قۆناغی کازمی قۆناغێکی نوێیە لە عیراق و ناوچەکەدا، ئەو میکانیزمەی کازمی هێنایە سەر کورسی حکومەت و هەر خودی کازمیش وەک کاندیدێکی غەیرە ئێرانی, دەرخەری ئەوەن لە عیراقی دوای سەدامدا گۆڕانکاری روویداوە

هاتنی کازمی و بەرایی کار و پلانەکانی ئاماژەی ئەوەن عیراق رۆشتووەتە هەلومەرجێکی ترەوە کە لەسەر دوو ئاراستە خۆی دەبینێتەوە، ئاراستەی یەکەم ئاراستەی دەرەوەیە کە بریتییە لە کەمکردنەوەی رۆڵی ئێران, ئەمەش واتە جێبەجێکردنی خواستی ئەمەریکا و هەر خودی کازمی بە پشتیوانی ئەمەریکا دەبێت بەو کارە هەستێت. ئاراستەی دووەم, ئاراستەی نێوخۆییە کە پەیوەستە بە توڕەیی و ناڕەزایەتییەکانی خەڵک و تەشەنەسەندنی گەندەڵی و بەرتێل و هەدەردانی سامانی ووڵات. لەنێوان هەردوو ئاراستەکەدا خاڵی هاوبەش هەیە کە بە دەستربردن بۆ هەریەکێک لەو دوو دۆسیەیە ئامانجی دووهەمیش بەدەست دێت. کاتێک دەوڵەت دەیەوێت رۆڵی حەشد کەمبکاتەوە ئەبێ سنوور بۆ رەفتار و مامەڵکردنیان دابنێت, بەم هەنگاوە ئەو پەندە ساغدەبێتەوە کە دەڵی (بە بەردێک دوو چۆلەکە دەکوژێت) کاتێک یەکەم هەنگاو دەروازە سنوورییەکان کە هەنگاوە قورس و کاریگەرەکەیە لەو گروپانەی حەشد دادەماڵرێت و دەگەڕێندرێتەوە بۆ ژێر هەژموونی دەوڵەت واتە لەلایەک  ئاراستە دەرەکییەکە رازیکرا و لەلایەکیتریشەوە هەنگاوێکی گرنگ و سیتراتێژیە بەرەو کەمکردنەوەی گەندەڵی و جێبەجێکردنی خواستی شەقامی ناڕازی.

بەڵام دەبێ ئەوەش بزانین هەرێمی کوردستانیش وەک بەشێک لە عێراق هەمان گرفت و هەمان ئاریشەی سەروەری یاسای هەیە. جگە لەوەی بەپێی یاسای سیستەمی فیدڕاڵی ئەبێ بەغدا بەشدار و چاودێریش بێت لە بەڕێوەبردنی ئەو دەروازە نێودەوڵەتیانەی دەکەونە سنوورەکانی هەرێمی کوردستانەوە, بەڵام گومان و تۆمەت و هەمان ئەو ناڕەزایەتییانەی دەدرانەپاڵ رەوشی دەروازەکانی بندەستی بەغدا, لەلایەن ناوەندە سیاسی و رێکخراوەیی و جەماوەرییەکانی خودی خەڵکی هەرێمی کوردستانەوە دەدرێنە پاڵ رەوشی دەروازەکانی سنوری هەرێمیش. واتە ئیستا کورد خۆی ئەم کەیسە دەباتە بەغدا و ناڵە و هاوار و داد وبێدادی شەقامی کوردی دەگاتە گوێێ بەغدا بۆ چارەسەرکردنی دەستی حزب و گەندەڵی و ناشەفافی لە داهات و مامەڵەی دەروازەکان. ئایا لەوەها دۆخێکدا بۆ کازمی, کورد لە حەشدی شەعبی عەزیترن؟ ئایا کورد لە حەشد بەهێزترن؟ ئایا دەروازەکانی هەرێم بێ غەل و غەش بەڕێوەدەبرێن؟ بێگومان لە هەرسێ  بارەکەدا نەخێر. دەی کەوابێ دوای چەسپاندنی ئەو رێکارانەی لەدژی حەشد و سەپاندن و گەڕاندنەوەی شکۆی دەوڵەت بۆ ئەو دەروازانە, ئەبی بەهەر میکانیزم و رێگەچارەیەک بێت کازمی حەق و حیساب لەگەڵ هەرێمیشدا بکات.

هەنگاوەکانی کازمی لەکاتێکدایە کە عیراق بەهۆی قەیرانی دارایی و دابەزینی بەهای پەترۆڵەوە لە رەوشێکی زۆر خراپدایە. دەستبردن بۆ چاکسازی و کەمکردنەوەی گەندەڵی بووە بە ئامانجێکی سیتراتیژی, چونکە لەیەک کاتدا پێویستی دۆخەکە و خواستێکی جەماوەری و هەلومەرجی نێودەوڵەتیش وا دەخوازێت. هەروەک دەبینین هەر لەسەرەتای دەسبەکاربوونی کابینەکەی کازمیەوە بەماوەیەکی کەم دەستی بۆ هەندێک لەو دۆسیانە برد کە بۆ ئەو ماوەیەی کە کازمی دەستبەکابوو بوو چاڵێنجێکی گەورەبوو. ئەو کارانەی کابینەی نوێ تا هەنووکە روو لەسەرکەوتنن, چونکە لەسەر ئاستی ناوخۆ شەقامی لەپشتە و لەسەر ئاستی ناوچەیی و نێودەوڵەتیش ئەمەریکا و هاوپەیمانەکانی پشتگیری لێدەکەن, ئەوەی زەرەرمەندە کۆماری ئیسلامی ئێرانە کە لەئیستادا گیرۆدەی چەندین ئاریشەبووەتەوە کە وەک پێویست بەهەمان گوڕی جارانەوە ناتوانێ رووبەڕوی ئەو هەوڵانە ببێتەوە. 

وێڕای هەموو ئەوانە هێشتا ئەبێ چاوەڕوانی ئەنجامی تەواوەتی کارەکانی کازمی بین لەگەڕاندنەوەی شکۆ بۆ دەوڵەت و کەمکردنەوەی رۆڵی مێلیشیاکان و سنوردانان بۆ گەندەڵی. ئەگەر بەغدا ئەمەی بۆ چووەسەر, بەدڵنیاییەوە نۆرەی حەق و حیساب لەگەڵ هەرێمیش دێت بەتایبەت لە فایلی نەوت و دەروازەکاندا. لەڕاستیدا لەم گەڕەی ئاریشەی نێوان هەرێم و بەغدادا, بۆیەکەمجار عەقڵیەتی سێنتراڵیزم و شۆڤێنیزمی بەغدا ووندەبێت، بەڵکو ئەمجارە قەیرانی دارایی و بێ موچەیی و ناڕەزایەتییەکانی شەقامی کوردی دەبێت بە کەڤەری ئەو ئەجیندایەی بەغدا و دەنگەکان لە هەرێمەوە بڵند دەبنەوە و داوای کۆمەک لەبەغدا دەکرێت بۆ ئەوەی  سنورێک بۆ بەهەدەردانی سامانی هەرێمیش دابنرێت. بۆیە ئەگەر کازمی ئەوەی لە ئەلبوکەمالەوە کردی تاکو سەفوان و ئومقەسر بۆی بچێتەسەر, ئەو کات چ وەک واقیعی حاڵ بێت یان وەک دەستور, پاساوی ئەوەی دەبێت قسە لەسەرئەو دەروازە  نێودەوڵەتیانەش بکات کە لەلایەن هەرێمەوە بەڕێوە دەبرێن.

پوختەی ووتەمان ئەوەیە, ئەگەر کازمی لەماوەی رابوردوودا  ئەوەی لەدژی حەشد و لە پێناو گەڕانەوەی شکۆی دەوڵەت لە ناوچەکانی بندەستی ناوەنددا ئەنجامیدا بۆی بچێتەسەر ئەوا لەهەرێمیش ناگەڕێ، چونکە ئێستا بەغدا هەم هێز و هەم یاساشی بەدەستە, دەسەڵاتی هەرێم لەمەسەلەی نەوت و دەروازە سنورییەکاندا, سەرووی دەسەڵاتە فیدڕاڵییەکانە ئەمە بە مانا یاساییەکەی.  لەسەروو ئەمانەشەوە, ناڕەزایەتییەکانی شەقامی کوردی و بژاردەی سیاسی و رۆشنبیری کوردە کە لە چەندین کەناڵ و شێوازی جیاجیاوە لەوانە بەشێک لە نوێنەرانی کورد لەبەغدا دەنگی خۆیان بە بەغدا گەیاندووە. ئیستا ئەو دەنگانەی لەهەرێمەوە داوای بەهاناوە هاتن لە بەغدا دەکەن لە دژی نا شەفافی و نایەکسانی هەموو پێکهاتەکانی کۆمەڵگەی کوردی گرتۆتەوە و لەوەش خراپتر ڕۆژ لەدوای ڕۆژ زیاتر دەبن و خەڵکانی نوخبەش نوێنەرایەتییان دەکەن. ئێستا بەغدا زۆر بەووردی لەبارەی هەرێمەوە زانیاری پێدەگات و داتای درشتیان لایە لەوەی چ دەگوزەرێ لەهەرێم. تەنانەت بەغدا دانبەخۆیدا بگرێت لەماوەکانی داهاتوودا بەتەکلیف و گوڵبارانەوە بانگهێشتی هەرێم دەکرینەوە. دەبێت ھەرێم خۆی بۆ ئەم قۆناغە ئامادەبکات چونکە ئەمجارەیان پێناچێت بە سەودای سیاسی خۆی لەو ھەڵمەتە دەربازبکات. ئەبێ سەرکردایەتی سیاسی کورد کەلە رەقی ناواقیعی نەنوێنێت و باشترە ئۆپشنەکانی خۆی ئامادەبکات بۆ ئەوەی رووبەڕوی دۆخێکیتری ھاوشێوەی ریفراندۆم نەبێتەوە، چونکە یەمجارە ئیبراهیم خەلیل چەقی ئامانج دەبێت. باشترە ھەرێم خۆی نەخاتە بەردەم نسکۆیەکی تری سایکۆلۆژییەوە. دەبێت ئەڵتەرنەتیڤی ئابڕومەندانە ئامادەبکات کە ھەم ئەزموونی ھەرێم و خەڵکەکەی توشی کارەسات و نائومێدی نەکاتەوە و ھەم بەغداش قایل بکات.