەی سەدامیان بە بەرەی سوننە دەزانی و لە دژی بەرەی شیعە دەجەنگان، دەنا هیچ کات لەسەر کێشەی نەتەوەیی ناو عیراق هەڵوێستیان نەبووە، سەرەڕای ئەوەی ئەنفال و کیمیاباران و هەموو نەهامەتییەکانی بەسەر کورددا هات (کە کوردیش وەک ئەوان مسوڵمانن) لای ئەوان شاراوە نەبوو تەنانەت ئەو کاتیش کە سەدام کوەیتی داگیرکرد و بووە دوژمن بۆ سعودیەش، ئەمان هەڵوێستیان نەبوو.

عەفرین لەلایەن تورکیاوە داگیرکراوە و لە هەوڵی گۆڕینی دیمۆگرافیاکەیدان، تورکی بۆ دێنن، عەرەبی سەر بە گرووپە تیرۆریستییەکانی تێدا نیشتەجێ دەکەن، بۆ ئەمەش پێویستیان بە هاوکاریی مادی و مەعنەوی هەریەک لە قەتەر و سعودیە و کوەیتە. 

ئەم سێ وڵاتە پێیانوایە سوریا لەژێر هەژموونی ئێراندایە، حکومڕانییەکەشی هاومەزهەبیانە، دیارە دەیانەوێت لە رێگەی عەفرینەوە پێگەیەک بۆ خۆیان دروستبکەن تا رێگە لە ئەگەری ئەو هەڵکشانە شیعییە بگرن کە گوایە لەسەر دەستی سوریا و ئێران دەکرێت.

سوریا بووەتە گۆڕەپانی یەکلاییکردنەوەی کێشە و ململانێکانی زۆرێک لە وڵاتانی زلهێز و نەتەوە یەکگرتووەکان و ئەنجومەنی ئاساییشی جیهانیش لێی بێدەنگن و هەرکێ ناڕازی بێت ئەوەی تر ڤیتۆیەک دەدا بە تەنگەیدا، دەنا بوونی هەریەک لەو زلهێزانە بەبێ رێککەوتن لەگەڵ حکومەتی ئەو وڵاتە، نایاسایی و پێشێلکردنی پەیمانی نێودەوڵەتییە کە نەتەوە یەکگرتووەکان لەسەری کاردەکەن.

ئەمەش وایکردووە کە سعودیە و قەتەر و کوەیت لەژێر ناوی دروستکردنی کەمپ و خزمەتگوزاریی، دەیان هەزار کەس بۆ خۆیان گۆش بکەن لەو گەنجان و بیانخەنە ژێر رکێفی خۆیان و باوەڕ و مەزهەبی خۆیانەوە، ئەمەشیان بۆ دەچێتە سەر، چونکە خەڵکی ئەو وڵاتە ماوەیەکی زۆرە لەژێر برسێتی و خراپیی باری ئابووریدان و دۆخێکی خراپی شەڕ بالێ کێشاوە بەسەریاندا.

دەبووایە ئەو سێ وڵاتەی کەنداو، ئەو پارەیەی خەرجی دەکەن بۆ مەرامی ململانێی مەزهەبی و کوردی پێدەکەنە قوربانیی بەدیهاتنی مەرامەکانیان، لە خزمەتگوزاریی مرۆیی دیکەدا لە سوودان و سۆماڵ و فەلەستین و لوبنان خەرجی بکەن کە هەم وڵاتی وەک خۆیان عەرەبین و هەمیش هاو مەزهەبن و دۆخی ئابوورییان لە ئاستی سفردایە.

بەتایبەتی سعودیە، دەبووایە بە حوکمی ئەوەی (پیرۆزترین جێگەی مسوڵمانانی) لێیە، بە دادپەروەرانە بیڕوانیبایە بۆ هاو دینەکانی لە هەموو نەتەوەکان، نەک خۆی بخزێنێتە ململانێ نەتەوەییەکان و لە بەرژەوەندیی تورکیا و تورکەکان لە دژی کورد لە عەفرین هەنگاو بنێت.

خ.غ