هەرێمەكەمان دەستووری نیيە و هێشتا پرۆژەیە، ئەمەش خۆبەخۆ قەیرانەكة گەورەتر دەكات. دەستوور وەك چەترێك وایە بۆ كۆی یاسا و لقە یاسا و رێنماییەكان، لەبەر رۆشنایی دەستوور دەكرێت كۆی یەكەكانی حوكمداری لە هەرێمی كوردستان لەوەی هەیە باشتر بەڕێوە بچێت.

قەیرانەكە لەسەر دەستوور و پشتگویَخستنی پرۆژەی دەستووری هەرێمی كوردستان، وەك كۆی بابەتەكانی دیكەی ئەم هەرێمە كەوتەوە نێو ململانێيةكی حزبيی تەسكەوە، پارتی دیموكراتی كوردستان تا پێش كۆتاییهاتن بە دەسەڵاتی مةسعود بارزانی لە سەرۆكایەتی هەرێم، داوای دەستوورێكی سەرۆكایەتی دەكرد، بەڵام لەتەك وەرگرتنی ئەو پۆستە لەلایەن نێچیرڤان بارزانییەوە، بابەتەكەی پشتگويَخستووە و رەنگە بۆچوونی گۆڕا بێت. لە بەرانبەردا یەكێتيی نیشتیمانيی كوردستان دەیەوێت دەستوورێك بێت لامەركەزی تیايدا جێگیر كرابێت و سیستمی پەرلەمانی وەك جيَطرةوةى سیستمی سەرۆكایەتی دەبینێت. بزووتنەوەی گۆڕانیش داوای دەستوورێك دەكات بە سیستمی پەرلەمانی، هەرچەند رەنگە ئێستا بۆچوونی وەك سەردەمی ئۆپۆزيسیۆن بوونی جیاواز بێت. هەرچی كۆمەڵی ئیسلامی و یەكگرتووی ئیسلامییە داوای دەستوورێكی ئیسلامی و پەرلەمانی دەكەن و لێرەشدا ململانێ لەنێوان سیكۆلار و ئايینییەكان دەستپێدەكات.

 بەدەر لە مەسەلەی پرۆژە دەستووری هەرێمی كوردستان، قەیرانی گەورە لە چۆنيةتي بەڕێوەبردن هەیە، واتە قەیرانی كارگێڕی و چۆنیەتی بەڕێوەبردنی دامەزراوەكان و فەرمانبەرانی دەوڵەت یەكێكە لە كێشە هەرە گەورەكان. تاكو ئێستا ئامارێكی روون نیيە لە كۆی ژمارەی فەرمانبەرانی هەرێم، تێكەڵەیەك كراوە لەنێوان كادری حزبی و فەرمانبەرانی فەرمی دەوڵەت. ئەمە جگە لە بوونی چەندین بندیوار و دوو مووچە و خانەنشینی نایاسایی. ئەمە شێوازە لە مامەڵەكردن بە لە چۆنیەتی بەڕێوەبردنی فەرمانبەرانی دەوڵەت یەكێكە لەو قەیرانە كارگێڕيیانەی حكومەتەكەی هێناوەتە چۆكدا و بەڕادەیەك نە پارەی ناوخۆی بەشی بكات و نە پارەی نێردراوی بەغداش. گەر پاكسازییەكی رژد ئەنجام نەدرێت لە ژمارەی فەرمانبەرانی دەوڵەت و جیاكردنەوە لە كادرانی حزبی، ئەوە قەیرانەكە لەوەی هەیە قوڵتر دەكات.

 گەر لە رووی كارگێڕییەوە لە قەیراندا بوویت، ئەمەش خۆبەخۆ سەردەكێشێت بۆ قەیرانی ئابووری، وەك ئەوەی ئێستا هەیە و دەبینرێت. لەكاتێكدا سیستمێكی كارگێڕيی دروست و روونت نەبێت بۆ بەڕێوەبردنی وڵات، ئەوكات ناتوانرێت كۆی ئەو داهاتانەی لە هەرێمدا بوونی هەیە نازانرێت چەندە و چۆن كۆ دەكرێتەوە و چۆن دابەش دەكرێت بەسەر یەكەكانی دەوڵەت. هەربۆیە ئەو بێسەروبەرةییە لە دەروازە سنوورییەكان و داهاتی ناوخۆ و سەرجەم داهاتە جۆربەجۆرەكان بەشی مووچەی فەرمانبەرانی دەوڵەت ناكات. هەروەها لە نەبوونی سیستمێكی كارگێڕی، قاچاخچێتي و بەرتیلدان پێش هەر كارێكی یاسایی دەكەون و زۆرترین داهات كە پێویستە بچێتە خەزێنەی حكومەتەوە، دةضنة خەزێنەی كەسانی سەوداگەر و بازرگان و حزبی سیاسی و كەسانی دەستڕۆشتووەوە. بۆیە ئەوەی دەمێنێتەوە خەزێنەیەكی بەتاڵی حكومەتە. 

 قەیرانێكی دیكە لەو قەیرانانەی بەرۆكی كۆمەڵگە و حكومەتی هەرێمی گرتووە. قەیرانی پەروەردە و سیستمی پەروەردەیە. وەك دیارە ئێستا بە نیوەناچڵ خوێندكارن و خویَندنگەكان دەوامی فەرمی دەكەن. نە مامۆستا شایستە داراییەكانی وەردەگرێت و نە دەرگای خوێندنگةكان كراونەتەوە. ئەوە قەیرانی خودی سیستمی پەروەردە لەولاوە بمێنێت، هەر چەند ساڵ جارێك سیستمێكی ئەوروپی یان بیانی لەسەر خوێندكاران تاقی دەكرێتەوە بەبێ لەبەرچاوگرتنی رەوشی ئابووری، سیاسی، كۆمەڵایەتی و دەروونی. هەروەها بەبێ فەراهەمكردنی كەشێك هاوشێوەی ئەو سیستمە بێت كە دەستنیشان كراوە بۆ خوێندكاران. 

 ئەو هەموو قەیرانەی سەرەوە، هۆكارن بۆ دروستبوونی قەیرانێكی قوڵتر، ئەویش قەیرانی كۆمەڵایەتییە، ئەمەیان وەك خانەكانی شێرپەنجە واية و كەم كەم جەستەی بەها كۆمەڵایەتییەكان لەناودەبات و ڕاگەیاندنیش ڕۆڵێكی خراپ لە قوڵكردنەوەی قەیرانە كۆمەڵاتییەكە دەبینێت. گەر بە سادەیی سەیری هەواڵي بایەخپێدانی وێب سایت و تۆڕی كۆمەڵایەتی و تیڤییەكان بكەی ئەوەت بۆ دەردەكەوێت كە كۆمەڵگەكە بەرەو بابەتی لاوەكی و بێ بەها ئاراستە دەكەن.