‎وەک دەبینین لەم رۆژانەدا جارێکیتر رێکخراوی تیرۆریستی داعش بەگۆڕ و تینێکی نوێوە گەڕایەوە سەر شانۆی رووداوەکان لەسەر ئاستی گۆڕەپانی عیراق. وەک زۆرێک لە کارناسان و چاودێرانی دۆخەکە پێشبینیاندەکرد، ئەم مەترسیە رۆژ لە دوای رۆژ گەورەدەبێت، سەبارەت بە ھەرێمی کوردستان جیاوازییەکە لەوەدایە لەناو هەموو ئەو کاراکتەرانەی لە عیراق ململانێ دەکەن لەگەڵ داعش هیچ کامیان بە ئەندازەی کورد لاواز نین چ شیعە، چ ئەمریکا و وڵاتانی سونی.

‎ئەمریکا دەیەوێت داعش بوونی هەبێت، بۆ پێویستی مانەوەی لی عیراقدا، شیعە و ئێران بۆ مانەوەیان لەو ناوچە سونییانەی کە داعش تێیدا بەهێزە بۆ رێگریکردن لەو دەنگانەی داوای هەرێم و لامەرکەزی و فیدڕاڵی بۆ ناوچە سونیەکان دەکەن ھەروەھا وەک پاساوێک بۆ مانەوەی "حەشد" لە ناوچەئازادکراوەکاندا.

‎ئەگەر کورد پێی وابێ، هەستانەوەی داعش و مەترسییەکانی بۆ سەر سوپا و حەشد لە ناوچە جێناکۆکەکان واقیع دەگۆڕێ و ئەبێتە هۆی گەڕانەوەی پێشمەرگە ئەوە خەیاڵێکی خراپە لەوانەیە واقعی ئێستا و مانەوەی ئەو ناوچانە لە بندەستی سوپای عیراق باشتر بێت لە هەڵکشان و بەهێز بوونی داعش لەو ناوچانە، چونکە ئەم دیدە بە ئاشکرا لەنێو شەقام و بژاردەی سیاسیدا ھەستیپێدەکرێت ئەوەش وەک خەونی دووبارەبونەوەی رووداوەکانی حوزەیرانی 2014 و کەوتنی موسڵ و کشانەوەی سوپا لە ناوچە جێناکۆکەکان.

‎ئەوەی لەم ماوەیەدا روودەدات لە زیادبوونی چالاکییەکانی داعش جۆرێک لە زیادەڕەویی تێدایە، ئەوە راستە کە داعش لەدوای ئەو شکستانەی لە هاوینی 2017دا لە موسڵ و ئاداری 2019 لە باغۆزی سووریا و رووخانی تەواوەتی خەلافەتەکەیان و لەدەستدانی خاک و گەڕانەوە بۆ چالاکی تیرۆرستی و ئاڵنگاری ئەمنی، لەئێستادا قۆناغی دووبارە خۆڕێکخستنەوە و دۆزینەوەی جیگە و پێگەی لەبار و گونجاو بۆ ئەم قۆناغەی کە پێویستیان پێیەتی هەڵبژاردووە و چەکداران و فەرماندەکانیان دابەشکردۆتەوە و بەووردی و بە رێکخراوەیی کارەکانیان ئەنجام دەدەن.

‎وێرای ئەوەی لە هەناوی هەموو گروپێکی توندڕەویی ئاینییدا باوەڕێکی توندی دژ بە کورد و ناسیۆنالیستی کوردی هەیە کە ریشەکەی رەهەندی قوڵتری هەیە و دەگەڕێتەوە بۆ ئەو زەمینەی کە پێی وایە هەمیشە هەستی ناسیۆنالیستی کوردی دژ بە بیری ئسلامگەراییە، هەمیشە بە گومانەوە لە ئسلام بوونی گەلی کورد دەڕوانن، چونکە ئەوان دەزانن ئەوەی لە رێگەی توندڕەویی ئاینییەوە بەدەستی دەهێنن هەرگیز بە هیچ رێباز و بیر و بزووتنەوەیەکی ناسیۆنالیستی عەرەبی بەدەستیناهێنن. ئەوان دەزانن بەناوی ئاینەوە چەندین جار و لە چەندین قۆناغی جیاواز جیاوازدا کوردیان چەوساندووەتەوە و قاتوقڕکردووە .

‎سەرەکیترین هۆکاری مانەوە و گەشەکردنی داعش ئەوەیە لە نێو بازنەی بەرژەوەندی کاراکتەرەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا جێی دەبیتەوە. ئەو لە هەر قۆناغێکدا خزمەت بە بەرژەوەندی لایەک دەکات. بۆ نمونە لە سەرەتای رووخانی رژێمی سەدام لە 2003دا لەلایەن کۆمەڵگەی سونی لە عیراق و هەندێ لە وڵاتانی ناوچەکە بە چاوی ئومێدەوە تەماشا دەکرا گوایە تاکە ئامرازی ئەمری واقیعە بۆ راگرتنی هەژموونی شیعە لە عیراقدا. ئێستاش ئێران و حزب و رێکخراوەکانی شیعی لە عیراق وەک بیانوویەک دەیبینێ بۆ مانەوەی حەشدی شەعبی لەناوچە سونیەکان و هێشتنەوەی حەشد وەک دامەزراوەیەکی سەربازی لە عیراقدا بە گشتی. ئەمریکییەکانیش سەلماندیان (بەم کردەوانەی لەم دواییانەدا داعش ئەنجامیان دا) عیراق بۆ رووبەڕووبوونەوی ئەو رێکخراوە پێویستی بە ئەمریکایە، وە لە ماوەی کەمتر لە یەک مانگدا رای بەشێك لە نوخبەی سیاسی و سەربازی عیراقی گۆڕی لەمەڕ ئەو دەنگانەی داوای دەرکردنی هێزەکانی ئەمریکا دەکەن لە عیراق.

‎هەموو ئەمانە لە کاتێکدا بوو کە هەرچەند ئەوە راستییەکی روونە کەوا داعش جارێکی تر خۆی رێکخستۆتەوە، توانای جوڵە و هاتوچۆیان لە رووبەرێکی بەرفراوانی عیراقدا لە سنووری سووریاوە بۆ دەوروبەری بەغدا و تاکو نزیک دەبێتەوە لە سنووری ئێران هەیە، هەندێ ناوچەی خاوەن جوگرافی ئاڵؤز و سروشتی سەختیان ھەڵبژاردووە لە دەوروبەری شارەکان و نێوان سنووری پارێزگاکان، بەڵام هێشتا لەو چالاکیانە ئەنجامیان داوە تەنها ئامانجیان زیانی مرۆییە. ئاستی مەترسییەکانیان بە میکانیزمێکی سادەیە کە کوشتنی ئەندامی هێزە ئەمنییەکان بە چەکی سووک و تەنانەت بە دەگمەن هەڕەشەکانیان دەگاتە ئامێر و ماشێنە جەنگییەکان. وە نەیانتوانیوە هیچ خاڵ و پێگە و بنکەیەکی سەربازی کۆنترۆڵ بکەن و تائێستاش رێگاکانی هاتووچۆی بەستنەوەی هەموو ناوچەکان بۆ سوپای عیراق واڵایە و داعش نەیتوانیوە هیچ ناوچەیەکی ئاوەدانی داببڕێت. ئەمەش مانای ئەوە نییە ئەم رێخراوە لە دۆخی پێش کەوتنی موسڵ و ساڵی 2014 لاوازتر بێت، بەڵکو بە  جۆرێک لە جۆرەکان سوپای عیراقی لەڕووی تەکنیکەوە فێری جەنگ و دەست و پەنجەنەرمکردن بووە لەگەڵ ئەم گروپەدا و لەوە گەیشتوون ھەڵھاتن و سەنگەر جێھێشتن لە بەرانبەر ئەم هێزەدا زیانی لە بەرگری و مانەوە لە جێگەی خۆیدا زیاترە. بۆیە خەیاڵی دووبارە بوونەوەی رەوشێکی تری هاوشێوەی ئەوەی ساڵی ٢٠١٤دا لە موسڵ روویدا لەڕووی سەربازییەوە ئەستەمە، ئەوە هەرەس بوو، چونکە هەر لە موسڵەوە هەتا دەروازەکانی بەغدا تەنها سێ رۆژی خایاند.

 لە دەستگرتن بەسەر ئەو رووبەرە زۆرەدا بەو ماوە کەمەی ئەو ناوچانە کەوتە بندەستی داعش و بەرگری نەکرا، زەفەر بەلایەنی وورە و سایکۆلۆژیای سووپای عیراقی برا لەلایەن داعشەوە ئەوەندەی جەنگەکە سایکۆلۆژییای مەعنەویی بوو ئەوندە ماددی و مەیدانی نەبوو. بۆیە ئەمجارەیان ئەوە سوپای عیراقە گۆڕان بەسەر توانا و تەکنیک و مۆڕاڵیا ھاتووە ئەگینا تواناکانی داعش لە ئێستادا نزیکە لەو ئاستەی سەرووبەندی کەوتنی موسڵ، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ئێستاداجیاوازییەکی گرنگ لەنێوان داعشی پێش کەوتنی موسڵ و ئێستادا ئەوەیە، لەم ساتەوەختەدا کارە خۆکوژییەکان لە عیراقدا زۆر کەم یان هەر نین. ئەکرێ ئەم گۆڕانکارییە بەچەند جۆرێک لێکبدرێتەوە کەوا داعش هەموو "مێشک شۆراو"ەکانی لەماوی سێ ساڵی جەنگی بەرەییدا لەدەستدابێت و لەم کاتەشدا بەهۆی داخرانی سنوورەکانەوە بە ئاسانی دەستی ناگات بەو جۆرە کەسانە و بەکارهێنانیان بۆ کاری خۆکوژی. وە ئەشێ بەهۆی ئەو شکستە گەورانەی رووبەڕووی بوویەوە لە عیراق و سووریا ئەو ئیلهامەی خەڵکی پەلکێشی کاری خۆکوژی دەکرد لاواز بووبێت. یان ئەوەتا ئەویش وەک هەر بزاف و رەوتێکی چەکرداری تر، قۆناغی هەیە و جۆش و خرۆشی هەڕەتی سەرگەرمی تێپەڕاندبێت و بیروباوەڕ یان ئایدۆلۆژیاییەکەیان بەشی بارگاویکردنی هەوادارانی بۆ کاری خۆکوژی نەکات. وە یان ئەشێ هەر خودی رێکخراوەکە لە ئێستادا تەکنیکی گۆڕیبێت و پێویستی بەوە نەبێت توانا  مرۆییە تیرۆریستییەکانی لە یەک کردەوەدا بەهەدەر بدات، بەڵکو بەکاربهێنێت لە بۆسەدانان و بە نیشانگرتن و نانەوەی بۆمبدا، کە بەدەگمەن زیانی گیانی بۆ داعش دەبێت، وەک ئەوەی کە ئێستا دەگوزەرێت‎دووا ووتە ئەوەیە، بەهۆی لاوازی حکومەتی عیراق و بوونی ئەو فرەییە لە دەستوەردان لە کاروباری ناوخۆیی ووڵاتان و هەبوونی ململانێی نێودەوڵەتی و ئیقلیمی، داعش دەرفەتی ئەوەی دەبێت تەشەنە بکات و بەهێزترببێت. سەرباری ئەو فاکتەرە خودییانەی ئەم رێکخراوە تیرۆرستییە هەیەتی لە راهاتن لەگەڵ بارودۆخەکاندا بۆ مانەوە و بەرگەگرتن کە جۆرێک لە سەربەستی و لامەرکەزییەتی تێدایە لەڕووی ئۆرگانییەوە بەجۆرێک کوژرانی سەرکردە و شکستی بەرەییان زۆر بەکەمی کاریگەری لەسەر بەشەکان و ویلایەتەکانی تری دەبێت، چونکە سێنتراڵیزمی ئەم رێکخراوە ئەو ئایدۆلۆژیا تۆندەیە کە هەیەتی پاڵنەر و داینەمۆی بەردەوامبونیەتی و زاڵە بەسەر کاریزمای سەرکردە و ئامرازەکانی تری بواری سەربازیدا. جا بۆیە مانەوە و گەشەکردنی ئەم گرووپە لەهەر کوێیەک بێت بۆ کورد مەترسییە تەنانەت نابێت کورد دڵی بە هەڵکشانی تیرۆر خۆشبێت. هەر لەلایەن و دەوڵەتێک پێویستی بەو گروپە توندڕەوانە هەبێت، بەڵام بۆ کورد و دۆزی گەلەکەی مەترسییە و ئومێدی ئەوەی پێناکرێت هیچ چانسێکی پێببەخشێت، کورد لە دەستخستە ناو رێکخراوە تیرۆرستییەکاندا کۆڵەوارە و توانای هەڵسوڕاندن و بەکارهێنانی نییە لە دژی ئەوانی تر. ئەو زنجیرە کردەوانەی لەم ماودا لەلایەن داعشەوە لەدژی سووپا و حەشد لە ناوچە جیاجیاکانی عیراقدا ئەنجامدرا بە لێکدانەوەیەکی ژیرانە جێی دڵخۆشی نییە بۆ کورد وەک ئەوەی بەلای هەندێ کەسەوە هەستی پێدەکرا

https://www.youtube.com/watch?v=viZmnjO4ERA